Şair ikinci dünya müharibəsinin, qanlı olayların iştirakçısı və canlı şahidi olduğundan müharibəyə, onu ərsəyə gətirən siyasətçilərə nifrətini gizlətmirdi. Müharibə kimləri aparmadı, haraları xarabazara çevirmədi, viran qoymadı? Qənaətimə görə, müharibədə qalıb tərəf olmur. Hər iki tərəf böyük itkilərə məruz qaldıqdan sonra dayanmağa məcbur olurlar...

Bəşəriyyət tarixində ən böyük müharibə- faşist Almaniyasının,İtaliya və millitarist Yaponiyanın adı ilə bağlı olan İkinci Cahan Müharibəsi haqqında çox yazılıb, iri həcmli sənədli filimlər çəkilib. Müharibəyə planetin 61 dövləti, 1,7 milyard əhalisi cəlb olunmuşdu. Hərbi əməliyyatlar 40 dövlətin ərazisində, dənizdə və okeanda davam edib.

Müharibənin baş verməsinə təsir edən əsas səbəblərdən biri faşist Almaniyasının və müttəfiqlərinin dünyaya güc nümayiş etdirmək, dominantlıq etmək və dünyanı aralarında bölməkdən ibarət idi...Bu məqsədlə də Almaniya 1 sentyabr 1939-cu ildə əvvəlcə Polşaya basqın edib, çətinlik çəkmədən oranı işğal etdi. Digər tərəfdən isə, Böyük Britaniya və Fransa dövlətləri də həmin ilin 3 sentyabrında Almaniyaya müharibə elan etdilər. 1940-cı ilin aprel-iyun aylarında Almaniya qoşunları Danimarkanı və Norveçi də işğal edib Belçikaya daxil oldu.

Müharibənin ilk mərhələsində Avropanın mərkəzi və qərb ərazisi alman faşistləri və onun müttəfiqi İtaliya tərəfindən artıq işğal olunmuşdu. Alman-İtaliya qoşunları şirniklənərək Şimali Afrikaya, Avropa və başqa kontinentlərə hərbi yürüş etdilər. Müvəffəqiyyətdən başı gicəllənmiş müttəfiqlər Orta Şərqi, daha sonra Hindistanı da zəbt etmək xülyasına düşmüşdülər.

22 iyun 1941-ci ildə Almaniya müharibənin yeni mərhələsinə - Sovet İttifaqının suverenliyinə hərbi təcavüzə başladı. Elan olunmamış müharibə kütləvi insan qırğını, vandalizm və misli görünməmiş faciələrlə yadda qalsa da, Nürinberq hərbi Tribunalı ilə Hitlerin və onun müttəfiqlərinin nekroloqu tarixin səlnaməsinə yazıldı... Beynəlxalq aləmdə ədalət mühakiməsinin canlı təzahürü və hamıya görk olacaq bir hökm qəbul olundu. Təhlükənin qarşısını almaq üçün Sovet İttifaqı Bəşəriyyətin gələcək taleyinə zəmanət verən "Şahmat taxtası" üzərində siyasi bir gediş etdi. Böyük Britaniya və ABŞ-la "Hərbi tədarük" haqqında qarşılıqlı razılıq əldə olundu. 1941-ci ilin avqust-sentyabr aylarında Sovet qoşunları ilə İngiltərə hərbiçiləri Yaxın Şərqdə faşistlərin hərbi dayaq bazalarının yaradılmasının qarşısını almaq məqsədilə İrana daxil oldular...Sərkərdə, sısqa Aleksandr Suvorovdan sonra General -Simus yüksək hərbi rütbəni daşıyan İ.V.Stalinin (gürcü dilində" Cuqa" sözü stal-polad kimi möhkəmlik rəmzi mənasını daşıyırdı) siyasi, hərbi, hiyləgər və diplomatik gedişi nəticəsində faşist qoşunlarının məğlubedilməz mifi Moskva ətrafındakı döyüşlərdə ilk dəfə - 1941-1942-ci illərdə darmadağın edildi. Almaniyanın yaxın müttəfiqi İtaliya real vəziyyəti görüb Sovet qoşunlarının qələbəsindən sonra alman qoşunları ilə müttəfiqlikdən kənara çəkildi və 1943-cü ilin 13 oktyabrına qədər Almaniyaya qarşı olan dövlətlərlə barışığa getməyə məcbur oldu. Faşistlərə əhdə dönüklük edən İtaliya "DOSTLUĞA" xəyanət edərək 13 oktyabr 1943-cü ildə özü Almaniyaya müharibə elan etdi...Bu da Stalinin sərkərdə bacarığının, məharətinin və ətrafı özünün hərbi fantaziyasına inandıra bilmək fəhminin nəticəsi idi. Beləliklə, dünyanı məhvərindən oynadan İkinci Cahan Müharibəsini bitirmək məqsədilə bir sıra dövlətlər SSRİ ilə bir ittifaqda birləşib, Almaniyaya qarşı koalisiyaya üzv oldular ...

Keçmiş Sovet İttifaqına, başqa xalqlara qarşı misli görünməmiş, nasist və qəsbkarlıq niyyəti ilə müharibəyə başlayan faşistlərin - hərbi cinayətkarların mühakiməsi ilə bağlı olan Nürinberq prosesi bu gün də bəşəriyyətin səlnaməsində, insanı haldan-hala salan, üzücü ovqatla ilə xatırlanır.

Niyyətim Hərbi Tribunalın bir il davam edən prosesin xülasəsini oxuculara çatdırmaqdır.

20 noyabr 1945-ci ildə Almaniyanın Nürinberq şəhərində nasistlərin hərbi cinəyətkarlarına qarşı məhkəmə prosesi işə başlamışdı. Hərbi Tribunalın ilk prosesi Amerika aviasiyasının bombalarından möcüzə olaraq zədəsiz çıxmış ədliyyə sarayında başladı. Şəhərin mərkəzinə çevrilmiş möhtəşəm saraydan bir neçə addım aralıda yerləşən stadionun memarı Speyer də müttəhimlər kürsüsündə əyləşmişdi. Məhz bu stadionda faşist reyxinin min illiyi qeyd olunmuş,partaytaq-qələbəli partiya qurultayında Hitler rəhbəri olduğu partiyanın böyük elektoratı qarşısında alovlu nitq söyləmişdi.

Memarlıq üslubu ilə seçilən bu sarayda nasistlərin yığıncağı çox olmuşdu. 1933-cü ildə nasistlərin hakimiyyətə gəlişi münasibəti ilə Nürinberqdə partaytaqın geniş miqyaslı qurultayının keçirilməsi planlaşdırılmışdı. Həmin qurultayda 60 minlik"Gənc hitlerçilər" dəstəsinə müraciət olunacaqdı. Hitlerin yaxın silahdaşı Qessin təklifi ilə partaytaq "Qələbəli partiya qurultayı" adını almışdı.

Hitler Len Rifenştala bu münasibətlə film çəkməyi sifariş etmişdi, adını da "İnamın Qələbəsi" adlandırmışdı. Sonradan o film çəkilib mükafata təqdim olundu. Len Rifenştal üçün bu gözlənilməz olsa da, lakin, film prokata buraxılmadı, yalnız "partiyadaxili istifadə üçün" yararlı hesab edildi.

