ABŞ-da prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca namizədlər adətən müxtəlif etnik qruplara müraciət edərək dəstək qazanmağa çalışırlar. Bu qruplardan biri Kaliforniya və Nyu-Cersi kimi mühüm ştatlarda ənənəvi olaraq cəmləşmiş nüfuzlu erməni diasporudur. ABŞ-da yarım milyondan çox erməni-amerikalı var və onların siyasi təsirini əsla kiçiltmək olmaz: erməni-amerikan təşkilatları Ermənistan və Cənubi Qafqazla bağlı məsələlərdə aktiv lobbiçilik aparırlar.

ABŞ seçkilərinə bir aydan az qalmış siyasi mühit artıq ən yüksək gərginlik həddinə çatıb. Vitse-prezident Kamala Harris və sabiq prezident Donald Tramp arasında prezidentlik uğrunda gedən mübarizə getdikcə hərəkətin hər bir addımının həlledici ola biləcəyi bir şahmat oyununa bənzəyir. Son sorğuların nəticələrinə görə, namizədlər arasında fərq həm milli səviyyədə, həm də açar əhəmiyyətə malik ştatlarda statistik yanlışlıq çərçivəsindədir. Amma bundan az əhəmiyyətli olmayan paralel döyüş də var - Konqres üzərində nəzarət uğrunda gedən mübarizə. Bu mübarizə ölkənin siyasi gələcəyini əsaslı şəkildə dəyişdirə bilər. Hətta əgər Harris Trampı məğlub etsə də, əgər qanunverici orqan respublikaçıların nəzarəti altına keçsə, onun fəaliyyəti dəf edilə bilər.

Erməni diasporu: "güclü" siyasi alət

ABŞ-dakı erməni diasporu ən aktiv və təşkilatlanmış etnik qruplardan biridir və əhəmiyyətli siyasi nüfuza malikdir. Erməni lobbi təşkilatları, o cümlədən Amerika Erməni Milli Komitəsi (ANCA) və Amerika Erməni Assambleyası uydurma "erməni soyqırımı"nın tanınması və Ermənistanın xarici siyasət maraqlarının irəli aparılması məsələlərində effektiv lobbiçilik aparırlar.

Diaspor xüsusilə Kaliforniya siyasətində böyük rol oynayır, çünki ABŞ ermənilərinin böyük bir hissəsi burada yaşayır və əsas dairələrdə bu seçkilərin nəticələrinə təsir göstərə bilərlər. Bu qrupun sadiqliyi ABŞ prezidentliyinə namizədlər üçün əsas hədəflərdən birinə çevrilib.

Kamala Harris: ermənipərəst siyasəti və diasporla əlaqələri gücləndirmək yanğısı

Demokratlar Partiyasının namizədi Kamala Harris uzun illərdir ki, erməni diasporunun müttəfiqi kimi çıxış edir. 1915-ci il hadisələrinin "erməni soyqırımı" kimi tanınması təşəbbüslərini dəstəkləməsi erməni icması arasında dərin əks-səda doğurub. Vitse-prezident olduğu dövrdə Harris prezident Co Baydenin "soyqırımı"nın tanınmasına dair tarixi bəyanatını dəstəkləyərək Birləşmiş Ştatlardakı erməni seçicilər arasındakı mövqeyini daha da möhkəmləndirdi.

Bundan əlavə, Harris Ermənistan üçün iqtisadi və hərbi yardımların artırılmasını vurğulayır ki, bu da erməni diasporu üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Onun çıxışlarında tez-tez Azərbaycana təzyiqi davam etdirmək vədi səsləndirilir ki, bu da erməni seçicilər üçün vacib məsələdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Harris Demokratlar Partiyasının ənənəvi yanaşmasını təmsil edir. Həmin yanaşma həmişə etnik qrupların maraqlarına xüsusi diqqət yetirmişdir.

