Rəisin sirriPutin ona niyə


Siyasət 01 Yan 2023 14:28:00 339 0

Rəisin sirriPutin ona niyə

Şaymiyev üçün prezidentlik onun siyasi irsinin simvollarından biri idi, Minnixanov üçün isə...

Dekabrın sonunda Tatarıstan Dövlət Şurası  respublika prezidenti vəzifəsinə yeni ad - "Tatarıstan Respublikasının başçısı - Rəis" təklif ediblər. Bu hadisənin əhəmiyyətini anlamaq üçün respublikada prezident üsul-idarəsinin yaranması   tarixi və siyasi kontekstini xatırlamaq lazımdır.

1991-ci ildə Boris Yeltsin Kazanda səfərdə olarkən tatarlara belə  demişdi: "Uda bildiyiniz qədər suverenliyi götürün". O vaxta qədər, digər milli bölgələr kimi, Tatarıstanda hələ Rusiya Federasiyasından müstəqil kvazi-dövlətlərin formal əlamətləri yox idi. Lakin tezliklə onlar meydana çıxdı: öz qanunverici orqanları,  xarici dövlətlərlə müstəqil münasibətlər qurmaq hüququ və s. Təbii ki, hər bir belə suveren quruma öz prezidenti rəhbərlik edirdi. 1991-ci ilin avqust çevrilişi günlərində Mintimer Şaymiyev əhalini sakitləşdirdi: Rusiyanın öz prezidenti var, Tatarıstanın öz prezidenti...

Son.az musavat.com-a istinadən bildirir ki, 2000-ci illərin əvvəllərində Rusiya Federasiyasının Konstitusiyasında hələ də " suveren dövlətlər" kimi qeyd olunan  milli regionlar tədricən  mərkəzə tam inteqrasiya olundular,  amma onlar hələ də prezident olaraq qalırdılar.

2010-cu ilin avqustunda Çeçenistan prezidenti Ramzan Kadırov Rusiyada yalnız bir nəfərin prezident adlandırılmaq hüququ olduğunu deyərək, regional rəhbərlərin statusunun dəyişdirilməsini təklif etdi.  Həmin ilin dekabrında Dövlət Duması və Federasiya Şurası tələsik müvafiq  qanunu qəbul etdi. Regionlara qanunvericilikdə dəyişiklik etmək üçün 2015-ci ilin yanvarınadək "keçid dövrü"  verildi. Respublikanın keçmiş prezidenti Mintimer Şaymiyev Vladimir Putini respublika üçün istisna etməyə inandırmağa çalışdılar. Görüşlərtin birində isə Putinə Tatarıstan prezidentinin adının  dəyişdirilməsinə münasibəti soruşuldu. Putin cavab verdi ki, bu, respublika əhalisinin işidir, özü qərar verməlidir. Putinin açıqlaması Tatarıstan üçün "keçid dövrünü" daha 7 il uzatdı.

Kazan vəziyyətdən çıxmaq üçün başqa variantları da nəzərdən keçirdi.  Hətta  2014-cü ildə yeni seçilmiş respublika parlamentinin buraxılması da  ciddi şəkildə müzakirə edilirdi. Çünki formal olaraq qanunları yalnız regional deputatlar dəyişə bilərdi: parlament yoxdursa, qanun da yoxdur. Yenisi seçilənə qədər, işə başlayana qədər, mübahisə edənə qədər vaxt keçəcək.

Bəzilərinə bu prezident adı israrı  qəribə görünə bilər. Doğrudanmı, vəzifənin adı Kazan üçün qədər önəmlidir? Tatarıstan rəhbərliyi federal Mərkəzə və şəxsən Putinə həmişə sadiq olub. Sabiq prezident Mintamir Şaymiyev üçün prezidentlik onun siyasi irsinin simvollarından biri idi.   O, özünü tatar xalqının tarixində tatarların dövlətçiliyini çox daralmış formada da olsa, dirçəltmiş ilk şəxsiyyət kimi görürdü.

Amma hazırkı rəhbər Rüstəm Minnixanov üçün vəziyyət başqadır.   Bundan əlavə, 2014-cü ildə Minnixanovun Rusiya elitası daxilində mövqeyi kəskin şəkildə gücləndi. O, fevral-mart aylarının dramatik günlərində Krıma təxminən beş dəfə gəldi - Krım tatar icmasını "Rusiyanı qəbul etməyə" inandırmağa çalışdı. Bu missiyasına görə Aleksandr Nevski ordeni də aldı. O vaxtdan bəri Putin dəfələrlə onu Rusiyanın regional liderləri arasından açıq şəkildə fərqləndirib. Məsələn, o, Minnixanova Rüstəm adı ilə müraciət edir. Minnixanov indi bəzi regional liderlərdən fərqli olaraq Qərb sanksiyalarından kənardadır.   O, "Rusiya-İslam Dünyası" qrupuna rəhbərlik edir. Çox güman ki, sanksiyalar Minnixanova o səbəbdən şamil edilmir ki,   o, diplomatik kommunikasiya kanalı rolunu oynayır.  İndi Minnixanovun statusu hakimiyyət  daxilində o qədər  möhkəmdir ki,  vəzifəsinin adı artıq xüsusi rol oynamır. Bununla belə, Minnixanov dəfələrlə ictimaiyyətə xatırladıb ki, Rusiya Federasiyasının Konstitusiyası regional hakimiyyət orqanlarını müstəqil formalaşdırmaq və adlandırmaq hüququnu birbaşa müəyyən edir.

