Geridə qoyduğumuz ildə Rusiyanın miqrasiya siyasətində əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verdi və bu, dövlət strategiyasının mərkəzi istiqamətlərindən birinə çevrildi. Qanunvericiliyin sərtləşdirilməsi, regionlarda yeni məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqi və miqrantların adaptasiyasına yanaşmanın yenidən nəzərdən keçirilməsi miqrasiya tənzimlənməsi landşaftını köklü şəkildə dəyişdirdi. Bu dəyişikliklər yalnız yeni imkanlar yaratmadı, həm də miqrantlar və dövlət qurumları üçün bir sıra problemlər doğurdu. Bu isə iqtisadi maraqlarla sosial reallıqlar arasında incə tarazlıq axtarışını zəruri edir.

... Dekabrın 19-da ilin yekunlarını dəyərləndirən ənənəvi birbaşa xətt zamanı Prezident Vladimir Putin yenidən miqrasiya məsələsinə toxundu. O, bu mövzunu "kəskin və həssas" adlandıraraq xarici vətəndaşlara olan tələblərin sərtləşdirilməsinin zəruriliyini vurğuladı. Eyni zamanda Putin Orta Asiya respublikaları ilə əməkdaşlığı gücləndirməyi, miqrantların hələ Rusiyaya gəlməzdən əvvəl köç prosesinə hazırlaşmalarını təmin edəcək proqramlar hazırlamağı təklif etdi. Əsas mesaj adaptasiya prosesini daha sistemli və axıcı etmək idi. Ancaq reallıq fərqlidir: tətbiq edilən bir çox tədbir miqrantların həyatını daha da çətinləşdirir və onların inteqrasiyasına xidmət etmir.

... Dövlət Dumasının sədri Vyaçeslav Volodin 2024-cü il ərzində miqrasiya siyasətinin tənzimlənməsinə yönəlmiş 14 qanunvericilik aktının qəbul edildiyini bildirdi. Bu qanunların əksəriyyəti xarici vətəndaşlar üçün daha sərt yaşayış şərtlərini nəzərdə tutur. Buraya sənədlərin rəsmiləşdirilməsi üzərində nəzarətin gücləndirilməsi, rus dili, tarix və mədəniyyət üzrə biliklərə daha yüksək tələblər qoyulması, həmçinin xarici işçiləri işə götürən işəgötürənlər üçün yeni qaydaların tətbiqi daxildir.

Yeni adaptasiya strategiyası: çağırışlar və perspektivlər

Adaptasiyanın sadələşdirilməsinin vacibliyi barədə bəyanatlara baxmayaraq, praktikada bir çox tədbir miqrantlar üçün əlavə maneələr yaradır. Sənədlərin yoxlanılmasının gücləndirilməsi, deportasiya sayının artması və müəyyən fəaliyyət növlərinə qadağalar sosial gərginliyi artırır və ümumilikdə miqrasiya siyasətinin mənfi imicini formalaşdırır.

Eyni zamanda ekspertlər qeyd edir ki, xaricdə gələcək miqrantlar üçün təhsil mərkəzlərinin yaradılması kimi yeni təşəbbüslər daha inteqrasiya olunmuş sistemin formalaşmasına potensial yaratmaq gücünə malikdir. Bu, miqrantlarla qəbul edən cəmiyyət arasında mədəni və sosial fərqlərin azaldılmasına doğru mühüm addım ola bilər.

Gələcəyə baxış

Aydındır ki, Rusiyanın miqrasiya siyasəti yeni mərhələyə daxil olur və burada vurğu təkcə mövcud problemlərə reaksiya verməyə deyil, nəzarət və profilaktikaya yönəldilir. Lakin uğur qazanmaq üçün qanunvericiliyin sərtləşdirilməsi ilə yanaşı, miqrantların adaptasiyasına sistemli yanaşma tələb olunur. Bu yanaşma dialoq, qarşılıqlı anlaşma və dəstək üzərində qurulmalıdır.