Onun kampaniyası həmçinin insan haqları və beynəlxalq öhdəliklər mövzularını fəal şəkildə işıqlandırır, bu isə erməni icmasının liberal və irəliləyiş yönümlü dairələrini cəlb etməyə kömək edir.

Donald Trump: pragmatizm və real Maraqlar arasındakı tarazlıq

Donald Trump respublikaçıların xarici siyasətdəki ənənəvi yanaşmasına baxmayaraq, prezidentliyi dövründə Cənubi Qafqaza daha balanslı mövqe nümayiş etdirdi. Onun administrasiyası enerji təhlükəsizliyi və bölgədəki sabitliyə xüsusi diqqət yetirərək Azərbaycanla əməkdaşlığı dəstəklədi. Bu kontekstdə Trump Ermənistanın tərəfini açıq şəkildə tutmaqdan çəkinirdi.

Trump nadir hallarda erməni gündəmini ön plana çıxarırdı. Tam əksinə, Türkiyə və Azərbaycanla münasibətlərdə daha praqmatik yanaşmaya üstünlük verirdi. Onun administrasiyası enerji sahəsindəki əməkdaşlığı gücləndirmək istiqamətində çalışırdı ki, bu da Vaşinqtonun Cənubi Qafqazla bağlı strategiyasının əsas elementlərindən biri idi. Demokratlardan fərqli olaraq, Trump qondarma "erməni soyqırımı"nın tanınmasına dair sərt tələblər irəli sürməyərək fərqlənirdi. Fəqət buna baxmayaraq, erməni seçici elektoratının əhəmiyyətini görməzdən gəlmirdi və təhlükəsizlik, regional inkişafla bağlı daha geniş gündəm təklif edirdi.

Namizədlər erməni seçiciləri necə cəlb edirlər?

Erməni diasporası hər iki kampaniyada əsas elektorat bloku kimi qiymətləndirilir. Kamala Harris beynəlxalq arenada erməni icmasına dəstək vəd edir, uydurulmuş "soyqırım"ın tanınmasını davam etdirməyi və Azərbaycanla Türkiyəyə qarşı təzyiqləri artırmağı vəd edir. Onun proqramında, həmçinin, Ermənistan üçün iqtisadi və hərbi yardımın genişləndirilməsi də var ki, bu da erməni seçiciləri arasında müsbət reaksiya doğurur.

Trump isə daha balanslı yanaşmanı təklif edir. O, ABŞ-ın enerji təhlükəsizliyi və Rusiyanın, İranın bölgədəki təsirinə qarşı çıxmaq üçün Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələri gücləndirməyə diqqət yetirir. Onun kampaniyası realizm və praqmatizmə vurğu edir ki, bu da sabitlik və təhlükəsizlik istəyən bəzi erməni seçicilərini cəlb edə bilər.

Azərbaycana təsir: seçkilərin nəticəsi nəyi dəyişdirə bilər?

2024-cü il seçkilərinin nəticəsi ABŞ-ın Azərbaycana qarşı siyasətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edəcək. Əgər Kamala Harris qalib gələrsə, onun ermənipərəst siyasəti Azərbaycanın üzərindəki təzyiqi artıra bilər. Harris administrasiyası yeni Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurması baş verdikdə Bakıya qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsini və ya digər məhdudiyyətlərin qoyulmasını dəstəkləyə bilər. Bu, ABŞ-Azərbaycan münasibətlərində gərginliyə səbəb ola bilər.

Əgər Donald Tramp qalib gələrsə, Azərbaycana daha balanslı yanaşma gözlənilir. Onun administrasiyası ehtimal ki, enerji layihələrini, o cümlədən Avropaya qaz tədarükü üçün strateji dəhlizi dəstəkləməyə davam edəcək. Bu halda, Azərbaycan enerji və təhlükəsizlik sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsinə ümid edə bilər.

