Davosdakı görüş və danışıqlar Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığı gücləndirmək istiqamətində atdığı addımların bariz sübutu oldu - baxmayaraq ki, ölkə hələ də KTMT-də Rusiyanın formal müttəfiqi statusundadır.

Danışıqlarda NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramı çərçivəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Qərb standartlarına uyğun islahatı və post-münaqişə reallığında regionun davamlılığının təmin edilməsi əsas mövzu olub. Xüsusi diqqət Cənubi Qafqazdakı mövcud vəziyyətə və yeni eskalasiyaların qarşısını almaq üçün diplomatik səylərin vacibliyinə yönəlib.

Mark Rütte Ermənistanın "suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini" bildirərək, Cənubi Qafqazdakı sabitliyin əhəmiyyətini vurğuladı. Öz növbəsində, Ermənistan NATO ilə, xüsusən də sülhməramlı missiyalar və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı inkişaf etdirmək əzmində olduğunu təsdiqlədi.

Fəqət görüş İrəvanın ikiüzlü siyasətini də nümayiş etdirdi: NATO ilə əlaqələri gücləndirən Ermənistan, eyni zamanda Rusiyadan uzaqlaşmağa davam edir və hələ də KTMT-nin bir hissəsi olaraq qalır. Belə kurs qısamüddətli mənfəətlərə baxmayaraq, Moskva ilə münasibətlərdə gərginliyi artırır və İrəvanın Qərbə inteqrasiya yolunda olduğunu bir daha təsdiqləyir.

İllərlə Ermənistanı dəstəkləyən Rusiya üçün məzkur görüşlər ağrılı siqnaldır. KTMT və Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB) çərçivəsində Moskvaya sadiqlik nümayiş etdirməli olan bir ölkə, NATO ilə əməkdaşlığı gücləndirmək istiqamətində addımlar atır. "Sabitlik naminə dialoq" bəhanəsi ilə nə qədər danışılırsa-danışılsın, Paşinyanın məqsədi daha böyük ambisiyalar - Ermənistanı Rusiyanın təsir dairəsindən çıxarıb Qərbə yaxınlaşdırmaqdır.

Eyni zamanda, Ermənistan Rusiyadan hərbi və iqtisadi dəstəyi qəbul etməkdə davam edir. Amma Davosda Paşinyanın NATO ilə "birgə proqramlar", hərbi islahatlar və "müdafiə sahəsində demokratik idarəetmə" haqqında danışması Moskvaya neytral bir diplomatiya kimi yox, birbaşa çağırış kimi görünür.

Görüşdə "Ermənistanın NATO missiyalarında sülhməramlı rolu" xüsusi vurğulandı. Sadə bir sual doğur: Ermənistan əsgərləri kimlərin maraqları naminə NATO bayrağı altında xidmət edir? Bu, "qlobal təhlükəsizlik"dən daha çox, İrəvanın ənənəvi müttəfiqlərindən uzaqlaşmağa hazırlığını göstərir.

Mark Rütte Ermənistanın suverenliyini dəstəklədiyini bir daha bildirdi. Ancaq hansı "ərazi bütövlüyü" nəzərdə tutulur? NATO-nun Cənubi Qafqazı Rusiya və İrana qarşı təzyiq aləti kimi gördüyü ehtimalı artır.

Nikol Paşinyan hökuməti "post-münaqişə reallığı"ndan danışmağı sevir. Amma bu reallıq, Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığa olan hazır olduğunu vurğulamağa davam etdiyi bir vəziyyət kimi daha çox xəyanətə bənzəyir. 44 günlük müharibədən sonra məhz Rusiya bölgədə sülhün əsas təminatçısı oldu. Amma Moskva ilə əlaqələri möhkəmlətmək əvəzinə, Ermənistan öz Qərb əlaqələrini genişləndirir və bunu "islahatların zərurəti" ilə əsaslandırır.

Belə bir strategiya sadəcə çoxvektorlu siyasət deyil - bu, prinsipsiz siyasətdir. Moskva tam hüququ ilə İrəvandan birbaşa cavab tələb edə bilər: Ermənistan Qərblə Rusiya arasında getdikcə kəskinləşən qarşıdurmada hansı tərəfdədir?

İrəvan Moskva qarşısındakı öhdəlikləri ilə NATO-nun cazibədar təklifləri arasında balans saxlayaraq, son dərəcə təhlükəli bir oyuna girişib. Bu ikili mövqe yalnız Moskvanın etimadını sarsıtmır, həm də Cənubi Qafqazın sabitliyini daha da təhlükə altına alır.

