Belə başa düşülür ki, bu məsələyə bir neçə aspektdən yanaşmaq mümkündür.

Fiziki büruzə aspekti

Son.az deyerler.org-a istinadən bildirir ki, istedadların büruzə edilməsi baxımından dinimizin və eyni zamanda, normal sosiumun da tələbləri insana iki formatda istedadın olmasını istəyir:

- üzə çıxarılmalı (faş edilməli) istedadlar;

- üzə çıxarılmamalı (faş edilməməli) istedadlar.

Üzə çıxarılmalı istedadlar elə istedadlardır ki, onların cəmiyyət üçün ümumi mənəvi, əqli və ictimai inkişaf üçün əhəmiyyəti vardır. Məsələn, birisinin gözəl müəllimlik bacarığı vardır. Belə adamın öz bacarığını gizlətməsi heç də yaxşı məsələ deyildir. Çünki, bütün zamanlarda və dövranlarda yaxşı müəllimə böyük ehtiyac olmuşdur. Xüsusən da bizim ölkədə. Eyni məsələ tərcüməçi, yazıçı, hansısa bir əqli və texniki işin ustası olmaq istedadlarına aiddir. Aydın məsələdir ki, bütün bu bacarıqların tətbiqi ümumi cəmiyyətin inkişafına təkan verə bilir.

Bəlli edilməməli istedadlar isə bir qayda olaraq konkret bir fərdə aid olur və praktiki olaraq, heç bir ictimai yük daşımır. Məsələn, insanın hansısa fiziki üstünlüyü və ya gözəlliyi istedadı. Belə istedadların qabardılması, gözə soxulması bir qayda olaraq təkəbbürə, özünü başqalarından üstün bilməyə gətirib çıxarır. Təbii ki, bu qəbildən olan istedadların ictimai lazımlılıq yükü sıfıra yaxındır, hətta cəmiyyətin müəyyən mənada deqradasiyasında da rol oynaya bilər.

Təbii ki, idmançılar üçün və digər bu qəbildən olan insanlar üçün fiziki üstünlükləri üzə çıxarmaq - məqbul və hətta, lazımlı mövzudur. Amma diqqət etmək gərəkdir ki, bütün bunlar təvazökarlığın dəqiq platformasında həyata keçirilsin.

Psixoloji aspekt

İstedadların olub-olmaması, onlardan düzgün istifadə edilib-edilməməsi baxımından isə psixoloji aspektdən yanaşmağa çalışaq.

Mütəxəssislərin fikrincə, insanın bir neçə bəlli psixoloji durumu vardır. Bu psixoloji durumların da hər biri müəyyən dərinlikli və qalınlıqlı köklərə malikdir. Elə köklər də vardır ki, insanın həyatının ağlıkəsən dövrlərindən son günlərinə qədər onunla olur.

Belə köklərdən biri - özünə əminlik və digəri isə natamamlıq kompleksidir.

İnsanın özünə əminliyi, öz qüvvələrinə olan inamı - onun nailiyyətlərə çatmağının əsasını təşkil edən amillərdən biridir. Qurani-Kərimdə də insanın özünə güvənməsi, öz istedadlarına inanması məsələsinə diqqət verilir. Çünki, insan öz qüvvəsinə əmin olmasa, ona Quran təbirində olan yük verilməz. Çünki, Allah insana götürə bilmədiyi yükü vermir. Yəni Allah insana həmin verəcəyi yükü aparmaq üçün bir istedad da, bir güc də vermişdir. Bəlkə də, Allahın verdiyi yük dedikdə, - insanın şəri, sosioloji, əxlaqi, tərbiyəvi, elmi və sairə bu kimi Allahın və cəmiyyətin qarşısında olan təhəddüdləri nəzərdə tutulur.

Şeytan (lən) isə istəyir ki, insan öz qüvvələrində, öz istedadlarında məyus olsun ki, Allahın ona verdiyi yükü apara bilməsin. Yəni Allahın ondan istədiklərini yerinə yetirməsin və nəticə olaraq - bədbəxt olsun.

Nemətlərə küfr etmək

İnsanın öz istedadlarına inanmaması, yəni faktiki olaraq vəsvəsə eləməsi - insanı mənəvi cəhətcə silahsızlaşdıran, zəiflədən amillərdən biridir. Belə ki, uzun müddət davam edən vəsvəsə nəhayətdə insanı yorur, naümid edir və reallıqda mərhələli şəkildə dindən çıxarmağa yönəldir. Bu zaman həmin vəsvəsəyə düçar olmuş adam düşünür ki, onsuz da məndən salamat və xeyirli bir insan, fərli bir adam çıxmayacaq. "Onsuz da heç nəyin mənası yoxdur və mənimki də yəqin belə gəlib"  - deyə düşünür. Bu halətlə insanda ümidsizlik toxumları səpilir və bu toxumlar yavaş-yavaş cücərir. Nəhayətdə insan dərin bir apatiyaya, bədbinliyə, heç kimə lazım olmamağa yuvarlanmış olur. Bu halət geniş yaylmış mənada "natamamlıq kompleksi" adını almışdır.

Beləliklə, bir qayda olaraq hamı tərəfindən "natamamlıq kompleksi" kimi adlandırılan anlamı, əslində Allahın verdiyi, əta etdiyi nemətlərə küfrandan (küfr etməkdən) başqa bir şey kimi qəbul etməməliyik.

İnsanın öz qüvvələrinə, öz istedadlarına xor baxması, bacarıqlarına (bacara biləcəklərinə) inanmaması və bütün bunların nəticəsi olaraq da bu istedad və bacarıqların büruzə olunmasına maneə yaratması - elə bir psixoloji durumdur ki, insanı daima şeytanın (lən) fəaliyyət orbitində fırlanmasını labüd edir. Bu orbitdə olduqda isə insanın qarşısına çıxan hər bir kiçicik maneə belə, onun daxilində həmən o natamamlıq kompleksinin mexanizmini işə salır. Və insanda elə təəssürat oyanır ki, onda heç nə alınmayacaq, o, heç kimə lazım deyil, o, hər nə eləsə də, uğursuzluğa düçar olacaqdır. Bu da nəhayətdə insanda umidsizliyin (ki, özlüyündə böyük günahlardandır) və özünə olan istedadlara inamsızlığın əsasını qoyur.