2024-cü il dəyişikliklər ili oldu, lakin qarşıda duran daha böyük çağırışlar ölkənin sosial sabitliyi və iqtisadi dayanıqlılığını müəyyən edəcək. Yeni kurs, şübhəsiz ki, daha çox müzakirə, təkmilləşdirmə və ən əsası, bütün iştirakçıların birgə səylərini tələb edir.

Nəzarətin sərtləşdirilməsi: yeni oyun qaydaları

Ən mühüm dəyişikliklər arasında polis səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi yer alır. Yeni qanunvericilik normalarına görə, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları miqrantları məhkəmə qərarı olmadan 48 saata qədər saxlayaraq sürətləndirilmiş qaydada deportasiya edə bilərlər. DİN həmçinin qalma qaydalarını pozmuş ziyarətçilərin reyestrini tətbiq edir. Bu siyahıya düşən şəxslər daşınmaz əmlak, avtomobil almaq, nikaha daxil olmaq və aylıq məbləği 30 min rubldan artıq olan bank köçürmələri etmək hüququndan məhrum olacaqlar.

Bu reyestrə düşməyin səbəbi sənədlərin vaxtında təqdim edilməməsi, müvəqqəti yaşayış izninin (RVP) və ya daimi yaşayış izninin (VNJ) ləğv edilməsi kimi istənilən pozuntu ola bilər. Formal olaraq sistem pozuntular aradan qaldırıldıqdan sonra siyahıdan çıxarılmağı nəzərdə tutur, lakin onun praktiki tətbiqi şübhələr yaradır.

Saxta nikahlara qarşı mübarizə

Miqrantların sürətli vətəndaşlıq almaq üçün istifadə etdiyi saxta nikahlar xüsusi diqqət mərkəzinə çevrildi. Yeni qaydalara əsasən, nikah bağlandıqdan sonra müvəqqəti yaşayış icazəsi (RVP) üçün sənəd təqdim edilməsinə qədər ən azı üç il keçməlidir. Bu, belə saxta ittifaqları mənasız edir və dələduzlar üçün onları sərfəsiz hala gətirir.

Vətəndaşlıq və öhdəliklər: ordu çağırır

Daha bir yenilik artıq Rusiya vətəndaşlığı almış və ya almağı planlaşdıran şəxsləri əhatə edir. Xarici vətəndaşlara hərbi uçota durmaq məcburiyyəti qoyulub. Əks halda, vətəndaşlığın ləğv olunması mümkündür. Bu qayda miqrantlar arasında narahatlıq yaradıb: bir çoxu orduda xidmətə çağırılmaqdan və xüsusi hərbi əməliyyatlarda iştirakdan qorxaraq öz ölkələrinin vətəndaşlığını qorumağa üstünlük verir.

Rus dili: inteqrasiyanın açarı

Rus dili üzrə biliklərin yoxlanılmasında yeni yanaşmalar tətbiq edilib. Əvvəllər bu sertifikatlar xüsusi təhsil müəssisələrində asanlıqla əldə edilə bilirdisə, indi bu praktika dayandırılıb. Dekabr ayında yalnız miqrantları imtahan etmək hüququna malik dövlət mərkəzlərinin siyahısı təsdiqlənib. Belə mərkəzlərin sayı bütün Rusiya üzrə cəmi 92-dir ki, bu da testdən keçmə imkanlarını xeyli məhdudlaşdırır.

Miqrasiya siyasətinin gələcəyi

2025-ci il fevralın 5-dən etibarən 2024-cü ildə qəbul edilən bütün tədbirlər qüvvəyə minəcək. Dəyişikliklərin istiqaməti aydındır: qaydaların sərtləşdirilməsi və miqrantlara nəzarətin gücləndirilməsi. Lakin əsas sual açıq qalır: bu tədbirlər real inteqrasiyaya xidmət edirmi, yoxsa yalnız sosial təcrid və gərginliyi artırır?

