Son.az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Paris Sazişinə zərbə

2015-ci ildə imzalanan Paris Sazişi iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ən mühüm beynəlxalq sənədlərdən biri hesab olunur. Bu sazişin məqsədi qlobal istiləşməni 1,5-2°C səviyyəsində saxlamaqdır. Karbon dioksid emissiyasına görə dünyada ikinci yerdə olan ABŞ-nin iştirakı bu hədəflərə nail olmaq üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

Lakin Donald Tramp üçün bu saziş "məhdudlaşdırıcı" və "Amerika sənayesini məhv edən" iqtisadi yükün rəmzi olaraq qalır. Hələ 2017-ci ildə, birinci administrasiyası dövründə Tramp sazişdən çıxmaq prosesini başlatmışdı. Onun əsaslandırmasına görə, bu saziş Çin və Hindistan kimi ölkələr üçün ədalətsiz üstünlüklər yaradır və ABŞ iqtisadiyyatını əlverişsiz vəziyyətə salırdı. Bu gün o, yenidən Paris Sazişindən imtina etmək niyyətində olduğunu bildirir və resursları daxili istehsala yönəltməyə söz verir.

İqtisadiyyat və ekologiya arasında mübarizə

Trampın iqlim strategiyasının mərkəzində iqtisadi artım və sənayenin gücləndirilməsi dayanır. Onun üçün kömür, neft və qaz sənayesinin inkişafı prioritet olaraq qalır. Bu, sıxılmış təbii qazın (LNG) ixracına qoyulan moratoriumun ləğvini və biznesin inkişafına "mane olan" ekoloji standartların azaldılmasını əhatə edir. Trampın komandası həmçinin milli abidələrin ölçüsünü kiçildərək faydalı qazıntıların hasilatını artırmağı nəzərdə tutan mübahisəli təşəbbüsləri də nəzərdən keçirir.

Lakin bu cür addımlar artıq tənqid dalğası yaradıb. Ekoloqlar xəbərdarlıq edir ki, Paris Sazişindən imtina beynəlxalq iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə səylərinə ciddi zərbə vuracaq. İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Ekspertlər Qrupunun (IPCC) məlumatına görə, böyük iqtisadiyyatların karbon emissiyasını azaltmaqdan imtinası iqlimdə geri dönməz dəyişikliklərə, o cümlədən dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə, ekosistemlərin məhvinə və ekstremal hava hadisələrinin artmasına səbəb ola bilər.

Baydenin iqlim siyasəti təhlükədə

Donald Trampın sələfi Co Bayden ABŞ-nin 2021-ci ildə Paris Sazişinə qayıtmasını və sıxılmış təbii qaz ixracı üçün yeni icazələrin dayandırılmasını əhatə edən iddialı bir iqlim proqramı irəli sürmüşdü. Bayden bu tədbirləri yaşıl iqtisadiyyata keçidin və Amerikanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq liderliyinin gücləndirilməsi üçün zəruri hesab edirdi.

Lakin Trampın qələbəsi Baydenin bir çox təşəbbüslərinin nəzərdən keçirilməsi deməkdir. Yeni prezident artıq bildirib ki, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin (EPA) qərargahını Vaşinqtondan kənara köçürməyi planlaşdırır və bunu "sistemi islah etmək" məqsədi ilə izah edir. Bu simvolik addım onun əvvəlki administrasiyanın kursunu yenidən nəzərdən keçirməyə hazır olduğunu vurğulayır.

Tarixi presedent

Trampın birinci administrasiyasının təcrübəsi onun niyyətlərinin hər zaman sürətlə həyata keçirilmədiyini göstərir. Paris Sazişindən çıxmaq qərarı 2017-ci ildə elan olunsa da, ABŞ yalnız 2019-cu ilin noyabrında bu sazişi rəsmən tərk etdi. Bu, digər ölkələrə iqlim gündəmində liderliklərini gücləndirmək üçün müvəqqəti fürsət pəncərəsi açdı.

Trampın bu günkü planları təkcə ölkə daxilində mövqelərini möhkəmləndirmək deyil, həm də dünyaya göstərməkdir ki, ABŞ yalnız öz maraqları əsasında hərəkət etməyə hazırdır.

