Prezident Administrasiyasının sabiq rəhbəri Ramiz Mehdiyevsə açıqlamasında belə deyib: "Axmaq-axmaq söhbətlər yayırlar. Bunların hamısı yalandır. Bunun heç bir əsası yoxdur".

Belədirmi?

Rəmiz Mehdiyev - Azərbaycan siyasi rəhbərliyinin ən yüksək dairələrində uzun illər çalışsa da, onun proseslərə təsiri və ölkənin siyasi kursunun formalaşmasına müdaxilə cəhdləri ilə bağlı sürəkli iddialar dolaşıb.

1995-ci ildən başlayaraq 2019-cu ildə Prezident Administrasiyasının rəhbəri vəzifəsindən uzaqlaşana qədər Mehdiyev ölkənin ən nüfuzlu siyasətçilərindən biri hesab olunurdu. Lakin son illərdə onun Rusiya ilə mümkün gizli əlaqələri haqqında iddialar daha çox üzə çıxır. Bu əlaqələr onun karyerasına və fəaliyyətinə təsir göstərmiş ola bilər.

Xatırladaq ki, Ramiz Ənvər oğlu Mehdiyev karyerasına hələ Sovet dövründə başlayıb. 1972-ci ildə Moskvada doktorluq dissertasiyasını müdafiə edən Mehdiyev sovet partiya rəhbərliyinin yüksək dairələri ilə sıx əlaqələr qurmağa can atırdı. Sovet sistemində partiya sadiqliyi və Moskva ilə bağlılıq əsas rol oynadığı üçün Mehdiyev özünü sovet elitası ilə anlaşmağı bacaran bir şəxs kimi təqdim etmişdi.

Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Azərbaycan müstəqil siyasət yürütməyə və tədricən Rusiyanın təsirindən qurtulmağa başlamışdı. Fəqət, iddialara görə, R.Mehdiyev Rusiya siyasi dairələri, o cümlədən xüsusi xidmət orqanları ilə sıx əlaqələrini qoruyub saxlamışdı. Bəzi ekspertlərsə hətta onu "Moskvanın Azərbaycandakı gözü və qulağı" adlandırırdılar Siyasi karyerası boyunca Mehdiyev dəfələrlə Rusiyaya səfərlər edib, bunu akademik araşdırmalar və konfranslarda iştirakla əsaslandırıb. Fəqət müstəqil analitiklərin məlumatına görə, onun səfərləri tez-tez Rusiya siyasi dairələrinin nümayəndələri ilə qeyri-rəsmi görüşlərlə üst-üstə düşmüşdü.

2004-cü ildə Mehdiyev Rusiya Elmlər Akademiyasının (REA) fəxri üzvü seçilib. Bu hadisə, xüsusilə Azərbaycanla Rusiya arasında Qarabağ münaqişəsinə görə münasibətlərin sərinləşdiyi bir dövrdə baş verdiyi üçün ölkə ictimaiyyətində suallar doğurdu. R.Mehdiyevin REA-da fəxri üzv seçilməsi onun elmi nailiyyətlərindən daha çox siyasi jestdir. Moskva bununla Azərbaycanın elitasında müəyyən şəxsləri dəstəklədiyini göstərmək istəyirdi. Rəmiz Mehdiyev tez-tez Azərbaycanın xarici siyasətində "çoxvektorluluq" siyasətini dəstəklədiyini bildirirdi. Bu yanaşma əksər hallarda Rusiyaya yaxınlaşmaq cəhdi kimi qiymətləndirilirdi. O, Azərbaycanın Qərblə yaxınlaşmasını tənqid edir və Moskva ilə strateji tərəfdaşlıq ideyasını fəal şəkildə irəli sürürdü.

