Son.az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Maskın müdaxiləsi təsadüfi deyildi. Sosial media platforması X-in sahibi olan Mask, öz təsirindən istifadə edərək Almaniya siyasətinə açıq şəkildə müdaxilə etdi və sağ radikal "Almaniya üçün Alternativ" (AfD) partiyasını dəstəklədi. "Yalnız AfD Almaniyanı xilas edə bilər," - deyə o, yazdı və bu açıqlama cəmiyyətdə sərt tənqidlər və söz azadlığı ilə siyasi məsuliyyət arasındakı sərhədlər barədə yeni bir diskussiya yaratdı. Şolts isə belə cavab verdi: Almaniyanın taleyi yalnız öz vətəndaşlarının əlindədir, xaricdən gələn "nüfuzlu səslərin" yox.

Olaf Şoltsun çıxışı qətiyyətli və prinsipial idi: "Gələcəyimizin necə olacağı barədə qərarları yüksək səslə qışqıranlar yox, əksəriyyəti təşkil edən vicdanlı və ağıllı vətəndaşlar verir." Bu sözlər yalnız xalqın demokratik iradəsinə bir çağırış deyil, eyni zamanda Mask üçün bir xəbərdarlıq idi. Maskın bəyanatları artıq Almaniyada ictimai diskussiyaları radikallaşdırmağa səbəb olmuşdu və Şolts bu təsirə qarşı bir sipər çəkirdi.

Uzun müddətdir ki, İlon Mask sadəcə biznesmen olmaqdan çıxaraq siyasi güc oyunçusuna çevrilib. Onun Almaniyadakı çıxışları yalnız şəxsi baxışların ifadəsi deyil, həm də onun strateji maraqlarını əks etdirir. Sosial media platformasında provokativ postlardan başlayan Mask, öz təsirini Almaniyanın nüfuzlu mətbuat orqanı Welt am Sonntag-da dərc olunan məqalə ilə artırdı. Burada o, Almaniyanı "iqtisadi və mədəni tənəzzül astanasında olan" ölkə kimi təsvir etdi və AfD-ni yeganə çıxış yolu kimi təqdim etdi.

Maskın AfD ilə yaxınlaşması ideoloji motivdən çox, onun biznes maraqlarına əsaslanır. AfD-nin anti-miqrasiya və anti-ekoloji siyasəti Tesla zavodunun Almaniyada üzləşdiyi bürokratik maneələri aradan qaldırmaq üçün Mask üçün uyğun bir platforma oldu. O, AfD-ni böhranları həll etməyə qadir olan "praqmatik qüvvə" kimi təqdim etməyə çalışsa da, əsl məqsəd biznes maraqlarını müdafiə etmək idi.

Maskın AfD-yə açıq dəstəyi yalnız təsadüfi bir epizod deyil, Almaniya demokratiyasının sabitliyinə qarşı yönəlmiş ciddi bir təhlükədir. Bu, həm də Almaniya üçün mühüm bir sınaqdır: ölkə öz demokratik prinsiplərini qoruyub saxlaya biləcəkmi, yoxsa transmilli fiqurların təsirinə məruz qalacaq? Fevralda keçiriləcək Bundestaq seçkiləri bu sualların cavabını müəyyən edəcək.

Maskın hərəkətləri təkcə Almaniyanın daxili sabitliyi üçün təhlükə yaratmır, həm də beynəlxalq miqyasda demokratiyalar üçün bir çağırışdır. Demokratiyanın müdafiəsi, yalnız prosedurlar və institutlarla deyil, həm də cəmiyyətin kollektiv iradəsi ilə mümkündür. Almaniya bu iradəni nümayiş etdirməli, öz demokratik prinsiplərini qorumağa və qlobal demokratiya üçün nümunə olmağa davam etməlidir.