Bölünmüş Amerika

Trampın hakimiyyətə qayıdışı daxili fikir ayrılıqlarını daha da dərinləşdirə bilər. Kaliforniya kimi demokratik ştatlar artıq sərt ekoloji standartlarını qorumaq üçün məhkəmə mübahisələrinə hazırlaşırlar. Eyni zamanda, sənayeçilər və enerji şirkətləri yeni iqlim siyasətini alqışlayır və onu bazar mövqelərini gücləndirmək üçün bir fürsət kimi görürlər.

Qlobal nəticələr

Açıq sual qalır: Trampın strategiyası onun vəd etdiyi kimi iqtisadi artıma səbəb olacaq, yoxsa yeni iqlim böhranlarının başlanğıcı olacaq? Beynəlxalq ictimaiyyət, iqlim liderliyinin yenidən bölüşdürülməsi ilə bağlı çətinliklərlə üzləşə bilər. Bu zaman Avropa və Çin öz təsirini gücləndirə bilər. ABŞ isə qlobal ekoloji prioritetləri nəzərə almasa, təcrid olunma riski ilə üz-üzə qala bilər.

Trampın iqlim kursu sadəcə daxili siyasət deyil. Bu, gələcək onilliklər ərzində beynəlxalq iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə səylərini müəyyən edə biləcək qlobal strategiya məsələsidir.

Trampın iqlim skeptisizmi: geriyə dönüş?

2024-cü ildə Donald Trampın Ağ Evə qayıtması qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq səyləri yenidən sual altına qoyur. Tramp, 2017-2021-ci illərdəki ilk prezidentlik dövründə iqlim məsələlərinə skeptik yanaşması ilə tanınıb. Onun ABŞ-ni Paris Sazişindən çıxarmaq qərarı ölkənin ekoloji liderlikdən imtina etməsinin simvoluna çevrildi və bəyanatlara görə, bu addım yenidən təkrarlana bilər.

Paris Sazişi və Trampın baxışı

2015-ci ildə imzalanan Paris Sazişi iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin beynəlxalq səviyyədə əsas dayağı olaraq qalır. Lakin Tramp bu sazişi əvvəldən ABŞ iqtisadiyyatı üçün "fəlakət" adlandıraraq onun Amerika sənayesini ədalətsiz şəkildə yüklədiyini, eyni zamanda Çin və Hindistan kimi ölkələrin hələ də kölgədə qalmasına imkan verdiyini iddia edirdi. Trampın baxışına görə, Paris Sazişi planetin xilası üçün vasitə deyil, əksinə, ABŞ iqtisadiyyatının hesabına "soyğunçuluq" mexanizmidir.

Enerji supergücünün dirçəlişi

Trampın iqtisadi strategiyasının əsas sütunlarından biri fosil yanacaqların hasilatının təşviqidir. O, tez-tez ABŞ-nin enerji müstəqilliyinin əhəmiyyətini vurğulayaraq, ölkənin zəngin neft, qaz və kömür ehtiyatlarını "səmərəli istifadə edilməli olan iqtisadi üstünlük" adlandırır. Onun məşhur "Biz qazacağıq, əzizim!" ifadəsi artıq seçki kampaniyasının qeyri-rəsmi şüarına çevrilib.

Bu siyasət xüsusən kömür və neft istehsalı ilə məşğul olan ştatların sakinləri arasında geniş dəstək tapır, çünki həmin bölgələrdə iş yerləri fosil yanacaq sənayesi ilə sıx bağlıdır. Tramp tərəfdarları hesab edir ki, ənənəvi enerji sektorunun inkişafı enerji xərclərini azaldacaq, inflyasiyanı məhdudlaşdıracaq və ABŞ-nin qlobal bazarda mövqelərini möhkəmləndirəcək. Lakin neft və qaz hasilatının artırılması əhəmiyyətli ekoloji risklər yaradır. Fosil yanacaqların yandırılması iqlim fəlakətlərinə - qasırğalardan tutmuş dağıdıcı quraqlıqlara qədər - səbəb olan əsas istixana qazlarının emissiya mənbəyidir.