Prezidentlik yarışı: uğurla məhv arasındakı sərhəd

Kamala Harris kampaniyasına güclü başlanğıc etsə də, əhəmiyyətli üstünlük qazana bilməyib. The Hill/Decision Desk HQ-nun araşdırmasına görə, onun qalib gəlmə şansı 54% olaraq proqnozlaşdırılır, lakin tendensiyalar demokratların xeyrinə deyil. Son YouGov sorğusuna görə, seçici dəstəyi bərabərdir - hər bir namizədə 47%. Sentyabrın əvvəlində Harris Trampı dörd faiz bəndi ilə qabaqlayırdı, lakin 10 sentyabrda keçirilən debatlardan sonra bu üstünlük demək olar ki, yox oldu.

Trampın xeyrinə olan əsas amillərdən biri, onun komandasının debatlarda uğurlu çıxışları oldu. Respublikaçı vitse-prezidentliyə namizəd JD Vans demokrat Tim Ualz üzərində qələbə qazanaraq, mühafizəkarların mövqeyini gücləndirdi. Bundan əlavə, Tramp "Helen" qasırğasının nəticələrinin aradan qaldırılması ilə bağlı federal hakimiyyət orqanlarını diskreditasiya etmək üçün aqressiv kampaniya apardı. Yeni, "Milton" adlı qasırğa yaxınlaşdıqca və onun da eyni dərəcədə dağıdıcı olacağı gözlənildikcə, Trampın ritorikası daha da sərtləşdi. O, Bayden administrasiyasının səriştəsizliyini şübhə altına almağa çalışır, bu da birbaşa Harrisin reytinqlərinə təsir edir.

ABŞ-da aparıcı sosioloji sorğu aqreqatorları olan RealClearPolitics və FiveThirtyEight-in məlumatlarına görə, namizədlər arasındakı fərq 2-3 faiz bəndinə qədər azalıb ki, bu da statistik yanlışlıq çərçivəsindədir. Demokratların kampaniyası üçün bu, ciddi narahatlıq doğurur, çünki ABŞ seçkilərində qalibiyyət birbaşa səsvermə ilə deyil, seçicilər kollegiyası vasitəsilə müəyyən edilir. Bu o deməkdir ki, Hillari Klintonun 2016-cı ildə olduğu kimi, çoxluğun səsini toplasanız da, mübahisəli ştatlarda səs bölgüsünə görə seçkini uduza bilərsiniz. Məhz buna görə də, xüsusilə Pensilvaniya kimi mühüm ştatlarda Trampın qələbə şansı yüksək olaraq qalır.

Konqres: hakimiyyətin açarı

Əgər Kamala Harris prezident seçkilərində qalib gəlsə belə, qarşısında daha bir çətin vəzifə duracaq - ehtimal ki, kespublikaçıların nəzarətində olacaq Konqreslə işləmək. Həm Senat, həm də Nümayəndələr Palatası üzərində gedən mübarizə, Ağ Ev uğrunda gedən mübarizə qədər gərginləşib. Proqnozlar göstərir ki, respublikaçıların Senata nəzarəti ələ keçirmək şansı 71%, Nümayəndələr Palatasını isə 54% təşkil edir.

Senatda respublikaçılar daha üstün mövqedədirlər. Səsvermədə 33 yer uğrunda mübarizə gedir və Respublikaçıların nəzarəti ələ keçirmək üçün demokratlardan yalnız iki mandatı geri qaytarması kifayətdir. Xüsusi diqqət hazırda demokratların dominant olduğu, lakin Trampın 2016 və 2020-ci illərdə qalib gəldiyi üç ştata yönəlir. Bundan əlavə, bir yerin demək olar ki, 100% Respublikaçılara keçəcəyi proqnozlaşdırılır: Qərbi Virciniyanı təmsil edən senator Co Mançin təqaüdə çıxır və bu, respublikaçı qubernator Jim Justice-ə Senatdakı yer üçün yol açır.