İkinci Dünya Müharibəsi dövründə faşistlərin misli görünməmiş vəhşiliyi və xüsusi amansızlığı ilə seçilən əməlləri Sovet İttifaqı və avropa xalqlarına, habelə almanlara qarşı dəhşətin miqyası ölçülməz həddə idi... Heç kimə mərhəmət edilmədən hazırlanmış plan əsasında dünya xalqlarına, irqinə və millətinə görə divan tutulmuş, işgəncələr verilmiş, qadınlar, uşaqlar, qocalar və xəstələr məhv edilmişdilər.

Almanlar keçdiyi yerləri viran qoyur, xarabazara çevirir, bütün tarixi və mədəni abidələri vandallıqla dağıdır, su elektrik xətlərini yarıtmaz hala salırdılar. Kənd və şəhərləri alt-üst edir, qətlə yetirilənlərin cəsədlərindən heç vaxt və heç yerdə analoqu olmayan qəbristanlıq yaradılır, məktəblər və xəstəxanalar dağıdılır, bədii və tarixi əhəmiyyət kəsb edən qiymətli əşyalar daşınırdı.

Nasistlər olduğu yerlərdə insanları kölə vəziyyətinə salır, onlarla qul kimi davranırdılar. Buna sənədli və təkzibolunmaz,hamıya bəlli olan sübut növü kimi filmlər var...

Beynəlxalq prosesin iştirakçıları gözləri ilə Nürinberqin əzəmətli salonunda hər gün insanlığa qarşı törədilən və insan qanı ilə yazılan Hitler siyasətinin canlı səhifələrinin şahidi olur, heyrət edir, qəhərdən boğulurdular.

Əziz oxucu! Tarixdə heç vaxt qiyməti olan şəxslərin dəyəri ölçülməmişdir. Qızılın dəyəri əyarı ilə ölçülürsə insanın və insanlığın dəyəri əməl,xeyirxahlıq,davranış,mədəniyyət və əxlaqla ölçülər... İnsanın qiyməti nadir tapılan metal tək əyyarı ilə ölçülərsə, qiymətli olmaz. Hitlerin və onun ətrafının qiymətini tarix artıq vermişdi... Nəfəslərindən qan qoxusu gələnlər layiq olduqları taleyini yaşadılar və yaşamalı idilər... Heç kimin zərrə qədər şübhəsi qalmadı ki, olacaq olarmış, geci-tezi var. Hərbi tribunal da olmalıydı və oldu...Bunu dəf etmək kimsənin gücündə deyildi... Qisas unudula bilməzdi. Ermənilərin də bizə qarşı vəhşiliyi nə vaxtsa Beynəlxalq Tribunalın predmetinə çevriləcək. Buna heç kimin şübhəsi olmasın.

Amma, düşünürəm ki, bu məsələ bütün türk, müsəlman,habelə ədalətsevər xalqları gecə-gündüz narahat edir. Niyə müsəlmanların kütləvi qırğını, faşizmə xas işkəncələrlə bəşəriyyətin daş divarına həkk olunan Xocalı, Kəlbəcər, Zəngilan, Laçın...Ermənilərin Qarabağ soyqırımı ilə bağlı qeyri-insani əməlləri barədə Beynəlxalq Hərbi Tribunal yaradılmır? Bu BMT-nin ayrı-seçkiliyi deyilmi? İnsan hüquqları belə qorunmalıdırsa, vay bəşəriyyətin halına...

Prosesin açılışından az sonra ABŞ-dan olan baş ittihamçı, Ali Federal məhkəməsinin üzvü Robert Ceksonun nitqinə diqqət edək: "Cənablar! "Sübutlarımız dəhşətli olacaq. Yuxunuz ərşə çəkilsə, məni qınayarsız. Amma, Allah xatirinə qınamayın məni. Məhz təqdim edəcəyim bu sübutlar hər kəsi, dünya ictimaiyyətini silkələyəcək, hər bir sivil adam alman nasistlərinə qarşı olub sifətlərinə tüpürəcəklər. Avropanın mərkəzi dövləti Almaniya bu gün geniş işgəncə kamerası kimi diqqət çəkir. Nasist əməllərinin qurbanlarına çevrilmiş milyonlarla günahsız insanların naləsini, harayını burada, bu sarayın divarlarından hamımız, bütün dünya eşidir. Dünyanın sivil insanları bu vahimədən titrəyəcəklər. Mən də müharibənin bütün gedişi ərzində söylənilənlərə şübhə ilə yanaşırdım, dəhşət və vəhşiliklə törədilən əməlləri dinlədikcə bəzən əhəmiyyət verməzdim. Lakin burada təqdim olunan təkzibedilməz sübutlar o qədər məyusedici ovqat bəxş edir ki, cəsarət tapıb deyirəm; söylədiklərimin heç biri şübhə doğurmayacaq, rədd edilməyəcək. Müttəhimlər yalnız şəxsi məsuliyyətini inkar edəcək , yaxud bu cinayətlər barədə bildiklərini söyləyəcəklər. Lakin onlara qarşı elan olunan ittihamı rədd edə bilməyəcəklər"..

İctimai şüurda "necə yaşamaq və yaşatmaq" fikri həmişə insanların düşüncə, əxlaq və davranışlarına görə dəyişib. İnsanın həyatdan bəhrələnməsi üçün məqsədi olur və məqsəd də niyyətdən doğur.

Bu mənada ən böyük möcüzə yaşamaq və yaşatmaqdırsa, niyyət yoldur (əməldir), məqsəd isə niyyətin üz tutduğu ünvandır. Allahın verdiyi ömrü yaşamaq üçün yaşatmaq da şərtdir, əziz oxucular. Bu, qəlbində xardal dənəsi qədər imanı olanın vəzifəsidir. Müasir anlamda hər birimiz belə düşünməliyik. İmanı olanın vətənə, ətrafına və dünya xalqlarına sevgisi olur.

Zaman ötdükcə bəlli olur ki, alimlərin və elmin tədqiq edə bilmədiyi, izahı-təfsiri mümkün olmayan qüdrətli bir Güc varmış. Bu fövqəl Güc Sahibi kainatdakı bütün hadisələri heç kimdən, heç bir yardım gözləmədən özündə cəmləyir, idarə edir. Bu Güc Sahibi bəşəriyyəti və kainatı, canlı-cansızı da sevgi ilə yaradan Allahmış...

Hitlerin və Fironun isə imansız bəşər kimi niyyətləri yalnız yaşamaq idi, yaşatmaq yox, əməlləri dünya xalqlarına yönəlmiş hədsiz təhlükə idi, xeyirxahlıq yox. Bu yırtıcı, üfunət-murdar təfəkkürlü şəxslərin düşüncələrinə görə sevgi yalnız onlara, digər millətlərə isə nifrət olmalıydı... Aşağı irqə mənsub olanlar ali irqin köləsində, zillətdə yaşamalıdır - düşüncəsilə öyünürdülər.

Ceksondan fərqli olaraq Sovet İttifaqını təmsil edən ittihamçılar nasist vəhşilikləri barədə həqiqətləri hitlerizmin dağılmasına az qalmış bildilər. Sovet ordusu faşist qoşunlarının dağıdıcı zərbələrinə tab gətirməyib geri çəkilərkən əsl həqiqqətlərin canlı şahidi oldular.