İlon Maskın maliyyə və media təsirinə baxmayaraq, Almaniyanın demokratik iradəsi onun qarşısında dayana biləcək gücdədir. Bu mübarizə yalnız Almaniyanın deyil, bütün demokratik dəyərlərin taleyini müəyyənləşdirəcək. Almaniyanın bu sınaqda göstərəcəyi qətiyyət, dünya miqyasında demokratiyanın müdafiəsinə bir nümunə olacaq. Mask kimi güclü fiqurlarla qarşılaşan cəmiyyətlər, demokratiyanın sadəcə institutlar deyil, iradə və kollektiv məsuliyyət üzərində qurulduğunu sübut etməlidirlər.

Almaniya cavab verir: dialoq əvəzinə təcrid

Almaniyanın siyasi elitası Elon Maskın müdaxiləsinə dərhal və sərt reaksiya verdi. Xristian Demokrat İttifaqının (CDU) lideri Fridrix Mers Maskın "Almaniya üçün Alternativ" (AfD) partiyasına dəstəyini "cavabsız qalmamalı müdaxilə" adlandırdı və bunu alman iş adamının ABŞ seçkilərinə təsir göstərmək cəhdinə bənzətdi. Sosial Demokrat Partiyasının (SPD) həmsədri Saskia Esken daha kəskin bir mövqe tutaraq bəyan etdi: "Anti-demokratik qüvvələrə hər hansı dəstək qətiyyətlə qarşısı alınmalıdır."

Bu konsensus təkcə prinsiplərə deyil, həm də Almaniyanın siyasi praktikasına əsaslanır. Bütün əsas partiyalar AfD ilə koalisiyanı istisna edib, hətta 100-dən çox Bundestaq deputatı AfD-nin qadağan olunmasını tələb edən bəyanata imza atıb.

Lakin bu siyasi birliyin fonunda cəmiyyətin reaksiyası daha mürəkkəb oldu. Mask öz məqaləsini Almaniyanın media sisteminə meydan oxumaq üçün istifadə etdi. Die Welt qəzetinin jurnalisti Fransiska Zimmerer onun məqaləsinə cavab olaraq yazdı: "Seçki çağırışlarının senzurasız şəkildə müstəqil mediada yeri yoxdur." Bu açıqlama ifadə azadlığı ilə nüfuzlu şəxslərin bundan sui-istifadəsi arasındakı ziddiyyəti açıq şəkildə əks etdirdi.

Elon Maskın müdaxiləsi Almaniya demokratiyasının ağrılı nöqtələrini üzə çıxardı. Problem yalnız onun təsirinin miqyasında deyil, həm də ölkənin bu cür çağırışlara qarşı nə dərəcədə dayanıqlı olduğundadır. Maskın AfD-yə dəstəyi Almaniyanı mürəkkəb bir seçim qarşısında qoyur: ya demokratik sabitliyi qorumaq, ya da transmilli oyunçular tərəfindən tətbiq olunan yeni qaydalara uyğunlaşmaq.

2024-cü ilin fevralında keçiriləcək Bundestaq seçkiləri Almaniya demokratiyasının dözümlülüyünü sınağa çəkəcək. Bu seçkilər təkcə daxili məsələlər deyil, həm də xarici təzyiqlər fonunda ölkənin siyasi sisteminin möhkəmliyini göstərəcək. Mask Almaniyanı öz media və iqtisadi gücünü sınaqdan keçirmək üçün bir poliqona çevirdi. Ölkə bu təcrübəyə necə cavab verəcək? Cavab hələ məlum deyil, lakin bu cavab təkcə Almaniya üçün deyil, qlobal miqyasda demokratiyalar üçün də nümunə olmalıdır.

Maskın qaldırdığı məsələ təkcə Almaniya ilə məhdudlaşmır. Onun müdaxiləsi, transmilli fiqurların öz media gücündən istifadə edərək suveren dövlətlərin daxili siyasətinə təsir etməyə çalışdığı qlobal bir tendensiyanın simvoludur. Almaniya üçün bu, artan daxili və xarici təzyiqlər qarşısında demokratiya prinsiplərini müdafiə etmək üçün bir xəbərdarlıq idi.