Rusiyanın işçi qüvvəsinə artan ehtiyacı şəraitində miqrasiya siyasəti yalnız sərtlik deyil, həm də balanslı yanaşma tələb edir. Bu balans dövlət maraqları ilə miqrantların hüquqları arasında tarazlığın təmin edilməsinə əsaslanmalıdır.

Təhsil: hüquq, yoxsa imtiyaz?

Ən çox müzakirə olunan təşəbbüslərdən biri miqrantların uşaqlarının məktəblərə qəbulu ilə bağlıdır. Yeni qanuna görə, bu uşaqlar məktəbə qəbul üçün kifayət qədər rus dili biliyinə malik olmalıdırlar. Prezident Vladimir Putin bu tədbiri müdafiə edərək bildirib: "Dili bilməyən uşağı necə öyrədə bilərik? Bu, xüsusi yanaşma tələb edir, amma buna kim pul ödəyəcək?"

Statistikaya əsasən, Rusiyada təhsil alan 155 min miqrant uşağın təxminən 18%-i rus dilini praktiki olaraq bilmir. Yeni qanun qüvvəyə mindikdən sonra minlərlə uşağın təhsil sistemindən kənarda qalmaq təhlükəsi yaranır ki, bu da onların ailələrinə əlavə sosial yük gətirir.

Prezident bu problemin uzunmüddətli həlli üçün xaricdə rusdilli məktəblərin tikintisi və miqrantların öz vətənlərində hazırlığı üçün dil kurslarının təşkili təklifini irəli sürüb. Lakin bu tədbirlər hələlik yalnız perspektiv olaraq qalır və mövcud problemləri həll etmir.

Regional məhdudiyyətlər: qadağan olunmuş miqrasiya

2024-cü ildə Rusiya regionları xarici işçi qüvvəsinin işə qəbuluna məhdudiyyətlər qoymağa davam etdi. Bu gün subyektlərin üçdə biri belə tədbirləri ya qismən, ya da tam şəkildə tətbiq edib.

Tver vilayəti: Miqrantlar üçün qadağan olunmuş peşələrin siyahısını 26-dan 82-yə qədər artırıb və patentlərin qiymətini 40% yüksəldib. Moskva ətrafı: Xarici vətəndaşların səhiyyə, təhsil, idman və ticarət sahələrinə çıxışını məhdudlaşdırıb. Volqoqrad vilayəti: Miqrantların sərnişin daşınması, kuryer xidmətləri və pərakəndə ticarət sahələrində işləməsini qadağan edib. Nijni Novqorod vilayəti: Oktyabrdan bəri patentlərin verilməsini tamamilə dayandırıb, faktiki olaraq regionu yeni işçi miqrantlar üçün bağlayıb.

İşçi qüvvəsi çatışmazlığının paradoksu

Miqrasiya qaydalarının sərtləşdirilməsi kəskin işçi qüvvəsi çatışmazlığı fonunda ziddiyyətli görünür. Prezident qeyd edib ki, ölkədə işsizlik rekord dərəcədə aşağı səviyyədədir - cəmi 2,3%. Lakin rusiyalıların iddia etmədiyi vakant yerləri ənənəvi olaraq miqrantlar doldurur.

DİN-in məlumatına görə, 2024-cü ilin on ayı ərzində patentlə işləyən xaricilər dövlət büdcəsini 100 milyard rubl ilə doldurub ki, bu da miqrantların iqtisadi töhfəsinin əhəmiyyətini nümayiş etdirir.

Gələcək üçün hədəf: tarazlıq axtarışı

Prezident Putin çıxışında balans axtarışının vacibliyini vurğulayıb. Bir tərəfdən, sosial gərginlik yaratmamaq üçün miqrantların hüquqları qorunmalıdır. Digər tərəfdən, yerli əhalinin maraqları prioritet olaraq qalır.