Qanlı müharibənin dünya dövlətlərinin xalqlarını, 2 milyona yaxın yer kürəsinin əhalisini əhatə etdiyi bir dövrdə - 6 noyabr 1942-ci ildə Baş Komandan Stalin Moskva Zəhmətkeşlər Sovetinin təntənəli yığıncağında hitlerizmi ciddi xəbərdar edərək demişdi: "Yalnız tərbiyəsi, mədəniyyəti, insanlığı aşağı olan dəli və sarsaqlar, şərəf və ləyaqətini itirmişlər bu sayaq vəhşilik və heyvanlıq edə bilər... Qoy bu cəlladlar bilsinlər ki, (Stalin barmağı ilə xəbərdarlıq edərək vurğulayırdı) onlar amansız cinayətlərinə görə məsuliyyətdən heç vaxt yayına, işgəncələrin, əzab və məhrumiyyətlərin qurbanlarına çevrilmiş günahsız xalqların cəzasından qaça bilməyəcəklər..." (Bu, Stalinin psixoloji güc nümayiş etdirməsi idi. Əslində Stalinin Moskvanı qorumaq üçün gücü artıq tükənmişdi. Hərbi sursat və arsenal istehsal edən zavodların ərazisi, Moskva ətrafı hitlerçilər tərəfindən işğal edilmişdi. 1943-cü ilin oktyabrında Moskva bəyannaməsi qəbul olunmuşdu. Qəbul edilən bəyannamə dünyada böyük rezonans doğurmuşdu və hərbi cinayəti törədənlərə, onun təşkilatçılarına, bilavasitə iştirakçılarına qarşı olan sərt ittihamlarla təsdiqini tapmışdı. Çoxsaylı insanların,İtaliya zabitlərinin güllələnməsində və yaxud fransız, niderland, norveçli girovların məhvində iştirakı olan almanlar lənətlənirdi). Stalin çıxışına davam edir:

"Sovet İttifaqının ərazisində xüsusi amansızlığı ilə seçilən əməllərin, qətliamın və törədilən xüsusilə ağır cinayətlərin iştirakçıları cavabsız qalmayacaq. Elindən, obasından məcburi didərgin düşənlər yaşadıqları ərazilərə - yerlərinə qaytarılacaqlar. Zorakılıqlara məruz qalmış həmin xalqların iştirakı ilə də mühakimə olunacaqlar...

Qoy - əllərini günahsız insanların qanları ilə qızdırmaq istəyənlər, müttəhimlər kürsüsündə oturmaqdan yayınmağa cəhd edənlər milyonlarla insanların cəsədləri qarşısında farağat dursunlar. Əks təqdirdə, üç güclü koalisiya ittifaqı yəqin ki, belələrini dünyanın son nöqtəsində olsalar belə, axtarıb tapacaq və ittihamçıların sualları qarşısında acizanə, rəzil və məzlum vəziyyətdə qalıb vəhşiliklərini etiraf edəcəklər".

Nasist rejimin başçıları Moskva bəyannaməsinə gözlənilən cavabla reaksiya verdilər. Milyonlarla radio dinləyiciləri qarşısında hitlerizmə qarşı cəbhə yaratmış Sovet İttifaqını lağa qoyan Qebbels nasist rejiminə inanaraq "böyük -böyük", pafoslu danışırdı. Qəzet və jurnallara verdiyi açıqlamalarında özünü üçüncü reyxin baş hüquqşünası sayan Frankın da dili açılmışdı. Heç nəyə əhəmiyyət vermədən vəhşiliyi və qəddarlığı ilə seçilən əməllərini işğal etdikləri ərazilərdə davam etdirirdilər.

Hərbi tribunalın iştirakçısı L.N.Smirnov da çıxışında demişdi: "1941-ci ildə hərbi müstəntiq işlədiyim vaxtlarda Leninqrad cəbhəsinin birləşmiş hərbi hissələrində hitlerçilərin cinayət əməllərinin statistikasını şəxsən aparmaq mənə nəsib olmuşdu.. Müharibə müharibədir. Bütün iştirakçılar kimi mən də, cəbhədə çoxsaylı qətllərin şahidi olmuşdum. Amma bizi dəhşətə gətirən və vahimə yaradan hitlerçilərin əməllərinin qurbanına çevrilənlər yox, acından ölənlər idi. Onlar, tədricən, hamının gözü qarşısında köməksiz, yardım diləyən yaşlılar və uşaqlardı. Amma, heç nə bizi sarsıtmadı. Başımızın üzərindən "ulayan" mərmilərdən qorxmadan blokada şəraitində aclıqdan dünyasını dəyişənlərin qisasını almaq üçün düşmənə nifrətimiz artırdı. Tox və alçaq qatillər Hitlerin total rejimini razı salmaq üçün hər gün Leninqradı atəşə tutur, məktəb və xəstəxanaları dağıdırdılar. Bu dəhşətləri yaşadıqca Leninqrad alınmaz qalaya çevrilir və hər birimizə qələbə harayı gün kimi aydın görünürdü.

Etiraf edim ki, heç birimiz qələbə gününü görə biləcəyimizə o qədər də inanmırdıq, blokadadan salamat çıxacağımıza əmin deyildik. Dörd il sonra bütün dünyaya görk olacaq Nürinberq prosesinin- tribunalın şahidi olacağımızı da gözləmirdik, ağlımıza da gəlməzdi...

Blokada dövründə Leninqrad 257 min avia bombalarına və ağır artileriya atəşlərinə məruz qalmışdı. Təkcə acından ölənlərin sayı dəhşət doğururdu - 632253 adam dünyasını dəyişmişdi.

Bəli, müharibə haqqında çox şey bilirdik, ancaq hamısını yox. İşğal olunmuş əraziləri faşist aqressorlarından azad etdikcə, hitlerçilərin ağlagəlməz əməllərinin şahidi olurduq və onların nə vaxtsa sərt hesaba çəkiləcəyinə şübhəmiz qalmırdı. Nürinberq tribunalının başlanmasına qədər hitlerçilərin insanlığa sığmayan hərbi cinayətləri dünyaya artıq bəlli idi. İbtidai istintaqin prosesual hərəkətləri ərəfəsində məlum olmuşdu ki, qazılmış 80 qəbrlərdə 135 min qadın, uşaq, kişi cəsədləri basdırılıb. Bu insanlar güllələnərək həyatdan məhrum olanlar, başqa üsullarla - ürək dondurucu şəraitlərdə ölənlər idi. Smolenskdə heç vaxt rastlaşmadığım dəhşətlər də diqqətimdən yayınmadı, bu sarsıntılı anlar heç vaxt yaddaşımdan silinməz. İlk dəfə olaraq nasist həkiminin qeyri-insani hərəkətləri hüquqi təsdiqini tapırdı. Müttəhimlərdən biri, həkimin dərman üzrə köməkçisi Modişin ifadəsində sovet əsirlərinə - zabit və əsgərlərinə qarşı inyeksiya yolu ilə zəhərli maddələrin (strotantin və mişyak) yeridilməsi aşkar olunmuşdu. Əsas həkim Raserinin də ifadəsi tükürpədici idi, barokamelarda eksperiment zamanı diri-diri buzlu suya atılmış, donmuş çoxlu meyitlər aşkar olunmuşdu..."

Müttəhimlər sırasında amansız, qəddar cinayətlərin icraçıları arasında "Moskva" şifrəsi altında eseslərlə bir yerdə (Smolensk torpağında) ələ alınmış hərbiçilərimizin- zabitlərimizdən ibarət qrupların olması idi. Bu faşist ruhlu, xüsusi cəllad qruplarından ibarət hərbi hissələrdə "bizimkilərin" bizim vətənə qarşı formalaşmış hərbiçiləriydi.