"Yaşıl inqilab"ın sonu?

Bayden administrasiyası 2022-ci ildə "İnflyasiyanın Azaldılması Aktı" (IRA) vasitəsilə ABŞ tarixində ən böyük bərpa olunan enerji keçidinin təməlini qoydu. Bu qanun günəş panelləri, külək turbinləri və elektrik avtomobilləri üçün subsidiyalar da daxil olmaqla, yaşıl texnologiyaların inkişafına 370 milyard dollar vəsait ayırır.

Tramp IRA qanununu dəfələrlə "aldadıcı" adlandıraraq dövlət vəsaitlərinin "lazımsız" layihələrə xərcləndiyini bildirib. Onun qanunu ləğv etmək arzusu olsa da, buna hətta respublikaçı həmkarları da mane ola bilər, çünki bir çox ştatlar artıq bu qanunun həyata keçirilməsindən iqtisadi fayda əldə edib. Məsələn, Ohayo ştatında Honda və LG Energy Solution-un 4,4 milyard dollarlıq zavodu açılıb.

Əgər Tramp qanunu tamamilə ləğv edə bilməzsə, ehtimal ki, onu ənənəvi enerji sektorunun xeyrinə yenidən işləməyə çalışacaq. Bu isə günəş və külək texnologiyalarının inkişafını əhəmiyyətli dərəcədə ləngidə bilər, ABŞ-nin CO₂ emissiyalarının azaldılması və iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə əldə etdiyi nailiyyətlərini təhlükə altına alar.

Ekoloji normalar: maneə, yoxsa iqtisadi stimul?

Tramp ekoloji tənzimləmələrin həmişə biznes üçün "maneə" olduğunu iddia edib. İlk prezidentlik dövründə o, civə emissiyalarına və kömür elektrik stansiyalarına tələblər də daxil olmaqla, 100-dən çox ekoloji normanı ləğv etdi. Bu addımlar sənaye müəssisələrinə milyardlarla dollar qənaət etməyə imkan verdi, lakin ölkədə havanın və suyun keyfiyyətinin pisləşməsi ilə nəticələndi.

Bayden administrasiyası bu normaların əksəriyyətini bərpa etməyə çalışsa da, Tramp artıq onları yenidən nəzərdən keçirmək niyyətini bəyan edib. Onun komandası, məsələn, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin (EPA) qərargahını Vaşinqtondan köçürmək kimi simvolik addımları nəzərdən keçirir və bununla da "agentliyin artıq yüklənmiş olduğu" mövqeyini vurğulamağa çalışır.

Qlobal geri addım

ABŞ-nin iqlim siyasətində qəbul etdiyi qərarlar bütün dünya üçün ciddi təsirlərə malikdir. Carbon Brief layihəsinin hesablamalarına görə, iqlim təşəbbüslərindən imtina edilməsi 2030-cu ilədək ABŞ-ın CO₂ emissiyalarını 4 milyard ton artıracaq. Bu, Avropa İttifaqı və Yaponiyanın birgə illik emissiya həcminə bərabərdir.

Beynəlxalq Enerji Agentliyi (IEA) müəyyən edib ki, 2019-2023-cü illərdə bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı CO₂ emissiyalarını illik 2,2 milyard ton azaltmağa imkan verib. Əgər Tramp öz vədlərini yerinə yetirərsə, bu səylər hədər ola bilər.

Çin və Aİ-nin iqlim sahəsində liderliyini gücləndirdiyi bir dövrdə ABŞ-nin Paris Sazişindən yenidən çıxışı geri addım kimi qəbul olunacaq. Bu, beynəlxalq liderlikdə boşluq yaradacaq və həmin boşluğu digər oyunçular məmnuniyyətlə dolduracaq.

ABŞ-nin iqlim siyasətinin gələcəyi: ziddiyyətli kurs?

Trampın Ağ Evə qayıdışı ABŞ cəmiyyətini yenidən parçalaya bilər. Kaliforniya kimi demokratik ştatlar sərt ekoloji normalarını qorumaq üçün yeni məhkəmə mübahisələrinə hazırlaşır. Eyni zamanda, sənayeçilər və neft-qaz şirkətləri Trampın kursunu dəstəkləyərək bu siyasətdə iqtisadiyyat və bazar üzərində təsirlərini artırmaq üçün yeni imkanlar görür.

