Son.az e-tibb.az-a istinadən bildirir ki, orqan transplantasiyası dünyada ilk dəfə macar əsilli cərrah Ullman tərəfindən Vyanada həyata keçirilib. O, 1902-ci ildə heyvanlar üzərində böyrək köçürməsi əməliyyatı keçirib. 1933-cü ildə isə sovet alimi Voronov ölüdən böyrək köçürüb. Dünyada ilk uğurlu orqan transplantasiyasını isə 1954-cü ildə amerikalı professor Jozef E. Murray həyata keçirib. O, meyitdən böyrək transplantasiyasını uğurla icra edib. Bu gün təxminən 1 milyard insan orqan transplantasiyası həyata keçirilməsə, həyatını itirmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.

Ürək transplantasiyası

Ürək köçürməsi əməliyyatı texniki olaraq çox çətin əməliyyat olmasa da, həkimlərdən yüksək peşəkarlıq tələb edir. Ürək transplantasiyası orqan köçürməsi əməliyyatları arasında ən bahalısıdır. Xərçəng və şəkər xəstələrinə adətən bu əməliyyat edilmir.

Adətən 35 yaşdan yuxarı şəxslərin ürəkləri donor kimi istifadə olunmur. Bu transplantasiya prosesi zamanı donor və xəstə arasında hüceyrələrin uyğunluğu vacib şərtdir. Həmçinin, hər iki şəxsin fiziki cəhətdən bir-birinə yaxın ölçüdə olması əsasdır. Çünki donorun ürəyi xəstənin ürək boşluğuna yerləşməlidir. Ürəyin donordan xəstəyə daşınması zamanı orqan -4 dərəcə temperaturda saxlanılmalıdır. Xəstə əməliyyatdan təxminən 6 saat sonra özünə gəlib danışa bilir. Əməliyyatdan sonrakı 2-3 ay ərzində orqanizm yeni ürəyi israrla rədd etməyə çalışır, lakin bunun qarşısı müəyyən dərmanlarla alınır. Bu dövrdə bədən xəstəliklərə qarşı da həssas olduğu üçün xəstənin saxlanma şəraiti xüsusi steril vəziyyətdə olmalıdır. Əməliyyatdan sonrakı 1 ili problem yaşamayan xəstələr normal həyata qayıdır.

Böyrək transplantasiyası

Xroniki böyrək çatışmazlığı insan həyatı üçün çox çətin vəziyyətdir. Həftədə bir neçə dəfə dializdən istifadə etməli olan bu şəxslər istədiyi qədər yeyib, içə də bilmir. Uğurlu böyrək transplantasiyasından sonra belə xəstələr normal həyata qayıda bilirlər.

Qaraciyər transplantasiyası

Qaraciyər bədəndəki bütün digər orqanlardan fərqli olaraq, yenilənmə və böyümə funskiyasına malikdir. Canlıdan canlıya qaraciyər transplantasiyası əməliyyatından sonra donor şəxsin qaraciyəri 6-8 həftə sonra normal vəziyyətinə qayıda bilir. Xəstələr transplantasiya prosesindən sonra spirtli içki qəbul etməməli və ömürlərinin sonlarına qədər həkimlərinin müəyyən etdiyi dərmanları qəbul etməlidirlər. Bir canlı donor yalnız bir dəfə qaraciyərini başqasına verə bilər. Ölmüş şəxslərin qaraciyərinin isə iki nəfərə transplantasiyasısı mümkündür.

Qaraciyər qan qrupu uyğun olan bir qohumdan və ya beyin ölümü keçirmiş şəxslərdən alına bilər. Qaraciyər transplantasiyası zamanı xəstə şəxsin qaraciyəri tamamilə çıxarılır, yerinə donordan götürülmüş qaraciyər qoyulur. Qaraciyər donoru olan şəxs bir çox müayinədən keçirilir. Onun tam sağlam olması şərtdir.

İlik transplantasiyası

Uşaqlıqdan leykoza yaxalanmış xəstələr əsasən dərman müalicəsi ilə sağaldılır. Təxminən 4 il davam edən kimyəvi terapiya nəticəsində 85 faiz xəstədə sağalma müşahidə edilir. Əks təqdirdə, xəstəyə ilik köçürülür. İlik transplantasiyasında əsas faktor qan hüceyrələrinin istehsalını təmin edən ana-kök hüceyrələrin sağlam şəxslərdən alınmasıdır. Bununla xəstədə normal qan istehsalı təmin edilir.

İlik, əsasən, eyni hüceyrələrə malik qardaş-bacılardan, nadir hallarda qohumlardan və qohum olmayan şəxslərdən, həmçinin, xəstənin özünün iliyinin dondurulub saxlanması və sonradan özünə transplatasiya edilməsi yolu ilə təmin edilir. Bundan əlavə, damarlardakı qanın içindəki kök hüceyrələrin xüsusi üsulla toplanıb xəstəyə verilməsi də mümkündür. Eyni zamanda, yeni dünyaya gəlmiş bacı və ya qardaşın göbək bağındakı qanda toplanmış kök hüceyrələr də istifadə oluna bilər.

Donordan ilik alınması prosesi belədir: Xəstə narkozun təsiri altında yatırdılır. Xüsusi iynələr vasitəsilə sümüyün içinə girilir və ilik çəkilir. Bəlli miqdarda alınan kök hüceyrələr xüsusi torbalara yığılır və yubanmadan leykozlu xəstəyə köçürülür. Donor əməliyyatdan sonra 3 həftə ərzində əvvəlki vəziyyətinə qayıdır. Leykozlu xəstə üzərində isə verilən kök hüceyrələri orqanizmin rədd etməməsi üçün 6 ay dərman müalicəsi aparılır. Belə xəstələr transplantasiyadan bir il sonra normal həyatlarına qayıda bilir.

Göz (kornea-buynuz qişası) transplantasiyası

(adsgarden = window.adsgarden || []).push({});