Hərbi cinayətkarların rəhbərlərinə qarşı formalaşan Nürinberq Tribunalı beynəlxalq hüquq tarixində ilk beynəlxalq məhkəmə prosesi idi və hitlerizmin darmadağın edilməsindən yarım il sonra başlanmışdı. Qanlı müharibənin ağrı-acıları qaysaq bağlamadan tribunalın isə başlaması sözün həqiqi mənasında sosial ədalətin təpədən dırnağa bərpası idi. Qısa müddət ərzində hərbi tribunalın nizamnaməsi və fəaliyyətinin reqlamenti işlənib hazırlanmışdı, faşistlərin cinayətkar başçılarının məsuliyyətə cəlb olunması üçün təkzib olunmaz sübutlar toplanılmışdı...

Prosesin başlanılmasına bir ay qalmış - 18 oktyabr 1945-ci ildə Berlində Beynəlxalq Hərbi Tribunalın Baş İttihamçılar Komitəsi tərəfindən Hitler partiyasının rəhbərliyi və imperiya hökumətinin, ali komandanlıq və Hitler hərbi qüvvələrinin baş gərargahının iyrənc taktikası ilə idarə olunan mütəşəkkil hərbi cinayətkar qruplar barədə müfəssəl ittiham aktı qəbul edilmişdi.

22 noyabr 1945-ci ildə prosesə sədrlik edənin ittiham olunanlara "özünüzü müqəssir sayırsınızmı" sualına "yox" cavabının verilməsi də təəccüb doğurmurdu. ABŞ-dan olan Baş ittihamçının təqdim etdiyi sübutlar çox dəhşətli təəssurat yaratmış,hamını şoka salmış, "insanlar yuxularından məhrum olacaqlar" - ifadəsi doğrudan da zalda həyacanlı ovqata səbəb olmuşdu.

İkinci Dünya Müharibəsinin başlanmasından bir az əvvəl Hitler boş-boğazcasına söyləmişdi: "Dünyada tam irqə mənsub olanların kiçik irqlərə qarşı mübarizəsi və ya,onlara qarşı qeyri-insani rəftarı dərman vasitəsi qədər vacibdir. (Hitlerin sözü ilə "Mayn Kampt")

Biz bunları məhv etmək texnikasını inkişaf etdirməliyik. Əgər siz məndən "məhv etmək" və yaxud, digər irqləri məhv etmək adı altında nə demək və nə edəçəyimi bilmək istəyirsinizsə, cavab verirəm ki, aşağı irqə mənsub olanları, qurd və həşərat kimi artanları, milyonları nəzərdə tuturam!" Hitlerə məxsus olan bu iqtibasları SSRİ-nin Baş itihamçısı R.A.Rudenko Nürinberq prosesi zamanı çıxış nitqində söyləmişdi. Hitlerin və müttəfiqlərinin insanları fiziki cəhətdən məhv etməsi onların həyat kredosu və xislətlərinin qayəsi kimi hannibalizmin prinsiplərilə üst-üstə düşürdü. Bunun üçün xüsusi texnika hazırlanmışdı, peşəkar "hitlerçi kadr dəstələri"nə insanların işkəncələrlə öldürülməsi öyrədilir, onlara təlimatlar verilir, təlimlər keçirilirdi. Ordunun xüsusi tədbirləri, bir az sonra əmr tipinə uyğun "Haxt und nebel erlas" yəni "Dumanlı və Qaranlıq" və yaxud, "Kuqal" -Güllə, "Barbarossa" planı əsasında SSRİ-yə və digər ölkələrə qarşı məkrli "ölüm"tədbirlər planı hazırlanmışdı.

Faşistlərin insana nifrəti, aqresiya proqramı, zəbt olunmuş ərazilərin "arzuolunmaz elementlər"dən təmizlənməsi, "total qorxunc" proqramı tədricən həyata keçirilirdi. Bunun üçün amansızlığı, alçaldıcı, qəddarlığı, qeyri-adi "adamsızlaşma texnikası"ilə seçilən və öncədən icraçılar tərəfindən mənimsənilən bir proqram hazırlanıb həyata keçirilirdi. Kütləvi şəkildə gülləbaran edilmə metodikası hazırlanmış, "ürəyi məhv etmə", "siklon" qaz kameralarından, ölüm düşərgələrindəki nəhəng peçlərdən istifadə edilir, yanmış, güllələnmiş və boğulmuş milyonlarla cəsədlər sənaye tullantıları kimi basdırılırdı...

Hərbi tribunalın gedişi ərəfəsində ittihamçılara sübutların təqdim edilməsini təklif edən sədr, sözü Sovet ittihamçısı R.A. Rudenkoya "davam edin" deyir... O, köksünü ötürərək dərindən ah çəkir və aramla danışır. Tribunala analoqu olmayan, tükürpədici faktlar təqdim edir: "Qətlə yetirilənlərin saçlarından SS Qluksun direktivi əsasında isti corabların və digər geyimlərin hazırlanması barədə məlumat var, yandırılan cəsədlərin külündən bağçılıqdaistifadə edilmişdir... Qurudulmuş insan başlarından esesli cəlladların evləri ekzotik tapıntı kimi bəzədilirmiş. Sonra məruzəsinə davam edir: Cənablar! Yalnız Osvensimdə 7 ton baş tüklərinin preslənmiş şəkildə Almaniyaya daşınması faktı aşkar olunmuşdur. Sovet ittihamçılarının çıxışında Tribunala bəlli olan bu faktlardan başqa qeyri-adi sübutlar da var. Maddi sübutlar, sənədlər və şahid ifadələri əsasında məlum olmuşdur ki, Dansik Anatomik İnstitutunda insan bədənindən geniş istifadə olunmuş, sənaye miqyasında sabun istehsalı və insan dərisindən istifadə məqsədilə istehsala başlanılmışdır. "Tribunala sübut növü kimi həmin sabunlardan xüsusi alətlərlə soyulmuş insan dərisinin (istifadəyə yararlı) müəyyən hissəsi təqdim edilmişdi."

Tribunalın gedişində faşistlərin müvəqqəti işğal etdiyi Sovet, Polşa, Çexoslavakiya, Yuqoslaviya ərazilərində insanlıq əleyhinə olan saysız-hesabsız sübutlar barədə Sovet itihamçısı R.A.Rudenko və digər ölkələrin baş ittihamçıları tərəfindən ətraflı məlumat verilirdi. SSRİ tərəfindən çıxış edən L.N.Smirnov da alman-faşist qəsbkarları tərəfindən Sovet İttifaqının dinc vətəndaşlarına qarşı 54.784 vəhşi aktların törədilməsini Tribunalın diqqətinə çatdırır:

"Cənab sədr! Zati-Aliləri! Sovet tərəfinin ittihamında və mənim də təqdim etdiyim sübutlarda müharibənin bütün gedişi ərzində mənim vətənimin əhalisi - qadınları uşaqları və qocaları alman-faşist işğalçılarının ağlasığmaz, heç vaxt eşidilməyən,görünməyən və xüsusi amansızlığı ilə seçilən,dərəcəsi ölçülməz ağır cinayətlərinə, Barens dənizindən tutmuş Qara dənizə qədər məruz qalmışlar. Alman əsgərlərinin ayaqları hara dəymişsə, eseslər harda olmuşlarsa, orada analoqu olmayan cinayətlər törədilib. Bu vəhşi niyyətli, mütəşəkkil hərbi cinayətkar dəstələrin - alman-faşist qəsbkarlarının əməlləri qeyri adi, nadir cinayətkar sistemlə həyata keçirilib. Qətllər heç vaxt tətbiq edilməyən üsullarla, yalnız faşizmə xas vahid fəndlərlə icra olunub: Qaz kameralarının eyni olması, zərərli vasitələrin kütləvi halda tətbiqi "siklon A" və ya "siklon B", eyni tip və parametrlə tikilən krematoriya peçləri, eyni layihə üzrə planlaşdırılmış "məhv düşərgələri", standart konstruksiyalı "ölüm maşını"ilə... (almanlar bu "maşını" "qalaenvagen*", sovet adamları isə "ürək boğan" adlandırırdılar). Bütün bunlar bir məqsədə xidmət edib: Ayrı-ayrı cəllad və qatilləri eyni məqsəd ətrafında birləşdirən qan içənlərin vahid iradəsinin həyata keçirilməsinə və s..."