Sual açıq qalır: Tramp iqtisadi artımla ekoloji öhdəliklər arasında balans saxlaya biləcəkmi, yoxsa onun siyasəti yeni iqlim böhranlarına səbəb olacaq? Tək bir şey aydındır - Trampın rəhbərliyi ilə ABŞ-nin seçimləri təkcə ölkənin milli gələcəyini deyil, həm də qlobal iqlim mənzərəsini müəyyən edəcək.

İqlim məsuliyyətindən imtinanın qiyməti

Donald Trampın ABŞ prezidenti vəzifəsinə qayıtması qlobal iqlim gündəliyinin tərəfdarlarında narahatlıq yaradır. Onun iqlim dəyişikliyinə skeptik yanaşması, fosil yanacaq hasilatına üstünlük verməsi və yaşıl enerjini tənqid etməsi azkarbonlu iqtisadiyyata keçidi ləngidə bilər. Bununla belə, yaranmış vəziyyət yeni perspektivlər də açır, məsələn, Trampın Elon Maskla gözlənilməz ittifaqı, yerli təşəbbüslərin aktivləşdirilməsi və qlobal iqlim kontekstində dəyişikliklər.

İqlim skeptisizmi və qlobal liderlikdən imtina

Donald Tramp ABŞ-nin iqlim məsuliyyətinə ardıcıl şəkildə qarşı çıxır və ekoloji siyasətin iqtisadi artımı əngəllədiyini iddia edir. Prezident seçildiyi halda o, ABŞ-ın Paris Sazişindən yenidən çıxacağını vəd edir - bu, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün əsas beynəlxalq sənəddir.

Lakin ABŞ hələ də CO₂ emissiyaları baxımından dünyada ikinci yerdədir və bu ölkənin iqlim təşəbbüslərindən imtinası qlobal səyləri sarsıtmaq riskini daşıyır. ABŞ-nin liderlikdən imtinası fonunda Çin və Aİ öz mövqelərini gücləndirə bilər ki, bu da yeni geosiyasi və iqtisadi dəyişikliklərə səbəb olacaq.

Trampın enerji strategiyası

Trampın enerji siyasətinin əsasını karbohidrogen sənayesinin inkişafı təşkil edir. Onun seçkiqabağı bəyanatları, məsələn, "Biz qazacağıq, əzizim!" ifadəsi, ABŞ iqtisadiyyatını gücləndirmək və enerji müstəqilliyini təmin etmək üçün neft, qaz və kömür ehtiyatlarından istifadə qərarını əks etdirir.

Bununla belə, bu yanaşma ekoloqlar tərəfindən ciddi tənqid olunur. Fosil yanacaqların yandırılması iqlim fəlakətlərinə, o cümlədən qasırğalara, daşqınlara və quraqlıqlara səbəb olan əsas istixana qazlarının mənbəyi olaraq qalır. Trampın hakimiyyətə qayıdışı bərpa olunan enerjiyə keçidi ləngidə bilər ki, bu da uzunmüddətli ekoloji və iqtisadi üstünlükləri təhlükə altına alar.

Elon Mask və "yaşıl" enerji: gözlənilməz ittifaq

Donald Trampın Elon Mask - Tesla-nın təsisçisi ilə ittifaqı yeni administrasiyanın ən gözlənilməz siyasi addımlarından biri olub. Mask, elektrik nəqliyyatı sahəsində lider olaraq, neft-qaz lobbilərinə qarşı əks qüvvə kimi çıxış edə bilər.

Seçkilərdən sonra Tesla-nın səhmlərinin 15% artması bazarın elektrik nəqliyyatının inkişafının davam etməsinə yüksək gözləntilərinin göstəricisidir. Trampın Maskla ittifaqı, hətta federal səviyyədə zəif dəstək fonunda belə, təmiz enerji texnologiyalarının inkişafını davam etdirə biləcəyini göstərir. Bu, artıq günəş və külək enerjisi istehsalında qlobal liderə çevrilmiş Çinlə rəqabət baxımından xüsusilə əhəmiyyətlidir.

