Doğrusu, Allahın yaratdıqlarına olan sevgisinin inikasıdır yaradılmışların Ona olan sevgisi. Qurani-Kərim və hədislərdə Allahın sevgisini anlatmaq için "hubb," "rəhmət," "lütf" və "rəfət" köklərindən gələn fel və sifətlər istifadə edilmişdir.

Əslində, Allahın qullarına olan sevgisi, istər zaman baxımından, istərsə də əsliyyət aspektindən bəndələrinin Allaha olan sevgisini qabaqlayır. Allah bəndələrinə olan sevgisi nəticəsində onları yaratmış, dünyaya göndərmiş və görkəmli məxluqlar etmişdir. Allah-taala insanı başqa varlıqlardan üstün etmək üçün ona üç nemət vermişdir:

1. İlahi sifətlər (gözəl xüsusiyyətlər). 2. İlahi əmanət və ya öhdəlik. (məsuliyyət hissi, laqeyd olmamaq). 3. İlahi təmsilçilik. (inkişaf və tərəqqi).

Sözügedən hər üç nemətin təməlində isə sevgi dayanır. İslam sevgiyə ən çox əhəmiyyət verən dindir. Necə ki, Həzrət Məhəmməd (s) buyurur: "Din sevgidir, sevgi də elə dindir." (Biharül-ənvar, c. 66, səh. 238).

Əslində İslam sevgi dinidir. Buna görə İslam sivilizasiyası sevgi sivilizasiyasıdır. Müsəlman cəmiyyəti də bir sevgi cəmiyyətidir. Hz. Cəfər Sadiq (ə) ondan "dində sevgi varmı?" deyə soruşulduqda, buyurur: "Din sevgidən başqa bir şeydirmi?" (Biharül-ənvar, c. 27, səh. 95; Əl-Xisal, 21\74).

Elə buna görədir ki, İslam sevgisiz imanı qəbul etmir. Bütün əməllərin təməlində Allah sevgisi və onun tələbi olaraq varlığa (insan və digər canlılara olan) sevgi dayanır. Dinimizdə Allah-insan, insan-insan və insan-digər canlılarla münasibətlər sevgiyə söykənməklə qurulmuşdur. Bu səbəbdən də, insanı bütün davranışlarında və münasibətlərində sevgi və mərhəməti əks etdirməyə təşviq etmişdir. Bir sözlə, bəndə Yaradanı sevir. Yaradana görə Onun yaratdıqlarını da sevir. Çünki Allah bəndələrinin sevilməsindən məmnundur. Bunun nəticəsində sevgi cəmiyyəti və sevgi sivilizasiyası yaranır.

Rəhmət kəlməsi də sevgini ifadə edir. Çünki rəhmət, sevginin əməl üzərinə əks olunmuş, lütf və ehsana dönmüş halıdır. Rəhmət sevgi və xidmətin birgə məhsuludur. Lütf və ehsandır. Allah-təala Rəhman və Rəhimdir və insanlara sevgisi daim bununla təcəlli edir. Siz diqqət edin ki, dini göstərişlər tam bunun üzərinə qurulub. Qurani-Kərimin surələrinin "Rəhimli və Mərhəmətli Allahın adı ilə" başlaması da elə bu ideya üzərində köklənmişdir. Bütün işlərinizi "Bismilləhir-rahmənir-rahim ilə başlayın" buyurulması da, Allahı sevən şəxsin bütün əməllərini insanlığa olan sevgi ilə başlamasını təmin etmək üçündür. Hər bir əməlini "Bismilləhir-rahmənir-rahim" ilə başlayan şəxs, sevgi və rəhmətlə addım atmalıdır. Məhz buna görədir ki, "Bismilləhir-rahmənir-rahim demədən bütün işlər yarımçıq və naqis sayılır." buyurulur. Çünki sevgisiz, mərhəmətsiz görüləm işlər, atılan addımlar kamil deyil, tamamlanmamış və süst təməlli sayılır.

