Tarixin ən bahalı silahı – Türkiyənin haqsızlığa uğradığı projedə


Dünya 15 Yan 2023 19:24:00 297 0

Tarixin ən bahalı silahı – Türkiyənin haqsızlığa uğradığı projedə

Beşinci nəsil çoxfunksiyalı döyüş təyyarəsi F-35 ABŞ donanmasındakı bir çox təyyarəni əvəz etmək üçün istehsal edilib. Amma illərlə davam edən gecikmələr, xərclər və texniki nasazlıqlar ABŞ Müdafiə Nazirliyini (Pentaqon) çətin vəziyyətə salıb. Türkiyə F-35 proqramında istehsalçı ölkələrdən biri idi, amma haqsız yerə projedən çıxarılıb.

Son.az teleqraf.com-a istinadən bildirir ki, F-35-lərin istənilən effekti verməməsi dünya mediasının da diqqətini çəkib.

Mütəxəssislərə görə, F-35-lərin problemləri kifayət qədərdir. Bunlar həm də təyyarənin istehsalında fasilələrə səbəb olur. Qırıcının "radarlara görünməz" xüsusiyyətini təmin edən xarici örtüyündə problemlər üzə çıxıb. Beləliklə, F-35-in düşünüldüyü qədər görünməz olmadığı iddia edilir. Pilotlar üçün xüsusi olaraq hazırlanmış kompüter ekranlı dəbilqələrin proqram təminatında təyyarəni təhlükə altına salacaq xətalar aşkar olunub.

Bundan əlavə, atış sisteminin həddindən artıq titrəmə yaratdığı, təyyarənin ildırıma qarşı həssas olduğu, mühərrikdəki problem səbəbindən dayanmadan səsdən yüksək sürətlə uçmağa məcbur olduğu bildirilir. Bu problemlərin bəziləri istehsalçı tərəfindən həll edilsə də, bu həllər istehsalın gecikməsinə və xərclərin artmasına səbəb olur.

İlkin olaraq, proqram tədqiqat, inkişaf və istehsal xərcləri ilə birlikdə 233 milyard dollara başa gəlməli idi. Ancaq səhvləri düzəltmək üçün xərclənən pulla proqramın 412 milyard dollara yüksəldiyi açıqlanıb. F-35 proqramı tarixin ən bahalı hərbi silah layihəsidir. Üstəlik, ABŞ üçün hər birinin dəyəri 100 milyon dollar olan 2745 ədəd F-35 istehsalı planlaşdırılmışdı.

Bu təyyarələr ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrində F-16 və A-10, ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrində isə F/A-18 təyyarələrini əvəz etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Amma bu problemlərə görə Pentaqon hələ də tam istehsal icazəsi verməyib. F-35-in məhdud istehsalı ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri və donanmasına da təsir edir. Bu bölmələr lazımi F-35-lə təmin oluna bilmir.

Pentaqon F-35-lərin buraxdığı boşluğu doldurmaq üçün köhnə nəsil F-16-ları arsenaldan çıxarmaq əvəzinə modernləşdirir. Ən son gəlişmələr fonunda mövcud F-16-ların 2040-cı illərə qədər xidmətdə olması planlaşdırılır. Ancaq bu modernləşdirmə fəaliyyətlərinə əlavə pulların xərclənməsi F-35 proqramını da çətinə salır.

ABŞ-dan başqa, İngiltərə, İtaliya, Hollandiya, Avstraliya, Norveç, Danimarka, Kanada, İsrail, Yaponiya, Cənubi Koreya, Belçika, Polşa, Sinqapur, Finlandiya və İsveçrə də daxil olmaqla cəmi 16 ölkə F-35 istifadəçisidir. ABŞ Yunanıstana da sözügedən qırıcıdan satmağa hazırlaşır.

Proje başlayanda istehsalçılar arasında olan Türkiyə 100 ədəd F-35 döyüş təyyarəsi almaq üçün ABŞ-la razılaşmışdı. Amma 2019-cu ilin iyul ayında Türkiyə Rusiya istehsalı S-400 raketlərinin tədarükü ilə F-35 proqramından haqsız olaraq çıxarılıb. Türk şirkətləri F-35 təyyarələri üçün 1000-dən çox hissə istehsal edirdi. Türkiyə 2019-cu ildə F-35 proqramından çıxarılsa da, türk şirkətlərinin 2022-ci ilin sonuna qədər istehsala davam etməsi qərara alınmışdı.