(* "Qalaenvagen" müasir, yüksək komfortlu və yüksək dəyərə malik minik avtomobili Hitlerin II Dünya Müharibəsi dövründə Sovet xalqına - əsirlərinə qarşı "ölüm maşını" - "Qalaenvagen"-ölüm düşərgəsi adlandırılırdı.)

Amma bu cəlladlar öz əməllərini və təqsirlərini təkzibolunmaz, unikal sübutlarla bəşəriyyət qarşısında tanımağa məcbur olmuşdular. Almanların hərbi cinayətlərinin əsas təşkilatçıları müttəhimlər kürsüsündə oturmalı olanlar - Hitler, Gebbels, Himler prosesin başlanmasına qədər artıq həyatda yox idilər... Hitler intihar etmişdi...

Saysız cinayətlər barədə çıxışların stenoqramında, müttəhimlərin öz əli ilə yazdıqları gündəliklərində qeydlər də aşkar olunmuşdu. Diqqət çəkən digər faktlara da tribunal önəm vermiş,iştirakçılar vahiməyə qapılmışdı.

Bütün alman faşistlərinin tanınmış hüquqşünası, "Rexsleyter" nüfuza malik, Alman hüquq akademiyasının prezidenti, işğal olunan Polşanın 1939-1945-ci illər ərzində general-qubernatoru Hans Frank Nürinberqdə müqəssir kimi ittiham olunurdu. O, Münxendəki çevrilişdən sonra Hitlerin şəxsi müdafiəçisi olmuşdu. Sovet ordusunun Polşaya hücumu zamanı faşist hərbiçiləri və Frank tələm-tələsik Polşanı tərk edərkən qatara səliqə ilə yığılmış 36 cilddən ibarət "gündəliyini" - vəhşi cinayətlərini əks etdirən sənədli sübutları daşımağa cəhd etmişdi.

Onun Varşavadakı insanlığa zidd cinayətləri cildlərə də sığmamışdı...

Prosesin başlanğıcında Frank bəzi hərbi müttəhimlər kimi özünə inanaraq elan edilən ittihamı rədd etmişdi. Son sözündə isə Allaha çağırış edərək, iştirakçıları humanist olmağa, xristian rəhimdilliyinə əməl etməyə çağırmış və tövsiyə etmişdi ki,onunla humanist davransınlar. Beynəlxalq Hərbi Tribunal qarşısında qorxaraq gözlərini qara eynəyin altında gizlədən manyak bir Hitlerçi dayanmışdı. Frankın son sözü, rəhimdilli olmağa çağırışı çox qəribə səslənirdi. Mərhəmətdən uzaq olan general indi, mərhəmət gözləyirdi... Kimdən, hansı üzlə? Bəs tarix yaratdığından utanmazdımı?

Faşist qan içənləri üzərində bir ilə yaxın davam edən Hərbi Tribunal bütün prosesual zəmanətlərə riayət etməklə davam etmişdi. İttiham olunanların hər birinin müdafiəsi peşəkar alman vəkilləri tərəfindən həyata keçirilirdi. Müdafiəçilər peşəkarlıqlarından geniş istifadə etsələr də, ittihamın səhih mənbələrə söykənən sübutları qarşısında aciz qalıb başqa söz tapa bilməmişdilər. Hitlerin, Himlerin və Gebbelsin ölümü aşkar idi. Dördüncü müttəhim -Borman qiyabi şəkildə Tribunala verilmişdi.

31 avqust 1946-cı ildə Beynəlxalq Hərbi Tribunal iclaslara xitam verib hökm çıxarmaq üçün fasilə elan etdi.

Müttəhimlər kürsüsündə mənəviyyatı itirilmiş (qırılmış) 20 hərbi cinayətkar ittiham olunurdu. Bunlar insani keyfiyyətlərdən uzaq olanlar, irqi nifrətçiliyin, terrorun və zorakılığın canlı simvolu idilər. Bu insanlar Hitlerin yaxın silahdaşları kimi zaman-zaman dünyanı müharibə ocağına çevirmək və tədricən dünya dövlətlərini öz imperiyası altına almaq planı - xülyası ilə yaşamışdılar. Artıq onların nə şəxsi taleyi, nə də keçmişi bəşəriyyət üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir, maraq doğurmurdu...Sosial ədalət bəşəriyyətin gözü qarşısında zəfər çalırdı...

Bu insanlar dünya durduqca bütün bəşəriyyətin yaddaşlarında hannibalizmin tərəfdarı, vəhşi, irqçi, insanlığa qənim kəsilən cəllad obrazında xatırlanacaqlar.

Hərbi Tribunal beynəlxalq ədalət mühakiməsinin tarixində ilk proses idi. Tribunalın tərkibi sülhsevər və azadlıqsevər ölkələrin, mütərəqqi dövlətlərin iradəsini ifadə edirdi. İnsanlıq cinayətkarları əməllərinə görə cavab verməyi tələb edir, ittihamçılar isə ittiham edirdi. 29-30 iyul 1946-cı ildə SSSRİ-nin Baş ittihamçısı R.A.Rudenko son çıxışı zamanı üzünü prosesə sədrlik edən, Böyük Britaniya Birləşmiş Krallığının və Şimali İrlandiyanın nümayəndəsi Cettri Lorensə tutaraq: "Cənab Sədr! Hazırki proses elə bir şəraitdə həyata keçirilir ki, müttəhimlərin, xüsusilə ağır xə xüsusi amansızlığı ilə seçilən, ağılasığmaz cinayətlərə görə ittiham olunan cinayətkarların müdafiəsi üçün bütün zəruri, beynəlxalq hüquq normaları ilə qorunan zəmanətlər həyata keçirilib. Müttəhimlər öz ölkələrində ədalət mühakiməsinin bütün qanuni formalarını, məhkəmə icraatının bütün prinsiplərini, insanlığa xas hər cürə mədəni davranışlarını məhv etmişlər, üzərindən çarpaz xətt çəkmişlər. Lakin bu bir həqiqətdir ki, beynəlxalq məhkəmə prosesi bu üzdəniraq şəxslərin müdafiəsi bütün hüquqi zəmanətlərə riayət etməklə təmini edilir.

Əgər məhkəmədə müttəhimlərin onlara elan olunan ittihamlar təsdiqini tapıbmı və yaxud, təqsirləri sübuta yetirilibmi sualına cavab sorulsa, qətiyyətlə deyə bilərik ki, bəli! Məhkəmə istintaqı nəticəsində ittihamlar tam sübuta yetirilib! Buna heç kimin zərrə qədər şübhəsi qalmasın! Bu cinayətlər cilalanmış sübutlarla təsdiqini tapıb, nə müttəhimlərin ifadələri, nə də vəkillərinin prosesual mülahizələri bu vəhşi obrazlı subyektlərin əməllərini "yüngülləşdirə və zərərsizləşdirə" bilmədi, bu mümkün olmadı. Çünki həqiqət təkzib olunmaz!

