Bu barədə Rumıniyanın energetika naziri Vircil-Daniel Popesku bu gün Azərbaycanın paytaxtında start götürən Bakı Enerji Həftəsi ilə bağlı Trend-ə özəl müsahibəsində bildirib.

"Rumıniya və Azərbaycan enerji sahəsində uzunmüddətli əməkdaşlıq ənənələrinə malikdir. Strateji enerji tərəfdaşlığı ildən-ilə möhkəmlənir və genişlənir. Son bir il ərzində iki ölkə arasında son dərəcə ardıcıl ikitərəfli dialoq aparılıb və bir sıra strateji enerji layihələrinin həyata keçirilməsi ilə bağlı mühüm sənədlər imzalanıb. Rumıniya Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi üzrə birgə səylərdə fəal iştirakını yüksək qiymətləndirir, xüsusən də bu çətin enerji vəziyyətində", - deyə o bildirib. Nazir əlavə edib ki, Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizinin inkişafında mühüm rol oynayıb və Avropa bazarına tədarükün artırılmasına sadiqdir.

Virgil-Daniel Popesku əlavə edib ki, Avropa ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin başlanğıc nöqtəsi 2022-ci ilin iyulunda strateji enerji tərəfdaşlığı ilə bağlı Anlaşma Memorandumunun imzalanması və tərəflərin enerji əməkdaşlığında yeni səhifənin açılması olub:

"Sənəd 2027-ci ilə qədər hər il ən azı 20 milyard kubmetr Azərbaycan qazının Aİ-yə tədarük edilməsi üçün Cənub Qaz Dəhlizinin gücünün iki dəfə artırılmasını nəzərdə tutur. Bu, "REPowerEU" planının diversifikasiya məqsədlərinə nail olmağa kömək edəcək və Avropaya Rusiya qazından asılılığına son qoymağa kömək edəcək. 2021-ci ildə Azərbaycan Avropaya 8 milyard kubmetr qaz tədarük edib, bu il isə hədəf 12 milyard kubmetrdir. Bu, Azərbaycanın bu il ixrac etməyi planlaşdırdığı qazın ümumi həcminin (24,5 milyard kubmetr) demək olar ki, yarısını təşkil edəcək. Bununla belə, Avropa ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq daha genişdir və bərpa olunan enerji mənbələrinin tətbiqinin sürətləndirilməsinə və metan emissiyası probleminin həllinə yönəlib. Aİ və Azərbaycan Aİ-nin təmiz enerjiyə keçidi ilə Azərbaycanın geniş istifadə olunmamış bərpaolunan enerji potensialı arasında sinergiyanı maksimum dərəcədə artırmaq üçün bərpa olunan enerjinin istehsalı və ötürülməsi potensialının inkişafı və tətbiqini sürətləndirmək kimi iddialı hədəfi bölüşür".

O qeyd edib ki, Avropa keçdiyi çoxsaylı böhranların şokundan sonra öz balansını və irəliyə doğru yolunu tapıb:

"Bu yolda Azərbaycan xüsusilə Cənub Qaz Dəhlizinin həyata keçirilməsində mühüm roluna görə Avropaya qaz tədarükü üçün yeni yol açan etibarlı tərəfdaş olub, olur və olacaq. Bu boru kəməri genişləndirilməlidir ki, Avropanın getdikcə daha çox ölkəsi bu qiymətli qaz nəqli infrastrukturundan faydalana bilsin".

"Həmrəylik halqası" çərçivəsində növbəti addımlar

"Mövcud qaz nəqli infrastrukturu - BRUA qaz kəməri, İasi-Unqenı-Kişinov qaz kəməri, Trans-Balkan dəhlizi və mövcud qaz birləşdiriciləri sayəsində Rumıniya artıq mühüm regional qaz təchizatı qovşağı kimi fəaliyyət göstərir. Rumıniya qazı Ukrayna, Macarıstan və Slovakiya, Moldova Respublikasına nəql edir. Fəaliyyət göstərən qaz interkonnektorları və BRUA qaz kəməri ilə yanaşı, Rumıniyanın diqqətini Trans-Balkan dəhlizi ilə tam potensialından istifadə edərək qaz nəqlinin bərpası cəlb edib. Beləliklə, 2021-ci ilin sonunda TRANSGAZ milli qaz ötürmə sisteminin operatoru Rumıniyada Trans-Balkan dəhlizinin girişində əks hərəkəti təmin etmək üçün bütün lazımi işləri başa çatdırdı ki, o, təkcə Rumıniya üçün deyil, həm də qaz regionun digər ölkələri üçün də həcmləri ala bilsin ala bilsin", - deyə nazir bildirib.

