Bəli, Xankəndidəki separatçı rejim Bakıda Azərbaycan nümayəndələri ilə görüş təklifini ikinci dəfə də qəbul etmədi. Separatçılar Bakı ilə əvvəlki kimi Xocalıda, Rusiya sülhməramlıları vasitəsilə görüş keçirməyə hazır olduqlarını bildiriblər. 

Amma deyiləcək sözümüz, toxunulacaq məqamlarımız bir xeylidir...

Bəli, rəsmi Bakı Qarabağdakı ermənilərin nümayəndələrini görüş üçün yenidən Bakıya dəvət etdi. Gündəm isə etnik ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyası məsələsini sürətləndirmək, birgəyaşayış istiqamətində önəmli addım atmaqdır.

Qarabağın erməni ictimaiyyət nümayəndələri ilə rəsmi şəkildə hələlik ilk və sonuncu görüşün martın 1-də Xocalı şəhərində keçirildiyini nəzərə alsaq, bundan sonra - martın 13-də onlara Bakıda görüş təklifi təqdim edilsə də həmin vaxt da separatçıların təzyiqləri ilə bu görüşdən imtina edilmişdi.

Lakin, burada bir məqamı xüsusilə qeyd etmək yerinə düşər: Prezident Administrasiyası Qarabağ ermənilərinə ilk təklifdən fərqli olaraq bu təklifi daha ümidli şəkildə etdi. Çünki bundan iki gün qabaq Qarabağda Sarıbaba yüksəkliyi əməliyyatı Ordumuz tərəfindən çox uğurla icra edildi. 

Azərbaycan əsgərininŞuşaya daxil olmadan keçən torpaq yolunu nəzarətə götürməsi nəticədə Ermənistanla Qarabağ arasında kommunikasiyanın bütünlüklə Ordumuzun nəzarətinə keçməsi mənasın verdi.

Bakının bu qərarı olduqca məntiqli hesab edilə bilər. Çünki separatçıların Ermənistana çıxış yollarının bağlanması və nəarət altında olması onlar ətrafında çəmbəri bir xeyli daraldır.

Amma Azərbaycan ermənilərdən fərqli olaraq Qarabağın etnik sakinlərinə çox əla təkliflə çıxış etdi. Bakı onlar üçün nəfəslik funksiyası daşıyan alternativ gizli yolların da Azərbaycanın nəzarətinə keçməsindən sonra ermənilərə bir çıxış yolu təklif etmiş oldu. Daha təhlükəsiz, daha etibarlı yol...

Azərbaycan Qarabağın erməni nümayəndələrini Bakıda reinteqrasiya məsələlərini müzakirə etməyə dəvət etməklə növbəti dəfə qarşı tərəfə qonşuluq şəraitində mehriban birgəyaşayış üçün əl uzatdı.

Məhz Bakının ilk görüş təklifi ilə ikinci təklif arasında əsas fərq də son əməliyyat nəticəsində ermənilərin təklifdən imtina etmək imkanlarının daralması, manevr imkanlarının bir xeyli azalmasıdır. 

Erməniləri Bakıya kim buraxmır?

⚫️ Qondarma rejim qalıqlarının beyninə sürətli şəkildə yeridilir ki, Bakıda reinteqrasiya məsələlərinin müzakirəsi Azərbaycanın Qarabağ üzərindəki suverenliyinin bərpası və ermənilərini bunu qəbulu anlamını daşıyacaq. Təbii ki, bu məsələdə baş məsləhətçi obrazında Moskva dayanır.

⚫️ Separatçılara əsas təlimatların gəldiyi Moskva da rəsmi Bakı ilə Qarabağ ermənilərinin təmaslarından ən çox narahatlıq duyan tərəfdir. Xankəndi-Xəlfəli-Turşsu torpaq yolundakı qanunsuz silah-sursat, mina daşınmasına birbaşa sülhməramlı kontingentinin rəhbərlik etdiyini nəzərə alsaq, Rusiyanın Qarabağda qeyri-sabit vəziyyətin hökm sürməsində maraqlı olduğu heç kimə sirr deyil. Belə bir tərəf müəyyənləşdirən Moskva üçün Bakı ilə Qarabağ erməniləri arasında görüşlərin intensiv hal alması və hayların Azərbaycanla razılaşması Rusiyanı çox narahat edir. 