2016-cı ildə Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə yeni razılaşmalar üzrə danışıqlar apararkən, bəzi mənbələrin məlumatına görə, Mehdiyev Rusiya enerji şirkətlərinin maraqlarını lobbiçilik etmişdi. Hətta o da vurğulanırdı ki, R.Mehdiyev Avropaya inteqrasiya ilə bağlı layihələri tez-tez ləngitməyə cəhd edir, bunu Rusiyanın maraqlarını nəzərə almağın vacibliyi ilə əsaslandırırdı. Bəhs olunan situasiya xüsusilə enerji sektorunda özünü qabarıq şəkildə göstərirdi.

2018-ci ildə dərc edilmiş diplomatik teleqramların sızdırılmış məlumatlarına görə, Kremllə yaxın olan Rusiya biznesmenləri Mehdiyev və onun ətrafı ilə əlaqəli strukturlar vasitəsilə Azərbaycanda layihələrə sərmayə yatırmışdılar. Teleqramlardan birində qeyd olunurdu ki, Moskva ilə Bakı arasındakı "əlaqə xətti" birbaşa Prezident Administrasiyasının sabiq rəhbəri ilə əlaqəli vasitəçilər vasitəsilə keçirdi.

Postsovet münasibətləri üzrə ekspert Aleksandr Duqin qeyd edirdi: "Moskva Bakıdakı təsirini qeyri-formal kanallar vasitəsilə saxlayır. Mehdiyev kimi şəxslər bu prosesdə əsas rolu oynayır".

Rəmiz Mehdiyevin ailəsi də suallar doğurur. İddialara görə, onun qızları Moskvada və Sankt-Peterburqda daşınmaz əmlaka sahibdirlər. Əmlak reyestrlərinə əsasən, Moskvadakı mənzillərdən biri 3 milyon dollardan çox dəyər qiymətləndirilir. Maliyyə mənbələri hələ də naməlum olaraq qalır.

Beynəlxalq Jurnalist Araşdırmaları Konsorsiumunun (ICIJ) apardığı araşdırmalara əsasən, 2016-cı ildə Rəmiz Mehdiyevin ailə üzvlərinin adına Kipr və Britaniya Virgin adaları kimi müxtəlif yurisdiksiyalarda ofşor hesablar açılmışdı. ICIJ-in məlumatına görə, bu hesablar Rusiya şirkətləri ilə əlaqəli aktivlərin idarə olunması üçün istifadə edilmişdi. Rusiya kadastr sistemindən alınan məlumatlar göstərir ki, Mehdiyevin qohumlarının adına Moskva ətrafında iki elit villa qeydiyyata alınıb. Bu villalardan biri Rusiyanın yüksək səviyyəli məmur və oliqarxlarının məskunlaşdığı məşhur Barvixa qəsəbəsində yerləşir. Əmlakın dəyəri 10 milyon dolları keçir.

Postsovet ölkələrində korrupsiya üzrə ekspert İvan Loqinov belə bildirirdi: "Rusiyada bu qədər bahalı daşınmaz əmlakın alınması, xüsusilə yüksək rütbəli məmurların və oliqarxların yaşadığı ərazilərdə, Rəmiz Mehdiyevin Moskva ilə əlaqələrinin diplomatiyadan kənara çıxdığını göstərir. Bu, Rusiya elitaları ilə qarşılıqlı təsirin strateji xətti kimi görünür." "Mehdiyev və onun ailəsi uzun müddətdir ki, diqqət mərkəzindədir, çünki onların Rusiyadakı aktivləri suallar doğurur. Bu, daha çox fövqəladə vəziyyətlər üçün strateji ehtiyatlara bənzəyir", - ekspertlər deyirdilər.

Moskva həmişə Azərbaycanda öz maraqlarını müdafiə etməyə hazır olan şəxsləri dəstəkləməyə çalışıb. 2019-cu ildə Mehdiyev Prezident Administrasiyasının rəhbəri vəzifəsindən uzaqlaşsa da, onun kölgəsi Azərbaycan siyasətinin üzərində qalmaqda davam edir.

