Yaşıl taksonomiyalar strateji əhəmiyyət kəsb edən əsas mexanizmlərdən birinə çevrilərək və maliyyə dayanıqlığının təşviqində kritik alət kimi çıxış edərək, aşağıdakı əsas məqsədlərə xidmət edirlər: • Taksonomiyalar "yaşıl yuma" (greenwashing) riskinin qarşısının alınmasına kömək edir; • Taksonomiyalar investorların məlumatlı və əsaslandırılmış investisiya qərarları vermələrinə dəstək olur; • Taksonomiyalar maliyyə axınlarının davamlı və ya yaşıl iqtisadi fəaliyyətlərə və aktivlərə yönəldilməsini təmin edir.

Təmiz Hava Siyasəti Mərkəzinin (Center for Clean Air Policy - CCAP) 2024-cü il üçün açıqladığı məlumatlara əsasən  (bax: Şəkil 1), hazırda 53 ölkədə yaşıl taksonomiyalar mövcuddur və müzakirə mövzusudur. Bunlardan 24 yurisdiksiyada yaşıl taksonomiya artıq qəbul edilib, 24 yurisdiksiyada hazırlanma mərhələsindədir, 5 yurisdiksiyada isə planlaşdırma prosesi davam edir.

Şəkil 1: Davamlı Maliyyə Taksonomiyalarının qlobal mənzərəsi, 2024, Təmiz Hava Siyasəti Mərkəzi - Center for Clean Air Policy (CCAP)

Mərkəzi Bankın Yaşıl Taksonomiyası

Mərkəzi Bankının Yaşıl Taksonomiyası ("Taksonomiya") Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının təşəbbüsü ilə aidiyyəti dövlət orqanlarının (qurumlarının) nümayəndələrinin iştirakı və Dünya Bankı ekspertlərinin dəstəyi ilə hazırlanmışdır və 2024-cü il 7 noyabr tarixində Mərkəzi Bank tərəfindən təsdiqlənmişdir.  Taksonomiya həm maliyyə, həm də qeyri-maliyyə bazarı iştirakçıları və maraqlı tərəflər üçün fəaliyyətin, layihələrin, aktivlərin və ya portfelin ölkənin, eləcə də dünyanın ekoloji və dayanıqlılıq məqsədlərinə uyğunluğunu qiymətləndirmək və açıqlamaq üçün istiqamətləndirici çərçivə rolunu oynayır.  Taksonomiyanın istifadəsi və ona uyğunluğun təmin edilməsi könüllüdür və onun subyektləri üçün tövsiyə xarakteri daşıyır. Eyni zamanda, tənzimləyici dövlət qurumları müvafiq sahə üzrə dövlət siyasətlərini həyata keçirərkən Taksonomiyaya uyğun fəaliyyətləri uyğunluq meyarı kimi istifadə edə bilər;  həmçinin dövlətə məxsus və ya özəl müəssisələr özlərinin korporativ məqsədləri (məsələn, xarici ölkəyə məhsul ixracı, xarici mənbələrdən maliyyə resurslarının cəlb edilməsi və s.) çərçivəsində könüllü qaydada fəaliyyətlərini Taksonomiyanın şərtlərinə uyğunlaşdıra bilər.

Taksonomiyanın əsas məqsəd və prinsipləri

Taksonomiya, iqlim dəyişikliyinin mitiqasiyasından başlayaraq, iqlim dəyişikliyinə adaptasiya, su və dəniz ehtiyatlarının dayanıqlı idarə olunması və qorunması, dairəvi iqtisadiyyata keçid, çirklənmənin qarşısının alınması və ona nəzarət, həmçinin biomüxtəlifliyin və ekosistemlərin mühafizəsi və bərpasına qədər bir sıra strateji məqsədləri hədəfləyir. Taksonomiyada onun aktuallığını, effektivliyini, milli və beynəlxalq dayanıqlılıq məqsədlərinə uyğunluğunu təmin etmək üçün aşağıdakı prinsiplər rəhbər tutulur:  - milli prioritetlərə uyğunlaşma - Taksonomiya milli qanunları, siyasətləri və qaydaları özündə birləşdirərək, ölkənin iqlimini, ətraf mühiti və dayanıqlı inkişaf məqsədlərini holistik şəkildə əks etdirir  - beynəlxalq öhdəliklərə uyğunlaşma - Taksonomiya ölkənin beynəlxalq öhdəliklərini, o cümlədən Paris Sazişi və Milli Səviyyədə Müəyyən Edilmiş Töhfələri (NDC), eləcə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) kimi qlobal çərçivələrini özündə ehtiva edir; eyni zamanda hər bir sektorun əhatə etdiyi SDG-ləri müəyyən edir.  - dayanıqlılıq məqsədlərinə mühüm müsbət töhfələrin təmin edilməsi və zərərin qarşısının alınması - Taksonomiyada dəqiq ekoloji məqsədlər, müvafiq fəaliyyətin "əhəmiyyətli töhfə vermə" prinsipi vasitəsilə məqsədlərə əhəmiyyətli müsbət töhfələr verməsi, habelə "əhəmiyyətli zərər verməmə" prinsipi vasitəsilə digər məqsədlərə heç bir zərər vurulmaması və "minimum sosial təminatlar" (insan hüquqlarına hörmət; əmək hüquqlarının qorunması; işçilərə ədalətli münasibət) prinsipləri vasitəsilə sosial məqsədlərin həllinə yönəldiyi vurğulanır.

- qlobal səviyyədə digər taksonomiyalarla qarşılıqlı əlaqənin təmin edilməsi - Taksonomiya beynəlxalq kapitalın sərhədlərarası axınını təmin etmək üçün digər taksonomiyalarla müqayisəyə və qarşılıqlı fəaliyyət göstərməyə prioritetlik verir. - müntəzəm təhlillərin aparılması - Taksonomiyanın gələcəkdə yenilənməsi zamanı və tam "yaşıllaşdırılması" üçün "keçid" fəaliyyətlərin daxil edilməsi nəzərdə tutulur. 

Taksonomiya üzrə müəyyən edilmiş sektorlar