Olaf Şoltsun Yeni il çıxışı təkcə Mask üçün cavab deyil, həm də cəmiyyətə bir çağırış idi. Mesaj qəti idi: xarici manipulyasiya cəhdlərinə baxmayaraq, yalnız vətəndaşların birliyi və şüurlu qərarları ölkənin gələcəyini müəyyən edə bilər. Mask nə qədər güclü olsa da, burada söz azadlığının hüquq, lakin siyasi təzyiq aləti olmadığı Avropanın ən qədim və sabit demokratiyalarından biri ilə üzləşir.

Elon Maskın AfD-yə dəstəyi yalnız tənqidlərə deyil, həm də ciddi narahatlıqlara səbəb oldu. SPD sədri Lars Klingbayl haqlı olaraq qeyd etdi: "Mask və Putin eyni zamanda AfD-ni dəstəkləyirsə, bu, bizi narahat etməlidir." Bu sözlər milyarderin müdaxiləsinin sadəcə şəxsi fikir olmadığını, Almaniyanın siyasi mənzərəsini dəyişə biləcək bir hərəkət olduğunu göstərir.

Maskın Die Welt qəzetində dərc olunan məqaləsi bu kampaniyanın zirvəsi oldu. Almaniyanın miqrasiya və enerji siyasətini sərt tənqid edən Mask, ölkəni "iqtisadi və mədəni tənəzzülün astanasında" təsvir etdi və AfD-ni yeganə çıxış yolu kimi təqdim etdi. Bu bəyanatlar, dost dövlətlər arasında uzun müddət mövcud olan, iqtisadi əməkdaşlığın siyasi təzyiqə çevrilməməsi barədə yazılmamış qaydaları pozdu.

Elon Maskın hərəkətləri Almaniya demokratiyasının sabitliyinə qarşı açıq bir meydan oxumaqdır. Bu yalnız Almaniya üçün deyil, bütün demokratiyalar üçün mühüm bir sınaqdır. Almaniya öz prinsiplərini müdafiə edə biləcəkmi? Ölkə transmilli güclərin təzyiqinə qarşı çıxaraq demokratik sabitliyini qoruya bilsə, bu, qlobal miqyasda demokratiyanın müdafiəsinə töhfə verəcək. Mask kimi təsir gücünə malik şəxslərin yaratdığı təzyiqlərə baxmayaraq, demokratiyanın ən güclü silahı kollektiv iradədir. Almaniya bu iradəni nümayiş etdirərək demokratik dəyərlərin əbədi olduğunu sübut etməlidir.

Ehtiyatlı sərtlik

Elon Maskın müdaxiləsi fonunda yaranmış qalmaqal Almaniya hökumətini susqunluğunu pozmağa məcbur etdi. Hökumət nümayəndəsi Kristiane Hoffman bəyan etdi ki, AfD hazırda Federal Konstitusiyanın Mühafizəsi İdarəsi tərəfindən ekstremizmə dair şübhələr əsasında nəzarət altındadır. O, həmçinin əlavə etdi ki, hər bir şəxs, o cümlədən Mask, öz fikrini ifadə etmək hüququna malikdir. Lakin onun "Söz azadlığı hətta ən böyük absurdlara da aiddir" ifadəsi, hökumətin narahatlığını azaltmağa çalışsa da, Maskın təsir dairəsinə qarşı ehtiyatlı yanaşmanı gizlətmir.

Maskın məqaləsinin dərc edilməsi Almaniya jurnalistikasının tanınmış simalarından biri olan Die Welt-də daxili gərginliyə səbəb oldu. Baş redaktor Yan Filip Burgard Maskın diaqnozunun qismən düzgün olduğunu etiraf etsə də, yalnız AfD-nin dəstəklənməsini "ölümcül bir yanlışlıq" adlandırdı. Lakin bu yanaşma qəzetin rəylər bölməsinin rəhbəri Eva Mari Kogelin istefasını önləyə bilmədi. Kogelin istefası, milyarderin məqaləsinin yayımının redaksiya daxilində yaratdığı böhranı açıq şəkildə göstərdi.