Ştatlar və şəhərlərin rolu

Federal siyasətdən asılı olmayaraq, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə ştatlar və şəhərlər səviyyəsində davam edir. Kaliforniya və Nyu-York kimi ştatlar ənənəvi olaraq ekoloji təşəbbüslərin həyata keçirilməsində lider mövqedədir.

Bayden administrasiyası dövründə qəbul edilmiş "İnflyasiyanın Azaldılması Aktı" (IRA) regionlara yaşıl gündəliyin təşviqində əhəmiyyətli səlahiyyətlər verir. Tramp bu qanunu zəiflətməyə çalışsa belə, onun çərçivəsində nəzərdə tutulan vergi güzəştləri və investisiyalar bərpa olunan enerji mənbələrinə və elektrik nəqliyyatına dəstəyi təmin edəcək.

Bu, federal hökumətin hərəkətlərinə baxmayaraq, yerli təşəbbüslərin iqlim gündəliyini dəstəkləməyə davam edəcəyi və ölkə daxilində "ekoloji adacıqların" formalaşacağı bir vəziyyət yaradır.

Yaşıl energetikada yeni liderlər

ABŞ-nin iqlim sahəsində liderlikdən müvəqqəti imtinası fonunda digər oyunçular bu mövqeni tutmağa hazırdır. Çin, günəş və külək enerjisinə fəal şəkildə sərmayə yatıraraq, CO₂ emissiyalarını azaltmaqla iqtisadi artımı birləşdirməyin mümkünlüyünü nümayiş etdirir.

Avropa İttifaqı, ABŞ-nin təsirinə baxmayaraq, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə əsas rol oynamağa davam edir. Bununla belə, ABŞ-dakı ekoloji islahatların ləngiməsi Avropa ölkələrini öz standartlarına yenidən baxmağa məcbur edə bilər ki, bu da Paris Sazişinin iddialı hədəflərindən qlobal geri çəkilmə riskini yaradır.

Bununla yanaşı, Hindistan, Yaponiya və Cənubi Koreya kimi Asiya ölkələri təmiz enerji texnologiyalarını fəal şəkildə inkişaf etdirərək qlobal bazarda mövqelərini gücləndirirlər. Bu, ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyaların liderliyi sahəsində yeni imkanlar yaradır.

Dünya və ABŞ üçün çağırışlar

Trampın neft-qaz sektoruna dəstək və ekoloji normaların zəiflədilməsi siyasəti qlobal iqlim və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün ciddi risklər yaradır. Bir tərəfdən, ABŞ yaşıl enerji sahəsində lider mövqeyini itirərək, onu digər ölkələrə təhvil verməklə üzləşir. Digər tərəfdən, iqlim məsuliyyətindən imtina dağıdıcı dəyişiklikləri sürətləndirə bilər ki, bu da həm amerikalılara, həm də digər ölkələrin sakinlərinə mənfi təsir göstərəcək.

Bununla belə, Elon Mask kimi şəxslərlə ittifaq və ştatların aktiv rolu iqtisadi maraqlar və ekoloji məsuliyyət arasında balansın qorunacağına ümid yaradır.

Qlobal İqlim Siyasətinin Gələcəyi ABŞ-dəki dəyişikliklərə uyğunlaşmaq və onların təsirini kompensasiya etməkdə dünyanın nə qədər sürətli olacağından asılıdır. Qlobal istiləşmə şəraitində ekoloji liderlik məsələsi planetin sağ qalması məsələsinə çevrilir.

Maraqların toqquşması: ənənəvi energetika ilə yaşıl transformasiya

Donald Tramp administrasiyası ənənəvi enerji sektoru ilə yaşıl texnologiyaların artan təsiri arasında maraqların toqquşmasının mərkəzində olacaq. Neft-qaz sənayesinə dəstək, karbohidrogen hasilatının artırılması və ekoloji məhdudiyyətlərin azaldılması Trampın əsas prioritetləri olaraq qalır. Bununla belə, Tesla kimi şirkətlərin iqtisadi uğurları yaşıl enerjinin artan əhəmiyyətini nümayiş etdirir ki, bu da onu hətta ənənəvi olaraq konservativ biznes üçün cəlbedici edir.