NATO üçün İrəvan tərəfdaş deyil, yalnız bir vasitədir. Qafqazda əsas oyunçulara təzyiq göstərmək üçün istifadə edilən bir vasitə. Əgər İrəvan bir gün münaqişənin mərkəzində qalsa, Qərbin "tərəfdaşları" kömək üçün tələsməyəcək - tarixi təcrübələr bunu dəfələrlə sübut edib.

N.Paşinyan və M.Rüttenin görüşü bir mesajdır. Ermənistanın artıq öz Qərbyönümlü siyasətini gizlətməkdən çəkinmədiyinin mesajı. Ancaq bu təbəssümlərin və diplomatik açıqlamaların arxasında bir həqiqət gizlənir: Ermənistan öz müttəfiqlərinin etimadını sürətlə itirir, NATO isə onu sadəcə öz məqsədlərinə çatmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edir.

Nikol Paşinyan sözün əsl mənasında odla oynayır. Oyunun qiyməti yalnız onun hökuməti üçün deyil, həm də Ermənistan üçün fəlakətli ola bilər. Rusiya artıq düşünməlidir: İrəvanla tərəfdaşlıq getdikcə birtərəfli xarakter daşıyır və bəlkə də Moskva daha sərt addımlar atmalıdır. Cənubi Qafqaz regionun təhlükəsizliyini təhdid edən siyasi manevrlər üçün yer deyil.

Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığı bir çox suallar doğuran bir hekayədir. 1994-cü ildə ölkə "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramına qoşulandan bəri Şimal Atlantika Alyansı ilə əlaqələrini möhkəmləndirir. Ancaq "sülhməramlı missiyalar", "hərbi sektorun islahatı" və "siyasi dialoq" barədə quru hesabatların arxasında çox daha geniş bir strategiya dayanır - İrəvanın Rusiyanın təsir dairəsindən çıxıb Qərb strukturlarına inteqrasiya cəhdləri.

Ermənistan NATO-nun Əfqanıstan və ya Kosovodakı missiyalarında iştirakını fəxrlə bəyan edir. Son 15 ildə 1 000-dən çox erməni hərbçisi Alyansın əməliyyatlarında iştirak edib. Ancaq bu sual yaranır: Nə üçün? Qlobal təhlükəsizliyi gücləndirmək üçün, yoxsa Ermənistanı Qərbin geosiyasi oyunlarında bir vasitəyə çevirmək üçün?

Erməni sülhməramlıları "əməkdaşlıq" üçün bir jestdən daha artıqdır. Bu, Ermənistanın NATO strukturuna daxil olmaq cəhdidir. Rusiya isə KTMT vasitəsilə təhlükəsizliyin əsas təminatçısı olaraq kənardan izləyir.

Ermənistan öz silahlı qüvvələrini Qərb standartlarına uyğun islah edir. Hər il fərdi tərəfdaşlıq proqramları (IPAP) çərçivəsində yeni təşəbbüslər həyata keçirilir. Nəticədə Ermənistan ordusu NATO standartlarına daha çox uyğunlaşır, bu isə KTMT çərçivəsində müttəfiqlərlə əlaqələri zəiflədir.

2022-ci ildə NATO-nun dəstəyi ilə onlarla erməni zabiti Alyansın təlimlərində iştirak edib. İlk baxışda bu, Ermənistanın hərbi potensialına sərmayə kimi görünür. Lakin bu proqramların əsl məqsədi Ermənistanı Qafqazda Qərbin oyununda bir piyada kimi hazırlamaqdır.

Hərbi əməkdaşlıqdan əlavə, Ermənistan Avropa İttifaqı ilə əlaqələri fəal şəkildə möhkəmləndirir. 2017-ci ildə imzalanmış Geniş və Hərtərəfli Tərəfdaşlıq Sazişi (CEPA) Ermənistanın Avropa ilə siyasi və iqtisadi yaxınlaşmasının simvoluna çevrilib.

Avropa İttifaqı Ermənistan iqtisadiyyatına milyardlarla avro sərmayə qoyur. İnfrastruktur, rəqəmsallaşma və kiçik biznesə dəstək sahəsində layihələr maliyyələşdirilir. Amma bu pulların qiyməti var - və bu qiymət yalnız iqtisadi deyil. İrəvan öz qanunvericiliyini Aİ-nin 350 normativ aktına uyğunlaşdırmağı öhdəsinə götürüb. Bu, yalnız iqtisadi deyil, siyasi asılılığı da gücləndirir.

Avropa İttifaqının Ermənistan-Azərbaycan sərhədində monitorinq məqsədilə göndərdiyi mülki missiya da Ermənistanın xarici təsirlərə açıq olduğunu sübut edir.