Mehdiyevin təsiri media sahəsində də müşahidə olunur. Onunla əlaqəli şəxslər Rusiyayönümlü ritorikanı təbliğ edir və ictimaiyyət arasında bu mövqeləri yayırlar. Onilliklər ərzində Rəmiz Mehdiyev çoxvektorlu siyasət ideyasını dəstəkləyirdi. Bu, ilk baxışdan Rusiya, Qərb və regional tərəfdaşlar arasında maraqlar balansını qorumaq cəhdi kimi görünürdü. Lakin bu yanaşmanın arxasında açıq-aşkar Rusiyayönümlü siyasət elementləri gizlənirdi. Məsələn, 2014-cü ildə Rusiya Krımı anneksiya edərkən Azərbaycanın rəsmi dairələrində R.Mehdiyev Ukraynanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı "ehtiyatlı" bəyanatlar verilirdi.

Mehdiyev və onun ətrafı elita daxilində Rusiyaya qarşı əhval-ruhiyyəni məhdudlaşdırmağa çalışırdı və 'Moskva ilə dostluğun' vacibliyini əsaslandırmaq üçün müxtəlif arqumentlərdən istifadə edirdi.

2018-ci ildə yayımlanan diplomatik hesabatlara əsasən, Rəmiz Mehdiyev Rusiyanın Bakıdakı səfirliyinin nümayəndələri ilə fəal şəkildə əlaqə saxlayırdı. Hesabatlardan birində qeyd olunurdu ki, Mehdiyev Rusiya rəsmiləri ilə bir neçə dəfə qeyri-rəsmi şəraitdə görüşlər keçirmişdi. Bu görüşlər, hesabatlara görə, əsas hadisələr, o cümlədən Minsk Qrupu vasitəçiliyi ilə aparılan Qarabağ münaqişəsi üzrə danışıqlarla üst-üstə düşürdü. Hesabatlarda Rusiya diplomatlarından birinin bu sitatı yer almışdı: "Ramiz Bakıda bizim əsas tərəfdaşımız olaraq qalır. Qərarların qəbuluna təsiri regionda Rusiyanın maraqlarını qorumaq üçün onu əvəzolunmaz edir".

Digər iddiaya görə, Mehdiyevin yaxın qohumlarından biri Rusiyanın dövlət strukturları tərəfindən maliyyələşdirilən bir Moskva araşdırma mərkəzində çalışır.

Rəmiz Mehdiyevin təsiri informasiya sahəsində də özünü göstərir. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bəzi KİV-lər, prorusiya ritorikası ilə tanınan mənbələr kimi, Rusiyanın təbliğ etdiyi ideyalarla eyni istiqamətdə mövqelər səsləndirirdi. Məsələn, 2019-cu ildə, Qarabağla bağlı Azərbaycanla Rusiya arasında gərginlik dövründə, bu nəşrlər Qərbi bölgəni "destabilizasiya etməkdə" ittiham edərək, Moskva ilə əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayırdı.

Bakıda çalışan və adının açıqlanmasını istəməyən bir jurnalist qeyd edirdi: "Azərbaycanda Mehdiyevin ətrafı ilə əlaqəli bəzi media qurumları, demək olar ki, Rusiya mənbələrini sitat gətirərək prorusiya təbliğatı aparır. Bu, əhali arasında Rusiyaya dəstək olduğu barədə yanlış təsəvvür yaradırdı".

Rəmiz Mehdiyevin Azərbaycan siyasətindəki rolu ziddiyyətlidir. Bir tərəfdən, onun uzun illər dövlət aparatında fəaliyyəti mürəkkəb dövrlərdə sabitliyi təmin etmişdir. Digər tərəfdən, Rusiyayla mümkün əlaqələri Azərbaycanın milli maraqlarına sadiqliyi ilə bağlı şübhələr doğurur.

Azərbaycan müstəqil xarici siyasət yürüdür. Ramiz Mehdiyev kimi fiqurlar isə keçmişin kölgələridir.

Özləri bunu etiraf etməsələr də...