Gərginlik böyüyür: Britaniya İranı hədələdi – Molla rejiminin like
  • 15 Yan 19:23  
Siyasət Gərginlik böyüyür: Britaniya İranı hədələdi – Molla rejiminin

Böyük Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi İranda Britaniya vətəndaşı Əli

arrow Ətraflı
Putinin təhlükəli tezisi – Ukraynanı xarabalığa çevirən like
  • 15 Yan 19:22  
Siyasət Putinin təhlükəli tezisi – Ukraynanı xarabalığa çevirən

"Rusiyanın işğalçı ordusu geri çəkildiyi ərazilərdə qətliamlar t

arrow Ətraflı
İnsan nə üçün ölümdən qorxur?.. like
  • 15 Yan 19:20  
Digərləri İnsan nə üçün ölümdən qorxur?..

Əksər insanların ölümdən qorxduğu sirr deyildir. Ayə və hədislərdən

arrow Ətraflı
İmmuniteti necə, hansı vasitələrlə möhkəmləndirək? like
  • 15 Yan 19:15  
Digərləri İmmuniteti necə, hansı vasitələrlə möhkəmləndirək?

İmmunitet və ya immun sistem orqanizmə kənardan daxil olan bakteriya, virus,

arrow Ətraflı
İnsаn öz nәfsini sоrğusuаlа çәkmәsә... like
  • 15 Yan 19:10  
Digərləri İnsаn öz nәfsini sоrğusuаlа çәkmәsә...

"Hәr kәs tәzkiyәyi-nәfs(nəfsini təmizlədi) еtdi nicаt tаpdı vә

arrow Ətraflı
Həyatdan və işdən yorulanlar üçün – 5 gücartırıcı like
  • 15 Yan 19:05  
Digərləri Həyatdan və işdən yorulanlar üçün – 5 gücartırıcı

Özünüzü limon kimi sıxılmış, gücsüz, həyatdan yorğun hiss edirsiz? �

arrow Ətraflı
Üzüm qabıq verir. Nə edim? like
  • 15 Yan 19:01  
Digərləri Üzüm qabıq verir. Nə edim?

Payız və qış aylarında soyuq hava, külək, istilik sistemləri üz dərimi

arrow Ətraflı
Xankəndidən imkanlı ermənilər belə qaçır like
  • 15 Yan 18:51  
Dünya Xankəndidən imkanlı ermənilər belə qaçır

Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin aksiya ərazisindən keçirərək, Xank

arrow Ətraflı
Kök pəhrizi ilə arıqlayın like
  • 15 Yan 18:40  
Digərləri Kök pəhrizi ilə arıqlayın

Kök həm qaraciyəri müalicə edən, həm də dəriyə günəşdə qaralma eff

arrow Ətraflı
Çağatay Ulusoy onunla eşq yaşayır? like
  • 15 Yan 18:31  
Şou-biznes Çağatay Ulusoy onunla eşq yaşayır?

Türkiyəli aktyor Çağatay Ulusoyun yeni münasibətə başladığı deyilir.

arrow Ətraflı
Qışda paltarları necə tez quruda BİLƏRİK? like
  • 15 Yan 18:20  
Digərləri Qışda paltarları necə tez quruda BİLƏRİK?

Havalar soyuyanda paltarları yuduqdan sonra qurutmaq çətinləşir. 

arrow Ətraflı
KİV: ABŞ və Avropanın sursatları yaya qədər tükənə bilər like
  • 15 Yan 18:11  
Dünya KİV: ABŞ və Avropanın sursatları yaya qədər tükənə bilər

Qərb ölkələri gələn yay Kiyevə hərbi yardım fonunda sursat çatışmazl

arrow Ətraflı
Dünya Bankı: Qlobal iqtisadi artım kəskin azalacaq like
  • 15 Yan 18:00  
Dünya Dünya Bankı: Qlobal iqtisadi artım kəskin azalacaq

Dünya Bankı (DB) davamlı yüksək inflyasiya səbəbindən 2023-cü il üçü

arrow Ətraflı
İlham Əliyev BƏƏ Prezidenti ilə görüşüb  FOTO like
  • 15 Yan 17:52  
Siyasət İlham Əliyev BƏƏ Prezidenti ilə görüşüb FOTO

Son.az AZƏRTAC-a istinadən bildirir ki, yanvarın 15-də Əbu-Dabidə Azərb

arrow Ətraflı
Rusiyanın Ukraynaya qarşı amansız müharibəsi... like
  • 15 Yan 17:51  
Dünya Rusiyanın Ukraynaya qarşı amansız müharibəsi...

Rusiyanın Ukraynaya qarşı amansız müharibəsi Moldovaya yenidən birbaşa t

arrow Ətraflı