Ermənistanın NATO və Qərblə əməkdaşlıq siyasəti qısamüddətli mənfəət gətirsə də, strateji təhlükələr yaradır. Moskvanın etimadını itirən İrəvan Qərbin geosiyasi oyunlarının mərkəzindəki bir vasitəyə çevrilir. Ermənistanın bu ikiüzlü siyasəti, nəhayət, öz dövlətçiliyinə böyük bir zərbə vuracaq.

Cənubi Qafqazda Rusiya və Qərb arasında gərginlik artır. Ermənistan isə ya həqiqi tərəfdaşlıq yolunu seçməli, ya da Qərbin növbəti siyasi qurbanı olmağa hazırlaşmalıdır.

2014-2023-cü illər ərzində Avropa İttifaqı (Aİ) Ermənistana 1,5 milyard avrodan çox maliyyə yardımı ayırıb. CEPA çərçivəsində illik yardım təxminən 60 milyon avro təşkil edir. 2022-ci ildə Ermənistanla Aİ arasındakı ticarət dövriyyəsi 1,2 milyard avroya çatıb, bu da Avropanı Ermənistanın ən böyük ticarət tərəfdaşı edir.

Eyni zamanda Rusiya Ermənistanın təhlükəsizliyinin əsas zəmanətçisi olaraq qalır, lakin açıq şəkildə qarşılığında tələb olunan sədaqəti görmür.

Ermənistan xəyanət sərhədində tarazlıq yaradır. Bir tərəfdən Rusiya ilə strateji müttəfiqlikdən bəhrələnir, digər tərəfdən isə NATO və Aİ ilə əlaqələri fəal şəkildə genişləndirərək Qərbin diqqətini qazanmağa çalışır.

Bu davranış təkcə Moskvanın etibarını sarsıtmır, həm də bütün region üçün təhlükəli presedent yaradır. Cənubi Qafqaz Ermənistanın "iki stulda oturmağa" çalışdığı kəskin geosiyasi qarşıdurmanın səhnəsinə çevrilir.

Amma bəhs olunan strategiyanın həddi var. Rusiya sonsuzadək belə ikiüzlülüyə dözməyəcək. Qərb isə heç vaxt Ermənistanı tamhüquqlu müttəfiq kimi qəbul etməyəcək - onlar üçün İrəvan sadəcə Moskva və Tehrana təzyiq göstərmək üçün vasitədir.

Ermənistanın siyasəti ilk baxışda Moskva və Brüsselin maraqları arasında ustalıqla manevr etmək kimi görünə bilər. KTMT və Avrasiya İqtisadi Birliyi vasitəsilə formal olaraq Rusiyanın müttəfiqi qalmaqla yanaşı, İrəvan paralel olaraq NATO və Aİ ilə əlaqələrini dərinləşdirir. Bu ikiüzlü oyun Ermənistana hər iki tərəfdən bəhrələnmək imkanı versə də, ölkəni təhlükəli geosiyasi tələyə sürükləyir.

2022-ci ildə NATO Ermənistanda kibertəhlükəsizliyi gücləndirmək üçün 2 milyon avro ayırıb. Bu, sadəcə ölkənin rəqəmsal müdafiəsinə edilən sərmayə deyil. Bu, Alyansın regiondakı mövcudluğunu genişləndirmək üçün Ermənistandan vasitə kimi istifadə etməyə hazır olduğuna dair bir siqnaldır. Ermənistanın hərbi islahatlarının təxminən 15%-i NATO proqramları vasitəsilə maliyyələşdirilir ki, bu da Rusiyanın narazılığına səbəb olur.

Əfqanıstan və Kosovoda NATO missiyalarında iştirak və Alyansın bayrağı altında keçirilən hərbi təlimlər, "Sülh naminə tərəfdaşlıq" çərçivəsində sadə əməkdaşlıqdan daha artıqdır. Bu, Ermənistan hökumətinin "çoxvektorlu siyasət" adlandırdığı, əslində isə onilliklərdir Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin edən bir müttəfiqin xəyanəti kimi görünən bir yoldur.

KTMT-nin fəaliyyətsizliyindən məyus olan Ermənistanla bağlı Avropa İttifaqı öz təsirini genişləndirmək fürsətini əldən vermir. 2021-ci ildə Aİ tərəfindən ayrılan 2,6 milyard avroluq yardım paketi hədiyyə kimi görünsə də, əslində Ermənistanı Avropa siyasi və iqtisadi strukturlarına bağlamaq üçün sərmayədir.