Bu gün, əks-səda doğuran məhkəmə prosesinin nəticəsi və bir il davam edən gərgin zəhmətimizin gücü də yalnız həqiqətlə, ədalətli mühakimə ilə yekunlaşdı."

Daha sonra Smirnov davam edir: "Məhkəmə istintaqı zamanı o da məlum oldu ki, faktlar sanki özü danışır. Görmək istədiyimiz, lakin eşitmək istəmədiyimiz hitlerçilərin aqressiv xarakteri ilə törədilən amansız əməllərin qurbanları heç vaxt yaddaşımızdan silinməz. Müharibə adətlərinə, qanun və qaydalarına zidd olan metodlarla döyüş taktikası vahimə və dəhşət doğurur. Müttəhimlər kürsüsündə əyləşib ayaqlarının ucuna baxanların müdafiəçiləri bəraətverici, əməllərini yüngülləşdirən hallar barədə heç nə deyə bilmədilər, hüquqi məntiqə uyğun cəzanı yüngülləşdirən bir söz tapa bilmədilər. İttihamçılar və mühakimə edənlər müqəssir olunanların dili ilə söylədiklərinə yox, gözlərinin "dediklərinə" inandılar, faktlara söykəndilər. Şərəfli hakimlər! Gözlər yalan söyləməz, fakt da həmişə faktlığında qalır. Bəziləri isə susdular, artıq həyatda olmayan Hitleri suçladılar. Axı susmaq da razılıq ifadəsidir!... "

Bəli, bu insanlar nə söyləyə bilərdilər? Əgər Osventimin komendantı Rudolf Gess meyitlərin qızıl dişlərini çıxarmaqla məşğul idisə, imperiya naziri Valter Funk cəsədlərdən qopardıqları qızıl dişləri və digər qızıl zinət əşyalarını zirzəmidə olan imperiya bankına məxsus xüsusi seyflərdə saxlayırdısa, niyyəti və marağı bu istəyə köklənmişdisə nə söyləmək olardı?!

Müttəhim Gering Hitler Almaniyasında Fürerdən sonra ikinci adam idi. O, geniş səlahiyyətlərə malik mühüm vəzifələri həyata keçirirdi. Almaniya İmperiyasının müdafiə üzrə Nazirlər Şurasının sədri, Almaniya iqdisadiyyatının diktator rəhbəri və hərbi hava qüvvələrinin baş komandanı idi. Almaniya imperiyasına müxalif olan qüvvələrin zorakılıqla məhv edilməsi planı, "Polisin tapançasından atılan hər bir güllə, mənim gülləmdir, kimsə onu adam öldürmək hesab edirsə, deməli onu mən öldürmüşəm" sözləri də ona məxsus idi. 13 iyul 1934-cü ildə Hitler Reyxstaqda çıxış edərkən Geringə olan etibarını və inamını gizlətməmişdi: "Gering özünün dəmir yumruğu ilə milli sosialist dövlətin inkişafına sarsıdıcı zərbə endirmişdi". Məhz Gering -Rozenberq, Keytel və Bormanla birlikdə Leninqradı yer ilə bir edib Finlandiyaya ərməğan etmək planını hazırlayıb Hitlerə təqdim etmişdilər. Yəhudilərin də kütləvi şəkildə məhv edilməsi ideyası Geringə məxsus idi.

Hitlerçilər tərəfindən müharibə illərində RSFSR-da 1.793000, Ukrayna SSR-nin ərazisində 4.497000, Belarusiya SSR-nin ərazisində 2.198000, Latviya SSRİ-nin ərazisində 644000, Litva SSR-nin ərazasində 666000, Estoniya SSR-nin ərazisində 125000, Moldaviya SSR-nin ərazisində isə 64000 adam güllələnərək məhv edilmişdi.

SSRİ-ni hərbi tribunalda təmsil edən Rudenko son ittiham məruzəsində heç bir hüquqşünasa xas olmayan məharət və bacarıqla, səhih sübutlarla cilalanmış məntiqli fikirlərini Tribunala çatdırmışdı:

"Hitlerin 16 sentyabr 1941-ci il əmrilə hər öldürülən almana görə 80-100 kommunistdən qisas alınmalı idi. Bu qanlı sənədlər əsasında Alman faşist düşərgələrində nə qədər hərbi əsirlərin məhv edilməsi Tribunala dəqiq məlum deyil. Tribunalın 21 yanvar 1946-cı ilin axşam iclasında şahid qismində dindirilən lampın verdiyi ifadəsini, Maythayzer düşərgəsində Hitlerin yaxın silahdaşı Himmler üçün əyləncə xatirinə 50 sovet zabitələrinin görünməmiş işgəncələrə məruz qalmalarını da eşitdik. Şahid Blaxın da ifadəsini yaxşı xatırlayırsınız. 1944-cü ilin baharında 94 ali və yüksək rütbəli sovet zabitlərinin xüsusi amansızlıqla güllələnib məhv edilməsini nifrət hissi ilə dinləməyə məcbur olduq. Cənab Sədr!Onlar Sovetə məxsus hərbi xarakterli məlumatları vermədiklərinə görə güllələnmişdilər. Dəhşət deyilimi?

Keytelin 16 dekabr 1942-ci il direktivini də unutmaq olmaz. O direktiv "bandalarla mübarizə" adlanırdı. Yəni müttəhim Keytel belə məlumat vermişdi ki, məhdudiyyət qoyulmadan, qadın və uşaqlara rəhm etmədən, döyüşməyən, döyüşçü sayılmayan günahsız insanları, yaşlıları, sorğusuz-sualsız məhv etməkdən söhbət gedir. İfadə verən digər Hitlerçi Lekult da Keytelin göstərişi əsasında fəaliyyət göstərdiyini təsdiqləyir. Təkcə o, 1200 sovet adamlarını güllələmiş, bu "fəallığa və sədaqətə" görə ona vaxtından əvvəl "ober yefreytor"rütbəsi verilmiş, şərq medalı ilə təltif edilmişdi".

Şərəfli hakimlər! Mən diqqətinizi 336 saylı SSRİ-yə aid sənədə də cəlb etmək istəyirəm. Siz bu sənədi xatırlayırsınız. Həmin sənəddə admiral Kanaris Keytelə hərbi əsir düşərgələrində hökm sürən özbaşınalıqlardan-Əsirləri ac qoymaq, kütləvi güllələmə halları və s. danışmışdı...Sovet hərbi əsirlərilə kim necə istəmişsə, elə də davranıb. Hətta faşist kəşfiyyatının anası (atası yox) Kanaris məsuliyyətdən qorxaraq, çəkinərək hədsiz və görünməmiş özbaşınalıq faktlarından yan ötə bilməmiş, ümumi qəbul olunmuş müharibə qaydalarına zidd hərəkət etmişdi...