Bu hadisə bir daha sübut etdi ki, hətta söz azadlığına əsaslanan cəmiyyətlərdə belə jurnalistikanın məsuliyyət sərhədləri müzakirə mövzusu olaraq qalır. Maskın təsiri Almaniyada cəmiyyətin ən dərin və həssas məsələlərinə toxunaraq, ölkənin demokratiya prinsiplərinə sədaqətini yenidən sınağa çəkdi.

Elon Maskın AfD-yə verdiyi dəstək, alman cəmiyyəti üçün yalnız bir epizod deyil, daha geniş bir problemlər zəncirinin başlanğıcı kimi qəbul edilir. O, təsadüfi bir şəxs kimi deyil, geniş resurslara və mediada böyük təsirə malik transmilli oyunçu kimi çıxış edir. Maskın hərəkətləri Almaniyanın demokratik sabitliyinə açıq bir meydan oxumaqdır.

Maskın Almaniyanın siyasi sistemini öz media gücü ilə formalaşdırmağa cəhd etməsi yalnız ölkə daxilində deyil, beynəlxalq miqyasda da narahatlığa səbəb olur. O, öz biznes maraqları ilə siyasi nüfuzunu birləşdirərək, yalnız Almaniya demokratiyasını deyil, həm də transmilli sərhədləri necə keçməyin mümkünlüyünü nümayiş etdirir.

Fevral ayında keçiriləcək Bundestaq seçkiləri təkcə Almaniyanın daxili məsələləri ilə məhdudlaşmayacaq. Bu seçkilər, eyni zamanda, ölkənin xarici müdaxilələrə və transmilli təsir qüvvələrinə qarşı dözümlülüyünü də sınayacaq. Mask, öz media və iqtisadi resurslarından istifadə edərək Almaniyanın siyasi səhnəsini təzyiq vasitəsinə çevirməyə çalışır. Lakin sual budur: Almaniya bu təzyiqlərə necə cavab verəcək?

Seçkilərin nəticələri yalnız Almaniyanın gələcəyini deyil, qlobal miqyasda demokratik prinsiplərin möhkəmliyini də müəyyənləşdirəcək. Almaniya, Mask kimi güclü oyunçuların təzyiqlərinə baxmayaraq, demokratik sabitliyini və milli iradəsini nümayiş etdirmək məcburiyyətindədir.

Söz azadlığı və manipulyasiya: sərhəd haradadır?

Elon Maskın Die Welt-də yayımlanan məqaləsi, ifadə azadlığı ilə manipulyasiya arasındakı sərhədlərin haradan keçdiyinə dair köhnə, lakin həmişə aktual olan sualı yenidən gündəmə gətirdi. Transmilli fiqurların öz şəxsi maraqları naminə demokratik proseslərə təsir göstərmək üçün mediadan istifadə etməsi suverenliyə ciddi təhlükə yaradır.

Maskın AfD-yə verdiyi dəstək göstərir ki, şəxsi fikir, geniş təsir gücünə malik platformalar vasitəsilə yayıldıqda, ictimai sabitliyi poza biləcək potensiala malikdir. Almaniya, bu cür çağırışlara necə cavab verəcəyini və demokratik prinsipləri qorumaq üçün nə qədər güclü olduğunu nümayiş etdirməlidir.

Almaniyanın demokratiya uğrunda mübarizəsi sadəcə milli bir məsələ deyil. Bu, qlobal demokratik prinsiplərin qorunması üçün bir nümunədir. Mask kimi güclü fiqurlar qarşısında Almaniya öz demokratik prinsiplərini qoruyaraq, yalnız öz cəmiyyətinə deyil, bütün dünyaya demokratik dəyərlərin gücünü göstərməlidir.

Bu mübarizə, milli iradənin beynəlxalq təsir qarşısında nə qədər güclü olduğunu göstərən bir sınaqdır. Almaniya bu sınaqdan keçərək, demokratiyanın yalnız institutlar deyil, həm də insanların kollektiv qətiyyəti ilə möhkəmləndiyini sübut edə bilər. Maskın təzyiqinə qarşı qazanılan qələbə yalnız Almaniyanın deyil, bütün demokratiyaların gələcəyini müəyyənləşdirəcək.