O qeyd edib ki, Rumıniya həmrəylik halqası layihəsini dəstəkləyib və Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və Slovakiyanın nəqliyyat və sistem operatorları ilə SOCAR Dövlət Neft Şirkəti arasında əməkdaşlığı təşviq etmək üçün Sofiyada Memorandum imzalayıb.

"Bu Memorandumun məqsədi Azərbaycanda hasil edilən və ya Yunanıstan və ya Türkiyədəki terminallar vasitəsilə əldə edilən təbii qaza məhdudiyyətsiz və fasiləsiz çıxışı təmin etməkdir ki, bu da region dövlətlərinə əlavə qaz həcmlərini asanlıqla tədarük etməyə imkan verəcək. Memorandum regionun digər dövlətlərinin, məsələn, Türkiyə, Moldova Respublikası və ya Ukraynanın qoşulması üçün açıqdır, çünki bu layihə təkcə həmrəylik simvolu deyil, həm də enerji təchizatı və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün dəyərli alətdir. Qeyd etmək vacibdir ki, Avropa Komissiyası üzv dövlətləri diversifikasiya etmək səylərində dəstəkləyir. Bu fikri Avropa İttifaqının komissarı Kadri Simson Memorandumun imzalanmasından danışaraq və regiona qaz nəqli üçün alternativ marşrutların gələcək inkişafı üçün zəmin yaradacaq bu sənədin əhəmiyyətini vurğulayaraq ifadə edib", - deyə Vircil-Daniel Popesku qeyd edib.

Nazir daha sonra qeyd edib ki, tədarük mənbələrinin və marşrutlarının şaxələndirilməsi milli və regional enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi üçün əsasdır:

"Ona görə də mən indiki regional enerji kontekstində Trans-Balkan dəhlizinin əhəmiyyətini qeyd etmək istəyirəm. "Həmrəylik halqası" layihəsinin həyata keçirilməsi ilə tutumu maksimuma çatdırılan bu qaz dəhlizi regionun bir çox ölkələri üçün mühüm təchizat marşrutuna çevrilə bilər. Rumıniya öz ərazisində Trans-Balkan dəhlizinin infrastrukturundan istifadə edərək Azərbaycandan, eləcə də Türkiyə və ya Yunanıstan terminallarından Cənub-Şərqi Avropa və Balkanların bir çox ölkələrinə qaz həcmlərinin nəqli üçün mühüm tranzit ölkə kimi çıxış edə bilər".

Xəzər dənizindən Qara dənizə qədər yaşıl dəhliz

Nazir qeyd edib ki, Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan hökumətləri arasında yaşıl enerjinin inkişafı və nəqli sahəsində tərəfdaşlıq haqqında saziş həm də Rumıniyanın ölkə tərəfindən göstərilən bərpa olunan enerji mənbələrinin təşviqi yolu ilə təmiz enerjiyə keçidi təmin etmək üçün edilən səylər kontekstində yaşıl dəhlizin yaradılmasına sadiqliyinin göstəricisidir.

Onun sözlərinə görə, yaşıl dəhliz layihəsi çərçivəsində sualtı kabelin çəkilməsi təkcə ona görə deyil ki, Xəzər və Qara dəniz arasında yaşıl nəqliyyat dəhlizi yaradılır, həm də ona görə vacibdir ki, bu, şaxələndirmə prosesində olan bütün Avropa qitəsi üçün imkan yaradır:

"Rumıniya və Gürcüstan arasında sualtı kabel çəkmə imkanlarını qiymətləndirən italyan məsləhətçisi CESI tərəfindən aparılan araşdırma çərçivəsində bir sıra texniki və maliyyə aspektləri qiymətləndirilib və Tbilisidə keçirilən görüşdə təqdim edilib. Tədqiqatın ilkin nəticələri dörd imza sahibi tərəfindən təhlil edilir və qiymətləndirilir. Bu nəticələr, həmçinin sualtı kabelin yaradılmasından kənara çıxacaq təklif olunan daha geniş tədqiqat kontekstində nəzərdən keçirilir. Söhbət dörd iştirakçı ölkədə və bütövlükdə Avropada yaşıl enerjinin istehsalı və istehlakı imkanlarının qiymətləndirilməsindən gedir".