Siz həmçinin Keytelin məruzəsindəki həmin tüküpərdici faktlarla bağlı "Mən, bu sayaq tədbirləri bəyənirəm və müdafiə edirəm"-dərkənarı ilə də tanışsınız. Cənab hakimlər! Mən, bu tribunalda feldmarşal rütbəli ali bir zabitin özünü Hitlerin sıravi əsgəri sayan müttəhim Keyteldən soruşmuşdum: Siz, dərkənarınızla minlərlə silahsız əsgərlərin, əsir düşmüş sovet əsgərlərinin ölümünü sanksiyalaşdırmısınız. Bu doğrudanmı belədir? Keytel bu faktı etiraf etməyə məcbur olmuşdu. Artıq bircə belə fakt feldmarşal Keytelin insanlığını, iç və həqiqi üzünü açır, əsil həqiqəti təsdiqləyir. Keytelin müdafiəsi üçün hüquq normalarına söykənən"əsaslı" faktları qəbul etmək ağıla sığmır, minlərlə insanın qanına qanlı əli ilə imza atmış müttəhim Keytelin məsuliyyəti yüngülləşdirilə bilməz.

Müttəhim İodle də Hitlerin və Keytelin Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqına quldurcasına basqını, əraziləri işğal edib, onu darmadağın etmək barədəki aktından xəbərdar idi. Müttəhim İodlun "əsgər şərəf və ləyaqəti" sözü təəccüb doğuran ifadələrdir. Onun Leninqradı, Moskvanı və Sovet İttifaqının digər şəhərlərini məhv etməsi haqda imzaladığı əmrində söyləyəcəyim bir ifadə yer almışdı. 1 dekabr 1941-ci ildə Hitlerin yanındakı yığıncaqda heç kim İodlenin söylədiyi təkrarolunmaz, aşağılayıcı fonda çıxış etməmişdi: "Alman ordusu Sovet patriotlarını başıaşağı asacaq, sonra da onları dörd yerə böləcək..."

Zati Aliləri! Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının xalqları adından bu məhkəmədəki çıxışım bitir. Müttəhimlərə elan olunan ittihamlar tam sübuta yetirilib. İnsanlığa-bəşəriyyətə tam məhəbbət naminə, dünya və sülhü xilas etmək məqsədilə canlarını fəda etmiş milyonlarla əsgər və zabitlərin, günahsız insanların, qocaların, qadınların və uşaqların adından gələcək nəslin firavan çalışması və yaşaması naminə Mən, ədalət mühakiməsinin hər bir iştirakçısını bütün müttəhimlərə heç bir mərhəmət göstərmədən və güzəştə getmədən, məhdudiyyət qoyulmadan yüksək-müstəsna cəza tədbirinin - ölüm cəzasının tətbiqinə çağırıram. Belə hökm, bütün sağlam düşüncəli, sülhsevər və humanist insanlar tərəfindən yüksək məmnunluqla qarşılanacaq."

Prosesin davam etdiyi bir il ərzində alınmış 38.000 ifadələrə 155000 adam imza atmış, 403 açıq məhkəmə iclasları keçirilmişdir...

Bundan sonra müttəhimlərə son söz verilmişdi. Son sözlərdə qəribə ifadələr səslənmişdi: Məs: Polşa xalqının cəlladı, hüquqşünas Hans Frank işğal olunmuş Polşanın general qubernatoru kimi ilk əmri girovların sözsüz güllələnməsi ilə bağlı olmuşdu.

O, Tribunaldakı son sözündə Hitleri"baş müttəhim" adlandırmışdı. Hitlerizm siyasi ağılsızlıq və sərsəmlik, məhv etmə və ölüm yolu, avantüra yoludur - demişdi. Amma, çox gecikmiş ifadə idi, ikrah doğururdu, nifrətlə dinlənilirdi...

Digər müttəhim Yulius Streyxer də "səmimi peşimanlığı" biruzə verərək yəhudilərin məhv edilməsini artıq həyatda olmayan, əməlinin dərəcəsini anlayıb intihar edən Hitlerin üzərinə atırdı: Valter Funk isə özünü məmur kimi dövlətə xidmət etdiyini və "əməli vəzifə borcudur" - demişdi. Digər müttəhimlər isə cəzalarını yüngülləşdirmək üçün hərəkət və hərəkətsizliklərini "siyasi səhv" adlandırmışdılar.

Almaniyanın hərbi naziri müttəhim Spayer isə son sözündə: Mənim və Hitlerin yalnış siyasəti alman xalqına bərpa olunmayan, tarixin yaddaşından heç vaxt silinməyən, ölçüyə sığmaz ziyan və damğa vurdu. Alman xalqı dünya durduqca Hitlerə nifrət edəcək, bütün bədbəxtliklərin səbəbkarı kimi onu lənətləyəcəklər...

1 oktyabr 1946-cı ildə Beynəlxalq Hərbi Tribunala sədrlik edən Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığın Lord hakimi Cetri Lorensin sədrliyi, Böyük Britaniyanın və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının şərəfli hakimi Norman Birkettin (sədrin müavini), SSRİ-dən olan ədliyyə general-mayoru İ.T. Nikitçenkonun, SSRİ-dən olan podpolkovnik A.F.Volçkovanın, ABŞ-dan olan Frensis Bidlanın, ABŞ-dan olan Con C.Parkerin (tribunalın sədr müavini) Fransa Respublikasından (tribunalın üzvü) Anri Donnedye de Vabranın (professor, tribunalın üzvü) və Fransa Respublikasından olan Rober Falkonun (tribunalın üzvü) habelə, baş ittihamçıların: ABŞ-dan olan Robert Ceksonun (hakim) SSRİ-dən R.A.Rudenkonun (ikinci dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri), Böyük Britanya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığından Xartli Sonkrossanın və (kral ailəsinin vəkili, parlament üzvü ) Fransa Respublikasından Sampetye de Ribanın, 29 müdafiəçinin iştirakı ilə qəbul və elan olunmuş hökmə əsasən, 13 nəfərə asılmaqla ölüm cəzası tətbiq edilmiş, 2 nəfərə ömürlük həbs, 10 il azadlıqdan məhrum olmaq cəzasına 1 nəfər, 20 il azadlıqdan məhrum olmaq cəzasına 2 nəfər, 1nəfər isə 15 il azadlıqdan məhrum olmaq cəzasına məhkum olunmuşlar.

Hökm 4 nüsxədə -rus, ingilis və fransız dillərində tərtib edilir. Bütün mətnlər autentikdir və eyni gücə malikdir.

Əfv olunmaq barədə vəsatətlər Tribunalın Baş katibliyi vasitəsilə aktın elan olunduğu andan 4 gün sonra Almaniya Nəzarət Şurasına verilə bilər.

İmza: Beynəlxalq hərbi tribunalın üzvləri, 1 oktyabr 1946-cı il

Proses başladı, 20 noyabr 1945-ci il.

Bunları yazmaqda və ictimaiyyətə çatdırmaqda məqsədim var, əziz oxucular! Həmin dövrdə Hitlerizmə qarşı Beynəlxalq Hərbi Tribunalın yaradılması, onun Nizamnaməsinin qəbulu çevik həyata keçirilmişdi. Amma uzun illər ermənilərin başqa dövlətlərin havadarlığı və hərbi dəstəyi ilə Azərbaycan ərazilərinin işğal etməsi, soydaşlarımıza qarşı bu gün də Hitlerizm siyasətinə və hannibalizmə xas xüsusi amansızlığı ilə seçilən rəftarlarını gözlər görmür,harayımızı eşitmirlər, BMT TŞ-nın qətnamələrini 20 ildən artıqdır ki, qulaqardına vururlar. Erməni faşistlərinin girovluğunda olan övladlarımızın hər gün pozulan hüquqlarının müdafiəsinə reaksiya verən yoxdur. Girov, əsir götürülən yeni-yetmələrimizin yaşının nə qədər olmasını təsəvvür edin! Onlar-biçarə həmvətənlərimiz, hər gün insan alveri cinayətlərinin tərkibini yaradan hallarla istismar olunurlar. Hamının gözləri kor, qulağı kar, ürəkləri də möhürlənib sanki. Bu, necə dünyadı, necə humanistlikdi Allah! "Qeyd şərtsiz boşaldılmalıdır"... deyən fövqəl dövlətlər və Təhlükəsizlik Şurasının üzvləri niyə susur? BMT bu qədərmi zəifləyib, müdafiəyə ehtiyacı var? Qənaətim belədir ki, BMT-nin siyasi gücü artıq tükənib, iradəsi cilovlanıb, ziyasını qapıblar, hamılıqla tanınmış beynəlxalq normalar qarşısında farağat dayanan dövlətlərin sırası da pozulub.