Allahın Peyğəmbəri (s):"Allah-taala göyləri və yeri yaratdığı gün, hər biri yerlə göy arasındakı məsafə qədər olan yüz rəhmət yaratdı. Sonra rəhmətlərdən birini yer üzünə endirdi və həmin rəhmətin səbəbinə yaradılmışlar bir-birinə rəhm edir, ana öz balasına məhəbbət bəsləyir, quşlar və heyvanlar su içir, insanlar bir yerdə yaşayırlar." (Kənzul-Ummal, hədis. 464)

Vətən sevgisi bu qəbildən, dinimizin əmr etdiyi ən təməl və əsaslı sevgidir. İslam dini Vətən sevgisini bir neçə aspektdən dəyərləndirir və ona böyük əhəmiyyət verir:

1) Vətən sevgisi vətəndaşlıq borcumuzdur. Müqəddəs dinimiz Vətən sevgisini hər bir şəxsin vətəndaşlıq borcu sayır. Çünki bu sevgi, mənəvi bağlılıqdır. Birgə yaşayan, eyni mənafeləri hədəfləyən insanların doğmalığı və bir-birinə sıx bağlılığı, bir sözlə vəhdəti deməkdir. Bu bağlılıq, mənsub olduğun torpağın etnik, mədəni və tarixi səciyyələrini özündə birləşdirən milli həmrəylik kimi də önəm daşıyır. Vətən sevgisinin tarixi bünövrəsində uzun illər boyu birgə yaşamış, mübarizə aparmış, öz ana torpağına və adət ənənələrinə sıx bağlanmış insanlar durur. İslam dini də, bu mənəvi vəhdət və həmrəyliyə dəyər vermiş, onu qorumağı hər bir vətəndaşın dini borcu saymışdır. Elə buna görə də, doğma yurduna və torpağına təcavüzkarlıq edənlərlə dostluq etməyi sərt tənqid etmiş, zülmkar adlandırmışdır. Qurani-Kərimdə buyurulur: Allah sizə sizinlə din yolunda vuruşan, sizi yurdunuzdan çıxardan və çıxartmağa kömək edən kimsələrlə dostluq etmənizi qadağan edər. Onlarla dostluq edənlər əsl zalımlardır! (Mumtəhinə, 9) Göründüyü kimi, yurd sevgisi burada allah sevgisinin kənarında gətirilmişdir. Bu da, qeyd olunan sevginin nə qədər ülvi və önəmli olduğuna işarədir. Başqa bir ayədə isə Vətənə olan təcavüzü mübarizə səbəbi sayır və bundan yayınanları tənqid edir: Dedilər: "Allah yolunda nə üçün vuruşmayaq ki, yurdumuzdan çıxarıldıq, övladlarımızdan ayrıldıq". Lakin onlara vuruşmaq vacib olduğu vaxt, içərilərindən az bir qismi müstəsna olmaqla, (hamısı döyüşdən) üz çevirdilər. Allah (özlərinə) zülm edənləri tanıyır! (Bəqərə, 246)

2) Vətən sevgisi abadlıq, əmin-amanlıq gətirir. İslamda Vətən eşqi təkcə torpağa, elə-obaya bağlılıqdan ibarət deyildir. Aid olduğun torpağın üzərində yaşayan şəxslər, onun quruculuğu, abadlığı, inkişafı da elə bu Vətəndən sayılır. Onun məhəbbəti, millətin və xalqın qayğıları, hər bir vətənpərvər insanı xalq üçün çalışmağa sövq edir. Hər bir ölkənin gələcəyində onun gənclərinin sağlam düşüncə tərzi, intellektual səviyyəsi və ən əsası da vətənpərvərlik ruhu önəmli iz buraxır. Belə ki, Vətənə məhəbbət insanların könlündən qəlbində yaşayan, onu vətənin çiçəklənməsinə təşviq edən güclü mənəvi duyğudur. İslam dini Vətən sevgisində bu amilə də diqqət çəkmişdir. Hz. Əli (ə) buyurur: "Ölkələr Vətən sevgisi ilə abadlaşır." (Tuhəfül-üqul, səh. 207)