SOCAR-ın Rumıniyadakı biznesinin genişləndirilməsi

"Rumıniya təkcə pərakəndə əməliyyatlar sahəsində deyil, həm də onun vasitəsilə Azərbaycan qazının Rumıniyaya və digər Avropa bazarlarına nəqli sahəsində Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin SOCAR-ın biznesinin inkişafı üçün prioritet sahələrdən biridir", - deyə nazir bildirib.

O qeyd edib ki, SOCAR Rumıniya 66 yanacaqdoldurma məntəqəsinə malikdir və üç anbarı idarə edir: Teyuş, Oneşt və Constantsa:

"SOCAR Rumıniyanın yanacaq paylanması və neft məhsulları ticarəti bazarında mühüm oyunçulardan birinə çevrilərək yanacaq-sürtkü materialları, neft-kimya və bitum sahəsində geniş çeşiddə məhsul və xidmətlər təklif edir. Bundan başqa, 2022-ci ilin iyununda ROMGAZ və SOCAR arasında anlaşma memorandumu imzalanıb, onun əsasında şirkətlər enerji sektorunda əməkdaşlıq əlaqələrini gücləndirmək və enerji sektorunda qarşılıqlı faydalı layihələrin həyata keçirilməsi üçün yeni əməkdaşlıq imkanlarını araşdırmaq niyyətindədirlər".

Bundan əlavə, Popesku əlavə edib ki, SOCAR və ROMGAZ arasında ötən ilin oktyabrında imzalanmış Anlaşma Memorandumu əsasında Rumıniya və Azərbaycan Qara dənizdə təbii qazın mayeləşdirilməsi layihəsinin birgə işlənməsi imkanlarını araşdırmaq niyyətindədirlər. Onun sözlərinə görə, bu layihə Rumıniya üçün təbii qazın tədarükü və mənbələrin şaxələndirilməsi sahəsində strateji təhlükəsizlik məqsədlərinə nail olmağa kömək edəcək:

"Rumıniya SOCAR-ı aşağı karbonlu mənbələrdən enerji əldə etmək üçün yeni Avropa paradiqması fonunda ölkədə fəaliyyət dairəsinin genişləndirilməsi imkanlarını təhlil etməyə dəvət edir. Eyni zamanda, Rumıniya üçün maraqlı olan və SOCAR-ın təhlil edə biləcəyi digər əməkdaşlıq istiqaməti SOCAR-ın Azərbaycan və Türkiyədəki müəssisələrində istehsal olunan neft-kimya məhsullarının Rumıniya bazarında satışıdır. Bu kontekstdə Rumıniya tərəfi xüsusilə Rumıniyanın kənd təsərrüfatı sektoru üçün lazım olan kimyəvi gübrələrə maraq göstərib".

Azərbaycan və Rumıniya arasında qaz müqaviləsi

O xatırladıb ki, bu ilin əvvəlində ROMGAZ və SOCAR arasında qaz tədarükünə dair müqavilə imzalanıb:

"Bu sənədin imzalanması konstruktiv birgə iş üçün əsas və iki şirkət arasında səmərəli əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində yeni mərhələ oldu. Ona görə də biz əminik ki, bu cür əməkdaşlıq 2024-cü ildən sonra təkcə qazın tədarükünə dair yeni müqavilələrin bağlanması yolu ilə deyil, həm də qarşılıqlı maraq doğuran digər potensial layihələr vasitəsilə davam edəcəkdir".

Xatırladaq ki, 2023-cü il fevralın 3-də Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi üzrə Məşvərət Şurasının iclası zamanı Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti SOCAR və Rumıniyanın enerji şirkəti Romgaz S.A. qaz tədarükü haqqında müqavilə imzalayıb. Müqavilə 2023-cü ildən 2024-cü ilə qədər Azərbaycandan Rumıniyaya 1 milyard kubmetr qazın nəqlini nəzərdə tutur.

Bu müqavilə iki şirkət tərəfindən 2022-ci il oktyabrın 9-da və dekabrın 16-da imzalanmış və Azərbaycan və Rumıniya arasında enerji sektorunda əlaqələrin hüquqi əsasını yaradan əvvəlki sazişlərə əsaslanır. Bu sənədlər Azərbaycanın ixrac imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinə, Avropanın enerji təhlükəsizliyinə və yaşıl enerji strategiyasının təşviqinə töhfə verir.