Son.az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Beş faiz! ÜDM-in beş faizi, sosial öhdəliklər, borclar və iqtisadi böhranlarla yüklənmiş büdcələrdən çıxarılmalı olan nəhəng rəqəm. "Onların hamısı bunu edə bilər," - deyə Tramp bəyan etdi və bu sözləri ilə təkcə Avropalı siyasətçilərə deyil, iqtisadi məntiqə də meydan oxudu.

Avropa bu tələbi dərhal qəbul etməyə tələsmir. Almaniya, Fransa və İtaliya kimi hər avronu diqqətlə hesablayan ölkələr artıq bu hədəfi reallaşdırılması mümkünsüz adlandırıblar.

Məsələn, Almaniya üçün bu tələbin yerinə yetirilməsi federal büdcənin demək olar ki, yarısının orduya ayrılmasını tələb edərdi. Bu, təkcə iqtisadi məsələ deyil, həm də siyasi böhrandır. Sosial standartlara yüksək səviyyədə öyrəşmiş bir cəmiyyətdə səhiyyə və pensiya xərclərinin azaldılaraq tankların maliyyələşdirilməsi kəskin narazılıq partlayışı yaradardı.

Tramp sərt oynayır

Amma Donald Tramp heç vaxt yumşaq danışıqlar aparan siyasətçi olmayıb. Onun stili - təzyiq göstərmək, tələb etmək və məcbur etməkdir. Beş faiz rəqəmi, yəqin ki, son məqsəd deyil, danışıqlar üçün başlanğıc mövqedir. O, Avropanın bu məbləği dərhal qəbul etməyəcəyini bilir, lakin onu hərəkətə keçməyə, komfort zonasından çıxmağa məcbur edir.

Trampın yanaşması sadə məntiqə əsaslanır: ABŞ artıq Qərbin yeganə qalxanı olmaq istəmir. Amerikalılar Avropanın təhlükəsizliyi üçün pul ödəməkdən yorulublar. Vaşinqton, sərhədlərindəki təhlükələrə baxmayaraq, hər qəpiyə möhkəm sarılan Avropa ölkələrini sonsuzadək dəstəkləmək niyyətində deyil.

Polşa və Baltikyanı ölkələr üçün bu tələb qəbul edilməsi vacib olan bir çağırış kimi səslənir. Bu ölkələr, Rusiyanın təhlükəsi qarşısında öz müdafiə mövqelərini gücləndirmək üçün hər şeyə hazırdırlar. Polşa artıq ÜDM-in 4%-dən çoxunu müdafiəyə sərf edir və Trampın vizionunu məmnuniyyətlə dəstəkləyir.

Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya? Burada vəziyyət tam fərqlidir. Bu ölkələr iqtisadi çətinliklər, daxili böhranlar və müxalifət təzyiqləri ilə üz-üzədir. Əlavə xərcləri öz üzərinə götürmək? Bu, vətəndaşlara verilən sosial zəmanətlərin qurban verilməsi deməkdir.

Avropa seçim qarşısında

Avropa birləşə və kompromis tapa biləcəkmi? Tarix göstərir ki, ABŞ olmadan Avropa özünü qoruya bilmir. Balkanlardan Liviyaya qədər hər müstəqil hərbi təşəbbüs uğursuzluqla nəticələnib. NATO hələ də yeganə işlək kollektiv təhlükəsizlik mexanizmidir, lakin onun mühərriki - Amerikanın gücüdür.

Avropa liderləri başa düşürlər ki, Trampın tələblərini rədd etmək qeyri-mümkündür. ABŞ olmadan nə müdafiə, nə də iqtisadi sabitlik olacaq. Hətta Trampı açıq şəkildə tənqid edənlər də özəl müzakirələrdə alyansın alternativinin olmadığını etiraf edirlər.

Tramp NATO-nu həlledici bir dönüm nöqtəsinə gətirib. Artıq söhbət büdcələrdən və ya faizlərdən getmir; bu, birbaşa sağ qalmaq məsələsidir. Avropa qərar verməlidir: təhlükəsizliyinin qiymətini ödəməyə hazırdırmı, yoxsa sabitliyinin təməl daşını itirmək riskini gözə alacaqmı?

Zaman sürətlə tükənir. Hər bir gecikmə NATO-nu keçmişin alyansına çevirməyə bir addım daha yaxınlaşdırır. Avropa qarşısında tarixi bir seçim var. Bu seçim onun taleyini müəyyən edəcək. Amma bu seçim, Avropa üçün çox yüksək bir qiymətə başa gələcək.

Təhlükəsizliyin qiyməti

5% - bu sadəcə rəqəm deyil. Bu, Avropanın özünü müdafiə etmək üçün hazırlığını sınayan bir testdir. Hökumətlər öz büdcələrini tamamilə yenidən quraraq sosial sabitliyi təhlükəyə atmağa hazırdırlarmı? Yoxsa Tramp, tam olmasa da, qismən güzəşt əldə edəcək - məsələn, 5% deyil, 3% və ya 3,5%-lik artım?

Aydın olan odur ki, Avropanın sakitcə ABŞ-ın müdafiə çətiri altında gizlənə biləcəyi dövr artıq bitib. Amerika qaydaları dəyişir və Avropa bunun qarşılığını ödəməli olacaq. İndi məsələ daha çox ödəyib-ödəməməkdə deyil, ödəməli olacaq məbləğin nə qədər olmasındadır.

