1918-ci ildə Azərbaycanda real vəziyyət necə olub? Azərbaycanlılar hansı problemlərlə üzləşiblər? Əgər zaman maşını bizi Cümhuriyyətin elanından bir az əvvələ - 1918-ci ilin yazına apara bilsəydi, nə ilə qarşılaşardıq?

Yüzillik yubiley ərəfəsində biz bu sualları cavablandırıb, Azərbaycan xalqının həmin epik və mühüm günlərini həftəlik esselərlə təqdim edəcəyik.

Ən azından demək lazımdır ki, həyat sadə insanlar üçün asan olmayıb. 1917-18 illərdə Bakı sakinləri dörd fərqli hökumət görüblər.

1918-ci ilin martında Bakının bəzi hissələrinə od vurulmuş və minlərlə insan öldürülmüşdü. Hər yer minlərlə miqrant, silahlı dəstələr və terror ilə dolu idi.

Bakı Azərbaycanın inkişaf etmiş sənaye şəhəri olsa da, Azərbaycan əhalisinin doxsan faizi kəndlərdə yaşayan savadsız kəndlilərdən ibarət idi. Muğan çölləri, Zaqatala və Quba kəndliləri Bakı sakinlərindən fərqli həyat yaşayırdılar. Xüsusilə də xaos dolu həmin günlərdə ucqar ərazilərin əhalisi çox vaxtları bir-birindən ayrı düşür və yerli problemləri ilə məşğul olmaq məcburiyyətində qalırdılar.

İmperiya sisteminin dağılması küçədə gəzən adi insanlar üçün yaxşı xəbər deyildi. 1917-ci ilin Fevral İnqilabı eyni anda ümid və qorxu gətirmişdi. Lakin 1917-ci ilin Oktyabr İnqilabı ilə köhnə imperiya sistemi tamamilə çökdü.

Artıq Rusiya İmperiya Ordusu sərhədlər və ön cəbhələrdən yoxa çıxmışdı. Qatarlar normal işləmirdi və telefon və teleqram əlaqəsi məhdud idi.

Arxiv: 1919-cu il, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Sovetinin iclası