Aydındır ki, kompensasiyaedici mexanizmlər yaradılmadan qaydaların daha da sərtləşdirilməsi miqrantların sosial təcridinə və işçi qüvvəsi çatışmazlığına səbəb ola bilər. 2024-cü il miqrasiya siyasətində dönüş nöqtəsi oldu və göstərdi ki, miqrantların həyatını sonsuz dərəcədə çətinləşdirmək mümkün deyil. 2025-ci il qanunvericilər üçün sınaq ili olacaq, çünki iqtisadi və sosial maraqlar arasında tarazlıq saxlamaq onların qabiliyyətindən asılıdır.

Miqrasiya siyasəti: nəzarət, yoxsa iqtisadiyyat üçün zərbə?

Miqrasiya siyasəti təkcə nəzarət mexanizmi deyil, həm də dövlətin iqtisadi strategiyasının aynasıdır. Lakin bu strategiya artıq çat verir. İşçi qüvvəsi çatışmazlığı milyonlarla ölçülür. Tədqiqatçılara görə, Rusiyanın iqtisadiyyatı çökməsin deyə, ölkəyə ən azı 6 milyon işçi miqrant lazımdır. Hazırda onların sayı 3-3,5 milyon arasındadır ki, bu da demoqrafik problemlərlə üzləşən ölkə üçün kritik rəqəmdir.

Təcrid hara aparır?

Sərt miqrasiya siyasəti odla oynamağa bənzəyir. Sadələşdirilmiş deportasiya, yüksək patent qiymətləri, məcburi barmaq izlərinin götürülməsi - bütün bunlar sanki görünməz problemlərlə mübarizə aparmaq cəhdidir. Lakin iqtisadiyyata təhdid miqyaslar deyil, boş qalmış iş yerləridir.

Rusiya seçim qarşısındadır: iqtisadiyyatını məhdudlaşdıran izolyasiya siyasətini davam etdirmək, yoxsa miqrasiya nəzarəti ilə əmək bazarının maraqları arasında balans tapmaq.

İşçi qüvvəsinin çatışmazlığı: iqtisadiyyata ağır zərbə

Rosstatın məlumatına görə, Rusiya müəssisələrində 2,7 milyon işçi çatışmır. Müstəqil araşdırmalar bu rəqəmi 4-5 milyon arasında qiymətləndirir. Bu statistikalar soyutqan görünsə də, onların arxasında boş tikinti meydançaları, dayanan avadanlıqlar və xidmət sektorunda doldurulmayan vakant yerlər dayanır.

Müharibə bu vəziyyəti daha da ağırlaşdırır. Üç illik münaqişə ərzində Rusiya iqtisadiyyatı 4,4 milyon işçi itirib - hərbi çağırışlar, müqaviləli xidmətlər və ölkəni tərk edən vətəndaşlar nəticəsində. Bu itkilər, qar topası kimi böyüyərək, yeni bir mobilizasiya dalğası təhlükəsini yaradır. Beləliklə, Rusiya ikili zərbə ilə üzləşir: daxili kadrlardan axın və miqrantların girişinin azalması.

Tikinti və xidmət sektoru: böhran yaşayan sütunlar

Xarici işçi qüvvəsinin girişinə məhdudiyyətlər ənənəvi olaraq miqrantlardan asılı olan tikinti, ticarət və emal sənayesi kimi əsas sektorları ciddi təsirləndirir. Tikinti sahəsində hər 100 işçiyə 2,5 nəfər əlavə işçi tələb olunur ki, bu da rekord göstəricidir. Halbuki tikinti sektoru iqtisadiyyatın sütunlarından biridir və infrastrukturların, yaşayış yerlərinin inkişafı birbaşa ondan asılıdır.