Nümayəndələr Palatasında da demokratlar üçün vəziyyət ürəkaçan deyil. Onların şansları bir qədər yüksək olsa da, The Hill-in hesablamalarına görə, ən mümkün nəticə 219 yerin Respublikaçılar, 216 yerin isə demokratlar tərəfindən tutulmasıdır. Palataya nəzarəti ələ keçirmək üçün 218 mandat tələb olunur, bu da bu seçkilərdə hər bir qələbəni və ya məğlubiyyəti olduqca vacib edir.

Prezidentliyə təsir

Əgər respublikaçılar Konqresin hər iki palatasına nəzarəti ələ keçirsələr, demokratların idarəçiliyi faktiki olaraq bloklana bilər. Mühafizəkarlar Harrisin hər hansı təşəbbüsünə - hakim təyinatlarından tutmuş büdcə məsələlərinə qədər - mane ola biləcəklər. Hər hansı bir islahat cəhdi qarşısıalınmaz maneələrlə üzləşəcək və belə vəziyyətdə demokratların hakimiyyəti demək olar ki, mümkünsüz hala gələcək.

Əgər respublikaçılar həm də prezident seçkilərində qalib gəlsələr, vəziyyət daha da mürəkkəbləşir. Bu halda, Konqres və Ali Məhkəmə daxil olmaqla, hakimiyyətin bütün qolları onların nəzarəti altına düşəcək. Bu, onlara siyasətlərini ciddi bir müxalifət olmadan həyata keçirmək üçün tam səlahiyyət verəcək və ölkənin əsas problemlərini heç bir ciddi maneə ilə üzləşmədən həll etmək imkanı yaradacaq.

Qeyri-müəyyənlik və gərginlik

Bu seçki dövrü müasir ABŞ tarixində ən gərgin dövrlərdən birinə çevrilib. Demokratlar Konqresi qoruyub saxlamaq üçün əlindən gələni edirlər və seçki kampaniyasına milyonlarla dollar xərcləyirlər. Onlar Senat uğrunda yarışa Respublikaçılardan $150 milyon artıq vəsait yatırıb. Associated Press bu seçki dövrünü "maksimum qeyri-müəyyənlik mövsümü" adlandırır, çünki hər bir mandat nəticəni həlledici edə bilər.

Bu cür siyasi qarşıdurmaların fonunda ölkənin gələcəyi olduqca qeyri-müəyyən olaraq qalır. Seçkilər necə nəticələnirsə, nəticələnsin, qarşıdakı illər hakimiyyət uğrunda şiddətli mübarizə ilə yadda qalacaq, bu isə yeni böhranlara və qarşıdurmalara yol açacaq.

2024-cü ildə keçiriləcək ABŞ prezident seçkiləri ölkənin xarici siyasətinə, o cümlədən Azərbaycan və Cənubi Qafqaza münasibətinə əhəmiyyətli təsir göstərəcək. Kamala Harris erməni diasporasının dəstəyinə ümid edir və Azərbaycanla Ermənistanla bağlı məsələlərdə daha sərt mövqe tutmağı planlaşdırır. Donald Tramp isə hər iki ölkə ilə əməkdaşlıq etməkdə praqmatizm nümayiş etdirir ki, bu da bölgədə sabitlik yarada bilər.

Bu seçkilərin nəticəsi qarşıdakı illərdə ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərinin istiqamətini və regionda əsas oyunçuların mövqeyini müəyyən edəcək. Erməni diasporası bu oyunda mühüm rol oynayır və onun dəstəyi həm Harris, həm də Tramp üçün həlledici ola bilər. Əsas sual budur ki, bu etnik maraqlar ABŞ-ın gələcək xarici siyasətinə və Cənubi Qafqazdakı güc balansına necə təsir edəcək.

Son.az Xəbərlərimizi WhatsApp kanalımızdan da oxuyun