Məlum olduğu kimi bu sualların cavabı şüurun olub-olmamasından bilavasitə asılıdır. Quran ayələrini və hədisləri araşdıran zaman bu nəticəyə gəlmək olur ki, heyvanlar da məhşur olacaqlar və Allah dərgahında hesab verəcəklər. Allah Təala Quranda buyurur: "Yer (üzün)də elə bir hərəkət edən heyvan və iki qanadı ilə uçan elə bir quş yoxdur ki,(yaradılışının hədəfi, ömür müddətinin müəyyənləşdirilməsi, nəslinin artımı və həyat tərzi baxımından) sizin kimi ümmətlər olmasınlar. Biz Öz kitabımızda (bəyan etmək baxımından Lövhi-Məhfuz kitabında və yaratmaq baxımından Təkvin kitabında) heç nəyi nəzərdən qaçırmamışıq. Sonra onlar (Qiyamət günü) hamılıqla (öldükləri yerlərdən) öz Rəbblərinə tərəf toplanılacaqlar". ("Ənam" 38).

"Bütün vəhşi heyvanların (bir yerə) toplanacağı (öz ölüm yerlərindən çıxacaqları) zaman",. ("Təkvir" 5). Bu ayələrdən göründüyü kimi heyvanlar da Qiyamət günü məhşur olacaq və hesab verəcəklər. Bəs onların hesabı necə olacaqdır? (Tebyan) İnsanın Qiyamət günü hesab verməsinin əsl meyarı - şüur və fitrətə malik olmasıdır. İnsan ağlının yardımı ilə peyğəmbərlərin (ə) dəvətini qəbul edər və ona etiqad bəsləyər. Bəs heyvanların şüuru vardırmı? "Süleyman (peyğəmbərliyi, elmi, möcüzəni və mal-dövləti) Davuddan irs olaraq apardı və dedi: "Ey insanlar, bizə quş dili öyrədildi və hər bir şeydən (mənəvi kamallardan və maddi vəsaitlərdən) bizə verildi. Həqiqətən, bu, həmin açıq-aşkar fəzilətdir"". ("Nəml" 16). Bu ayə ona işarə edir ki, heyvanların nitqi vardır və nitq idrak olmadan mövcud ola bilməz. "Nəhayət, (onlar) "Vadin-nəmlə" (Taifdəki, ya Şamdakı qarışqa vadisinə) endikdə, bir qarışqa (hamıya elan etmək məqsədilə)dedi: "Ey qarışqalar, yuvalarınıza girin ki, Süleyman və ordusu özləri də bilmədən sizi əzməsinlər!"". ("Nəml" 18). Qarışqanın danışması və Süleymanı (ə) tanıması onun şüura malik olmasından xəbər verir. Quran hud-hudun dilindən buyurur: "Beləliklə çox keçmədi ki, Hud-hud (qayıtdı və) dedi: "Mən elə bir şeydən xəbərdar olmuşam ki, sən xəbərdar deyilsən. Sənin üçün "Səba" şəhərindən (Yəmənin paytaxtından) mühüm və doğru bir xəbər gətirmişəm". "Həqiqətən, mən onlara (Səba əhlinə) hökmranlıq edən bir qadın gördüm. Ona (padşahlıq, məmləkətin idarə olunması və xalqın xoş güzəranı üçün lazım olan) hər şey verilmişdir. Onun böyük, əzəmətli bir taxtı vardır". "Mən onun və tayfasının Allahı qoyub, günəşə səcdə etdiklərini gördüm. Şeytan onların (küfrlü) əməllərini nəzərlərində zinətləndirmişdir, beləliklə haqq yoldan onları saxlamışdır. Buna görə də əsla düz yolu tapa bilmirlər". ("Nəml" 22-24). Tövhidi, şirki tanımaq, şirkin çirkin əməl olduğunu bilmək - şüurdan xəbər verir. Quran ayələrində oxuyuruq ki, heyvanlar Allaha təsbih edər, ibadət edərlər. "Məgər göylərdə və yerdə olan hər bir kəsin, həmçinin (göydə) qanad aç(ıb uç)an quşların Allahı pak sifətlərlə mədh etmələrini (qəlb gözü ilə) görmürsən?! Onların hər biri (xilqətdə verilmiş bacarığı və istəyi ilə) öz dua, itaət, namaz və zikrini bilmişdir. Allah onların etdiklərini bilir". ("Nur" 41). Bu ayə təsdiq edir ki, onların namaza elmləri vardır və əgər elmləri vardırsa deməli şüurları da vardır. Ona görə də o məxluq Qiyamət günü hesaba çəkilər ki, şüur və idraka malik olsun. Yuxarıdakı ayələrdən belə nəticəyə gəlmək olur ki, heyvanların da özünəməxsus şüur və idrakları mövcuddur. Həzrət Peyğəmbərdən (s) gələn hədisdə oxuyuruq ki, Qiyamət günü bəzi heyvanlar Allaha şikayət edəcəklər ki, filankəs mənim haqqımda zülm etmişdir. Məni səbəbsiz yerə öldürmüşdür. Allah Təala bu dünyada heç bir şeyi yersiz yerə yaratmamışdır. Heyvanların da ruhu vardır və onlar da Qiyamət günü yenidən diriləcək və hesab verəcəklər. Amma onların hesabı nədir, necədir - bu, ayrı bir mövzudur.