Çatışmazlığın dəyəri: iqtisadi itkilər milyardlarla ölçülür

İşçi miqrantların sayının azalması təkcə sosial və ya demoqrafik problem deyil. Bu, birbaşa iqtisadiyyata zərər vurur və bu zərəri ölçmək mümkündür. Hər bir milyon miqrant ölkənin illik ÜDM-ə təxminən 1% əlavə edir. Hazırda ən azı 1,5-2 milyon xarici işçi çatışmadığını nəzərə alsaq, iqtisadi itkilərin miqyası aydın olur.

Miqrantların məhsuldarlığı rusiyalılardan bir qədər aşağı olsa da, onlar daha uzun və intensiv çalışır. Buna görə də, onların iqtisadiyyata töhfəsi ilk baxışda az görünə bilər, amma əslində həyati əhəmiyyət kəsb edir. Buna baxmayaraq, görünür ki, hakimiyyət bu rəqəmləri nəzərə almır.

Əmək bazarının xəbərdarlığı: iqtisadiyyatın tükənməsi

Rusiya Mərkəzi Bankının sədri Elvira Nabiullina xəbərdarlıq edib ki, əmək bazarındakı ehtiyatlar tükənib. Müəssisələr indi işçiləri cəlb etmək üçün yüksək maaşlar və sosial paketlər təklif etməyə məcburdurlar. Lakin bu artım istehsalı deyil, inflyasiyanı sürətləndirir. İqtisadiyyatın böyüməməsi və qiymətlərin qalxması isə Rusiyanı "staflyasiya" adlanan iqtisadi kabusla üz-üzə qoyur.

Gələcək: tıxac, yoxsa dönüş nöqtəsi?

Rusiya iqtisadiyyatı hazırda xarici işçi qüvvəsinə hər zamankindən daha çox ehtiyac duyur. Lakin körpülər tikmək əvəzinə, maneələr yaradır. Rosstatın məlumatına görə, işçi tələbatı 2,7 milyondan çoxdur, müstəqil ekspertlər isə bu rəqəmi 4-5 milyon arasında qiymətləndirir. Eyni zamanda, Tacikistan kimi donor ölkələrdən miqrasiya axını onlarla faiz azalır.

Aleksandr Rakşa və digər demoqraflar xəbərdarlıq edirlər: əgər bu tendensiya davam edərsə, iqtisadiyyat daha çox itkilərə məruz qalacaq. Lakin hakimiyyət nə edir? Qanunları sərtləşdirir, patent qiymətlərini artırır, peşələrə məhdudiyyətlər tətbiq edir və məhkəməsiz deportasiyaları icazəli edir.

Artıq görünən nəticələr

Bu siyasətin təsirləri artıq hər sahədə hiss olunur:

Nəqliyyat: 130 min taksi sürücüsü çatışmır, tariflər artır. Xidmət sektoru: Təmizlik xidmətlərinin qiyməti artıq 30-40% yüksəlib. Səhiyyə: Həkim qəbulu üçün növbələr uzanır, çünki kadrlar çatışmır.

Rublun dəyərinin düşməsi xarici işçilər üçün Rusiyanı daha az cəlbedici edir. Hətta maaş artımları da xilas etmir, çünki inflyasiya bu artımları yeyir.

... Rusiya iqtisadiyyatı bu kritik anda miqrasiya siyasətini islahat etmək və ya sektorlarının çökməsinə şahid olmaq arasında seçim etməlidir. Körpülər tikmək, divarlar ucaltmaqdan daha çox fayda gətirə bilər. Ancaq bu, siyasi cəsarət və gələcəyə baxan strategiya tələb edir.

2025-ci il bu sahədə dönüş nöqtəsi olacaq, ya da bu, dərinləşən böhranın başlanğıcı olaraq qalacaq. Bu qərar təkcə miqrantların deyil, həm də Rusiyanın iqtisadi və sosial gələcəyini müəyyən edəcək.