Qanunla icazə verilən müddət demək olar ki, başa çatdıqda, Tatarıstan orijinal addım atmaq qərarına gəldi: Minnixanov 2020-ci ildə yenidən prezident seçildi, ona görə də o, 2025-ci ildə səlahiyyət müddətinin sonuna qədər belə qalacaq.  Regionun yeni rəhbəri isə rəis adlanacaq.  1920-ci ildə Tatarıstan Xalq Komissarları Sovetinin ilk sədri Səid-Qəliyev rəsmi olaraq Tatar Respublikasının sədri (rəisi) adlanırdı.

“Bəli”si “xeyr”ə bənzəyən Paşinyan – ermənilər çürük like
  • 01 Yan 14:27  
Siyasət “Bəli”si “xeyr”ə bənzəyən Paşinyan – ermənilər çürük

Ermənistan rəhbərliyi 2022-ci ili də sülh boşboğazlığı ilə başa vurd

arrow Ətraflı
Hesabında pensiya kapitalı olanlara 25 il staj hədiyyə edilməsi like
  • 01 Yan 14:26  
Digərləri Hesabında pensiya kapitalı olanlara 25 il staj hədiyyə edilməsi

Bu il yanvarın 1-dən fərdi hesabında pensiya kapitalı olanlara 25 il staj h

arrow Ətraflı
“Bayram ürəyi” sindromu nədir? like
  • 01 Yan 14:25  
Digərləri “Bayram ürəyi” sindromu nədir?

Kardioloq Anastasiya Yusupova Yeni il yeyib içməyindən sonra çox insanlarda

arrow Ətraflı
"Bu məsələ çözülməsə, İranın "qorxu divarı" işə düşə bilər" like
  • 01 Yan 14:23  
Siyasət "Bu məsələ çözülməsə, İranın "qorxu divarı" işə düşə bilər"

İranda etiraz aksiyaları 100 gündən çoxdur ki, davam edir. Repressiv hökum

arrow Ətraflı
Qəbirdə keçirəcəyimiz ilk gecə üçün lazım olan əməllər like
  • 01 Yan 14:20  
Digərləri Qəbirdə keçirəcəyimiz ilk gecə üçün lazım olan əməllər

Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: "İnsanlar yuxudadırlar, o zaman ki, ö

arrow Ətraflı
Soğansarımsaq qarışığı  soyuqdəymə və qripp sizi qorxutmasın! like
  • 01 Yan 14:15  
Digərləri Soğansarımsaq qarışığı soyuqdəymə və qripp sizi qorxutmasın!

Çoxsaylı elmi araşdırmalar sübut edib ki, soğan və sarımsaq həqiqətən

arrow Ətraflı
Xorvatiya Şengen vizasına qoşulub like
  • 01 Yan 14:13  
Dünya Xorvatiya Şengen vizasına qoşulub

Xorvatiya yanvarın 1-dən Şengen Viza Sazişinin üzvü olub.

arrow Ətraflı
Yəcuc və Məcuc qövmü Quran və hədislərdə like
  • 01 Yan 14:10  
Digərləri Yəcuc və Məcuc qövmü Quran və hədislərdə

Qiyamət mövzusu önəmli və vacib mövzulardan olduğundan Qurani-Kərimdə b

arrow Ətraflı
Daha iki xəstəxana Kliniki Tibbi Mərkəzin like
  • 01 Yan 14:05  
Digərləri Daha iki xəstəxana Kliniki Tibbi Mərkəzin

K.Y.Fərəcova adına Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutunun tərkibinə daxil

arrow Ətraflı
Siqaret çəkən insanla bir evdə yaşayırsınızsa... like
  • 01 Yan 14:01  
Digərləri Siqaret çəkən insanla bir evdə yaşayırsınızsa...

Con Hopkins Universiteti (ABŞ) alimləri araşdırmalar nəticəsində belə q�

arrow Ətraflı
Çavuşoğlu bir sıra görüşlər keçirib like
  • 01 Yan 13:51  
Dünya Çavuşoğlu bir sıra görüşlər keçirib

Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu Braziliya, Qvatemala və

arrow Ətraflı
Bakıda ağır qəza like
  • 01 Yan 13:47  
Digərləri Bakıda ağır qəza

Bakıda 3 nəfərin ölümü ilə nəticələnən ağır yol qəzası olub.

arrow Ətraflı
Orta məktəbdə oxuyan qıza görə qanlı dava: "Şərəfsiz, gündə biriylə..." like
  • 01 Yan 13:40  
Kriminal Orta məktəbdə oxuyan qıza görə qanlı dava: "Şərəfsiz, gündə biriylə..."

Tərtər rayonunda 2004-cü il təvəllüdlü Cəlil mübahisə zamanı Əzizi (

arrow Ətraflı
Kim Çen In taktiki nüvə silahlarının kütləvi istehsalına çağırıb like
  • 01 Yan 13:31  
Dünya Kim Çen In taktiki nüvə silahlarının kütləvi istehsalına çağırıb

Şimali Koreya lideri Kim Çen In taktiki nüvə silahının kütləvi istehsal�

arrow Ətraflı
6 gündə 3 kiloqram arıqlamaq istəyirsinizsə, oxuyun like
  • 01 Yan 13:20  
Digərləri 6 gündə 3 kiloqram arıqlamaq istəyirsinizsə, oxuyun

Çəki gündəlik həyatla yanaşı sağlamlığı da ciddi təhlükə altına s

arrow Ətraflı