Elə bu səbəbdən də birinci görüşdən imtina səbəbində göstərildiyi kimi, ikinci görüşdən də Qarabağ erməniləri yalnız Rusiya sülhməramlıları vasitəsilə görüşə keçirməyə hazır olduqlarını qeyd ediblər. 

Lakin Rusiyanın bu oyunu separatçıların vəziyyətini hər ötən gün daha da çətinləşdirəcək. Çünki separatçıların Qarabağ ermənilərinə təzyiqləri və Moskvanın təlimatlarının  bölgədə manipulyasiyaları artırması Azərbaycanı sövq edir ki, sülhməramlı kontingentin müvəqqəti nəzarət zonasında antiterror əməliyyatlarına start versin. 

Çox güman ki, Sarıbaba əməliyyatı Azərbaycan ordusunun son həmləsi olmayacaq. Növbədə Laçın yolunun qurtaracağında sərhəd-keçid məntəqəsinin yaradılmasıdır. İndiki vəziyyətdən, durumlarından şikayətçi olan Qarabağ erməniləri artıq tədricən anlamağa başlamalıdırlar ki, onlar Azərbaycanla anlaşmayınca kimsə onları xilas etməyəcək. Birbaşa dialoqu davam etdirməkdən əsas çıxış yoludur. 

Bu məsələdə rəsmi İrəvan da əsas məsuliyyətli tərəfdir. Çünki Nikol Paşinyanın son bəyanatları, Ermənistandan Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ilə bağlı yeni qığılcımların alovlanması deməyə əsas verir ki, rəsmi İrəvan bu gün havadarlarının tapşırıqları, sifarişləri əsasında yalnız öz gələcəyini yox, eyni zamanda regional təhlükəsziliyi təhdid altına almaqda davam edir. Budur ki, Ermənistan rəhbərliyi bir məqamı xüsusilə diqqətdə saxlamalıdır: Qərbə yol alıb yüz illərlə qidalandığı Rusiyadan qaçdıqca onun üzərindəki qara buludlar sıxlaşdığı üçün Kreml Ermənistanı əvvəl-axır cəza stulunda oturdacaq.

Yəni, Rusiya Qarabağda ermənilərə yeni təxribatlara, revanş hissinə rəvac verəcək addımlar atırsa, bu, Ermənistanı çox sevdiyindən yox, öncə öz maraqlarını həyata keçirmək məqsədi daşıyır. Buna nail olacağı təqdirdə isə növbəti hədəf Ermənistana tərs sillə vurmaqdır. Bunu necə, hansı şəkildə, ən doğrusun Moskva bilir. Rusiya indi sadəcə yüz illərdir əlində saxladığı erməni kartını yerə qoymaq istəmir. 

Yaxşı olar ki, istər Ermənistan dövləti, istərsə də Qarabağ erməniləri ictimaiyyət səlahiyyət nümayəndələri Azərbaycanın sülh, barışıq əlini geri çevirməsinlər. Çünki Azərbaycan tərəfi öz mövqeyinə sadiq qalaraq həm Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılması istiqamətində üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirməklə, həm də Qarabağ erməniləri ilə birbaşa təmaslar qurmağa çalışmaqla növbəti dəfə bütün dünyaya Azərbaycanın əsl məqsəd-məramını açıq şəkildə nümayiş etdirir. 

Lakin rəsmi İrəvan öz keçmiş ritorikasına sadiq qalaraq bu təklifi də cavabsız qoydu. Bu, həm Ermənistanın, həm də Qarabağda yaşayan ermənilərin gündəlikdə olan məsələlərə, təmasların inkişafınadestruktiv münasibətini nümayiş etdirməklə paralel, həm də mövcud vəziyyətdən nəticə çıxarmadıqlarını göstərir. 

Azərbaycan Prezidentinin də qeyd etdiyi kimi, onların başqa çıxış yolu yoxdu. Ya təmasları davam etdirərək, bu məsələdə konstruktivlik nümayiş etdirərək reinteqrasiya prosesini qəbul etdirməlidirlər, ya da ərazini tərk etməlidirlər. Mövcud durumun perspektivi və məsələnin həlli üçün üçüncü yol da var. O yol isə hərbi əməliyyatlar, anti-terror qərarıdır. Azərbaycan isə bölgədə sabitlik, sülh tərəfdarı kimi qarşı tərəfdən konstruktiv addımına adekvat reaksiya gözləyir. Amma Bakının daha bir neçə il gözləmək lüksü yoxdur. Ermənistana ayrılan vaxt dolur...

Təhməz Əsədov Son.az