Dövlətin sərhədi pozulur, ərazisinə basqın edilir, işğala məruz qalır, beynəlxalq öhdəliklərə müstəsna hörmətsizlik edilir, dövlətlərin daxili işlərinə müdaxilə edilir və s.amma, BMT susur. Qınamağa dəyməz. Sözü keçmir. Təşkilat ömrünü yaşadı demək. Dünyanın yeni bir beynəlxalq təşkilata ehtiyacı var.

Diqqət edin, əziz həmvətənlər! Bu gün də Ermənistanda Azərbaycanlı girovlar, əsirlikdə olanlar,olmazın işgəncələrə məruz qalanlar var. Dünya ictimaiyyətinə bütün məlumatlar,işgəncələri təsdiqləyən təkzibolunmaz sübutlar, sənədli filmlər təqdim edilir. Lakin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məsələ ilə bağlı Hərbi Tribunalın təsis edilməsinə, ədalətin bərpasına heç bir istəyi yoxdur. Müsəlman ölkələrinin inkişafını istəmirlər! Hanı İraq, hanı Suriya, hanı Liviya? Pakistanı, qədim Misiri, Yusif Peyğəmbərin məmləkətini baxın, nə günə qoydular!? Nəticə çıxartmalıyıq, ciddi və sağlam nəticə. Biz bir-birimizə qardaş, həm də bacı qardaşıq. Ayıq və sayıq olaq. Bizi özümüzlə əzməsinlər!

Təkcə Xocalıda, Kəlbəcərdə, Laçında, Ağdərədə, Ağdamda və digər işğal olunmuş ərazilərimizdə yaşayan soydaşlarımıza qarşı insanlıq əleyhinə törədilən ağlasığmaz cinayətlər, qətliam heç bir ölçüyə sığmaz. Çıxış yolumuz bir bayraq ətrafında sıx birləşməkdir. Qorunan sabitliyi göz bəbəyimiz kimi qorumalı, müdafiə qüdrətimizi möhkəmləndirməli, düşmənə dincəlməyə imkan verməməliyik. Biz bir yerdə daha güclüyük! Milli birliyimiz, milli barışığımızdan asılıdır.

26 dekabr 1992-ci ildə ermənilər eyni ilə Hitlerin davranışları və əmrləri ilə üst- -üstə düşən "şəhərləri xarabazara çevirmək, yer üzündən silmək, milləti, azərbaycanlıları tamamilə və ya qismən məhv etmək, öldürmək" və s. kimi vəhşi tapşırıqları Ermənistanın sabiq prezidentləri və bu günkü rəhbərliyi vermişdi. Ocağı sönmüş Xocalının 106 qadını, 63 nəfəri uşaq, 70 nəfəri ahıl olmaqla 800-ə yaxın sakin rəhmsizcəsinə qətlə yetirilmiş, 500 nəfərdən çox şikəst olmuş, 1300 nəfər əsir götürülmüş,təhqirlərə, amansızlığa, alçaldıcı istismara məruz qalmışdır. 150 nəfərin taleyi barədə hələ də məlumat yoxdur. Ümumiyyətlə, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı 20 min soydaşımız (bəlkə də çox) yaralanmış, 4 mini əsir düşmüş, təhsil, mədəniyyət, səhiyyə, tarixi abidələr vandalizmlə dağıdılmışdır.

İnsanlıq tarixində Xocalı, Kəlbəcər və digər işğal olunmuş ərazilərdəki qətliamı Xatın, Xerosima, Naqasaki, Uqanda və alman faşistlərinin sovet xalqına və sovet ölkələrinin vətəndaşlarına, yəhudilərə qarşı törədilən vəhşiliklərilə eynidir. 1991-ci ildə tarix təkrarlandı. Amma təkrarlanan qətliamın əsas təçkilatçılarını ittiham etmək üçün hələ də Beynəlxalq Hərbi Tribunal yaradılmır. BMT-nin Ermənistanın sabiq rəhbərliyinə Azərbaycan vətəndaşlarına qarşı, vəhşiliklərinin əsas təşkilatçılarını və icraçılarını məsuliyyətə cəlb etmək məqsədilə əlahiddə Beynəlxalq Hərbi Tribunal təsis edilmir, Nizamnaməsi qəbul olunmur.

Cənablar! İnsan hüquq və azadlıqları beləmi qorunur?.

Sonda ağlıma qəribə bir fikir gəldi. Zamanında "Nisbilik Nəzəriyyəsini" dünyaya təklif edən Albert Eynşteynin nə vaxtsa qızı Lieseri Eynşteynə yazdığı məktubu yadıma düşdü. "Gizli məktub" bəlkə də Tanrıya ünvanlanmışdı. Axı O, Allaha - Fövqəl Güc və Sevgi sahibinə inanırdı.

Eynşteynə görə dünyada nifrəti, eqoizmi, xəsisliyi, insanlara qarşı laqeydliyi tamamilə məhv edəcək, yetərincə güclü bir qurğu, irqçiliyə, dinə və mənsub olduğu dövlətə fərq qoymadan hamıya şamil olunacaq "Sevgi bombası"nı yaratmağa (kəşf etmək)ehtiyac var. Dünya buna qadir olmasa da, dünya proletarlarının hər biri güclü sevgi generatorunu zatən özündə daşıyır. Deməli, biz birləşərək "Sevgi bombası"nı da ixtira edə bilərik. Bununla da insanların qəlbindəki nifrət sevgi ilə əvəzlənər-Allah sevgisi ilə. Sevginin dövləti, qitəsi, sərhədi və çərçivəsi olmur ki,... Vətənə, vətən uğrunda ölən şəhidlərimizə, girovlarımıza olan sevgidən faydalanıb düşməndən də sevgi ilə qisas alaq!...

Bir sıra dövlətlər vaxtında Azərbaycanın yolunu kəsməsəydi kim bilir, Biz harda olardıq!...

Lap sonda:

..Bu millətin səbri böyük,

Dözür, dözüm həddinəcən,

Dözür, dözüm səddinəcən,

Dözür: dözüm xəttinəcən...Sonra...daha sonra olmur...

Bu sətirlər xalq şairimiz Məmməd Araza məxsusdur. Daha sonra, şair ağlaya - ağlaya yazdığı misralarında millətə ağlama deyir. Ağlama demək asanmış, şair!...

Şair ağlamağı məsləhət görmürdü. Qorxurdu ki, millət sına. İçimizdən yanaq, ağı deyək, amma sınmayaq, kallaşmayaq dərdimizi adiləşdirməyək - deyirdi şair... Hamımıza ağlamamaq və sınmamaq, kallaşmamaq arzusu ilə...

Şəmsəddin Əliyev,

Hüquqşünas-publisist