Təzyiq artır, düşünmək üçün vaxt azalır. NATO yeni mərhələnin astanasındadır, lakin bu mərhələnin nəticələrinin necə olacağını heç kim bilmir.

Tramp qaydaları dəyişir

Tramp təklif etmir - tələb edir. Onun sərt, demək olar ki, ultimativ mövqeyi Avropanı köhnəlmiş prinsiplərini yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edir. ABŞ-ın Qərbin qeyd-şərtsiz müdafiəçisi kimi çıxış etdiyi dövr artıq sona çatır. Vaşinqton indi müttəfiqlərindən təhlükəsizlik üçün ödəniş tələb edir və bu ödəniş həddən artıq yüksək görünür.

Avropa elitaları üçün bu, ciddi bir siqnaldır: Amerika artıq onların iqtisadi zəifliyini, siyasi tərəddüdlərini və daxili parçalanmalarını ört-basdır edən qalxan olmaq niyyətində deyil. Trampın yeni kursu Avropaya açıq bir mesaj göndərir: ya dəyişin, ya da öz təhlükələrinizlə üz-üzə qalmağa hazır olun.

NATO seçim qarşısında

Artıq aydın görünür ki, NATO dəyişikliklərin astanasındadır. Əgər alyans Trampın müdafiə xərclərini ÜDM-in 5%-nə artırmaq tələbinə razılaşsa, bu, hərbi potensialını əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirə bilər. Lakin bunun dəyəri ağır olacaq. Avropa ölkələri sosial proqramlarını qurban verməli, ictimai narazılıq və daxili siyasi böhranlarla üzləşməli olacaqlar.

Alternativ nədir? ABŞ-ın tələblərini görməzdən gəlmək. Amma belə bir ssenari NATO-nun təməlini sarsıda bilər. Bu, Vaşinqtona Avropanın alyansı daha həyati bir vasitə kimi görmədiyini bildirərdi. Bu halda isə ABŞ, müdafiə öhdəliklərini azaltmaq qərarına gələ bilər, nəticədə Avropa əsas təhlükəsizlik təminatçısından məhrum ola bilər.

Hazırkı reallıq sərtdir: Avropanın başqa seçimi yoxdur. ABŞ təkcə Qərbin hərbi qalxanı deyil; o, eyni zamanda artan qlobal qeyri-sabitlik fonunda Qərbi sabitləşdirən iqtisadi lövbərdir. Avropanın Amerika hegemoniyasından uzaqlaşmaq cəhdləri ya sadəlövhlük, ya da təhlükəli dərəcədə riskli görünür.

Lakin Tramp sadəcə daha çox pul tələb etmir. Onun strategiyası aydındır: əgər Avropa ABŞ-ın dəstəyini saxlamaq istəyirsə, Vaşinqtonun şərtlərini qəbul etməlidir. Bu o deməkdir ki, Avropalılar müdafiəyə xərcləməli olduqları milyardlar öz hərbi potensiallarının inkişafına deyil, ABŞ silahları və texnologiyalarının alınmasına yönələcək.

Bu yolla Vaşinqton yalnız NATO-nu gücləndirmir, həm də öz iqtisadi və siyasi hegemonluğunu möhkəmləndirir.

Tramp Avropanı bir küncə sıxışdırıb, onu seçim etməyə məcbur edir: təhlükəsizlik üçün yüksək məbləğ ödəmək, yoxsa uzun illərdən bəri etibar etdiyi sabitliyin dağılmasını izləmək. Vaxt azalır və risklər heç vaxt bu qədər böyük olmayıb.

Avropa üçün bu, sadəcə iqtisadi çağırış deyil. Bu, onun strateji muxtariyyətini sınayan fundamental bir imtahandır. Müdafiə potensialını necə modernləşdirmək olar ki, ABŞ-ın iqtisadi asılılığına çevrilməsin? Vətəndaşları, əslində, Amerika siyasətini dəstəkləməyə yönəlmiş qurbanların vacibliyinə necə inandırmaq olar?

Hal-hazırda Avropa çaşqın görünür. Liderlər müxtəlif variantları müzakirə edir, amma heç bir həll yolu hər kəsi razı salmır. Polşa və Baltikyanı ölkələr Trampa güzəştə getməyə hazırdır, çünki onlar üçün bu, Rusiya təhdidi qarşısında yaşamaq məsələsidir. Digər tərəfdən, Almaniya, Fransa və İtaliya daxili böhran qorxusu ilə alyansı qorumağın zərurəti arasında tarazlıq axtarır.

Alyansın gələcəyi necə olacaq?

Tramp köhnə illüziyaları məhv etdi. NATO artıq əvvəlki formasında mövcud ola bilməz. Avropa başa düşməlidir ki, rahatlıq və strateji asılılıq dövrü sona çatıb. Artıq heç vaxt olmadığı qədər Avropa qarşısında belə bir sual dayanır: öz təhlükəsizliyi üçün ödəniş etməyə hazırdırmı? Və ABŞ liderliyi olmadan onun gələcəyi necə olacaq?

Bir şey aydındır: ABŞ-ın təzyiqi yalnız artacaq. Qərar qəbul etmək üçün vaxt sürətlə tükənir. Hər bir gecikmə, hər bir tərəddüd NATO-nu keçmişin alyansına çevirmək üçün daha bir addımdır.

Avropa taleyini dəyişəcək seçim qarşısındadır. Bu seçimin qiyməti isə yüksək olacaq. Amma onu qəbul etməməyin qiyməti daha da ağır ola bilər.