Brüssel İrəvana ciddi təzyiq göstərir, ölkəni islahatlara sövq edərək onun suverenliyini zəiflədir. Geniş və Hərtərəfli Tərəfdaşlıq Sazişi (CEPA) çərçivəsində Ermənistan qanunvericiliyini Aİ-nin 350 normativ aktına uyğunlaşdırmağı öhdəsinə götürüb. Bu, yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi asılılığı artırır və gələcəkdə ölkəni manipulyasiya üçün asan bir hədəfə çevirir.

Aİ-nin Ermənistan-Azərbaycan sərhədində monitorinq məqsədilə göndərdiyi mülki missiya isə Ermənistanın xarici təsirlərə nə qədər açıq olduğunu göstərir.

Ermənistanın NATO və Qərblə əməkdaşlıq siyasəti qısamüddətli mənfəətlər gətirsə də, strateji təhlükələr yaradır. Moskvanın etimadını itirən İrəvan, Qərbin geosiyasi oyunlarının mərkəzində sadəcə vasitədir. Bu ikili siyasət Ermənistanın nəinki regionda, həm də beynəlxalq arenada zəifliyinə səbəb olacaq.

Ermənistan ya səmimi müttəfiqliyi seçməli, ya da Qərbin növbəti siyasi qurbanı olmağa hazırlaşmalıdır.

Moskva Ermənistanın NATO və Aİ ilə yaxınlaşmasını izləyərək, İrəvanın siyasətindən getdikcə daha çox narazılıq ifadə edir. KTMT Ermənistana silah əldə etmək üçün güzəştli şərtlər təqdim edən və ölkənin təhlükəsizliyinə zəmanət verən bir qurum kimi, "səssiz donor" rolunda qalır - istifadə edilir, lakin etibar olunmur.

Paşinyan Azərbaycanın Ermənistanla sərhəddə gərginliyi artırdığı vaxtlarda KTMT-nin passivliyini təşkilatı tənqid etmək və Rusiyadan uzaqlaşma siyasətini əsaslandırmaq üçün bir bəhanə kimi istifadə edir. Amma bu yanaşma ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Rusiya cəzasız şəkildə aldatmağa gəlincə, dözüm göstərən bir müttəfiq deyil. Əgər Ermənistan Qərblə əlaqələrini gücləndirməkdə davam edərsə, Moskva İrəvanla münasibətlərini, o cümlədən silah tədarükü və iqtisadi dəstəklə bağlı güzəştləri yenidən nəzərdən keçirə bilər.

Paşinyan iki geosiyasi nəhəng arasında manevr etməyə çalışaraq təhlükəli bir oyun oynayır. Amma belə bir strategiyanın ömrü qısadır. NATO və Aİ Ermənistanda tamhüquqlu bir tərəfdaş görmür - onlar üçün İrəvan sadəcə Rusiya və İrana qarşı təzyiq alətidir. Bu arada Moskvanı itirməklə Ermənistan həqiqi təhlükəsizlik təmin edən yeganə müttəfiqindən məhrum olmaq riski ilə üzləşir.

Ermənistan iki cəbhədə oyun oynayaraq uçurumun kənarında dayanır. Rusiya ilə etimad artıq sarsılıb, Qərb isə heç vaxt onun təhlükəsizliyinin tam təminatçısı olmayacaq. Paşinyanın Moskvanı aldatmaq və Qərbə yaxınlaşmaq arasında balans yaratmağa çalışdığı bu ikili siyasət, Ermənistanın yalnız regiondakı mövqeyini zəiflətmir, həm də onun dövlətçiliyini təhlükə altına qoyur.

Cənubi Qafqaz sərt geosiyasi mübarizənin səhnəsidir, burada zəiflik və ikiüzlülük bağışlanmır. Ermənistana qərar verməyin vaxtıdır: o, Rusiyanın strateji müttəfiqi olaraq qalır, yoxsa tezliklə Qərbin növbəti atılacaq piyada fiquruna çevrilir?

Ermənistanın çoxvektorlu siyasət seçimi hər şeyi riskə atır. Ənənəvi müttəfiqləri satmaq və Qərbin boş vədlərinə kor-koranə inanmaq fəlakət reseptidir. Nikol Paşinyan təhlükəli bir oyun oynayır və bu oyun yalnız onun hökumətinin deyil, Ermənistanın dövlətçiliyinin də dağılması ilə nəticələnə bilər.

Moskva və KTMT-dəki müttəfiqlər açıq şəkildə bildirməlidir ki, ikili standart siyasətinə dözümlülük göstərilməyəcək. Cənubi Qafqaz Qərbin eksperimentlər meydanı deyil.

Rusiya artıq dəqiqləşdirməlidir: Ermənistanı müttəfiq görür, yoxsa Qərbin oyununda piyada hesab edir.

Kreml istənilən halda susmamalıdır...

Elçin Alıoğlu TREND