Bu maraqların toqquşması resurslar və subsidiyalar uğrunda mübarizəni kəskinləşdirir. Bir tərəfdən, bərpa olunan enerji ilə məşğul olan şirkətlər "İnflyasiyanın Azaldılması Aktı" (IRA) çərçivəsində nəzərdə tutulan vergi güzəştlərini və investisiyaları qorumağa çalışacaqlar. Digər tərəfdən, ənənəvi enerji nəhəngləri bu vəsaitlərin öz sahələri xeyrinə yenidən bölüşdürülməsi üçün lobbiçilik edəcəklər. Bu cür siyasi-iqtisadi balans yaşıl transformasiyanı ləngidə bilər, lakin eyni zamanda dəyişən şərtlərə uyğunlaşmağa hazır olan çevik biznes üçün imkanlar açır.

Donald Trampın hakimiyyətə qayıdışı, siyasi prioritetlər, iqtisadi maraqlar və qlobal iqlim strategiyası arasında kəskin qarşıdurma dövrünün başlanğıcını simvolizə edir.

Risklər:

Trampın ABŞ-ni Paris Sazişindən çıxarmaq vədi iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq səylərə zərbə vura bilər.

Ekoloji tənzimləmələrin zəiflədilməsi və fosil yanacaqların hasilatına üstünlük verilməsi təkcə iqlim üçün deyil, həm də ABŞ-nin yaşıl texnologiyalar sahəsində beynəlxalq nüfuzu üçün təhlükə yaradır. İmkanlar:

Trampın Elon Mask ilə əməkdaşlığı, administrasiyanın yaşıl enerji skeptisizminə baxmayaraq, elektrik nəqliyyatı və digər innovasiyaların inkişafı üçün perspektivlər açır.

Kaliforniya və Nyu-York kimi ştatların, eləcə də özəl sektorun fəallığı federal hökumətin passivliyini qismən kompensasiya edə bilər.

Yeni liderlik yarışı

Qlobal şərait dəyişikliyə məruz qalır. ABŞ, Çin və Avropa arasında yaşıl texnologiyalar sahəsində rəqabət iqtisadi inkişaf üçün yeni bir stimula çevrilib. Trampın qələbəsi paradoksal olaraq digər ölkələri, xüsusilə Çin və Aİ-ni, ABŞ-nin mümkün geri addımlarını kompensasiya etmək üçün təmiz enerji sahəsində səylərini sürətləndirməyə təşviq edə bilər.

Çin və Avropa günəş və külək enerjisinə, həmçinin hidrogen enerjisi və enerji saxlama sistemləri kimi innovativ texnologiyalara sərmayələrini artırmağa davam edəcək. Bu rəqabət, yaşıl texnologiyalar sahəsində qlobal liderlik uğrunda mübarizəni gücləndirəcək.

Dəyişikliklər qaçılmazdır, amma...

Donald Trampın qələbəsi qlobal iqlim gündəliyi üçün ciddi çağırışlar yaradır, lakin yaşıl transformasiyanı tamamilə dayandıra bilmir. Bərpa olunan enerjinin iqtisadi üstünlükləri, bu sahədə artan rəqabət və özəl sektorun fəallığı aşağı karbonlu iqtisadiyyata keçidin qaçılmazlığını təmin edir.

Növbəti dörd il beynəlxalq iqlim əməkdaşlığının, eləcə də ABŞ daxilində ştatlar və biznesin dayanıqlığını sınayacaq. Yerli təşəbbüslər və özəl şirkətlər federal passivliyi kompensasiya edə biləcəkmi? Bu sual ABŞ-nin yaşıl texnologiyalar sahəsində qlobal oyunçu olaraq gələcəyini müəyyən edəcək.

ABŞ öz səylərini ləngidə bilər, lakin qlobal iqtisadiyyat irəliləməyə davam edəcək. Tramp yalnız bir şeyi müəyyən edəcək: Amerika bu hərəkətin liderinə çevriləcək, yoxsa onun periferiyasından müşahidəçi olacaq.