Son.az "Azərbaycan" qəzetində nəşr olunan, "birlik simvolu" hesab edilən qavaldaş haqda məqaləni oxucularına çatdırır. 

Tarixin daş izləri

Ulu əcdadlarımızın minillər boyu necə yaşadıqları, həyat tərzi, məişəti, rəqsləri, kulinariyası, ovçuluğu, maldarlığı, eyni zamanda, düşüncələri, arzuları, xəyalları Qobustandakı qədim qayaüstü təsvirlərdə iz saldı. Həmin daş abidələr yalnız Azərbaycan üçün dəyərli deyil. Dünyanın ilk sivilizasiya mərkəzlərindən biri olduğu üçün Qobustan dünya miqyaslı, dünya əhəmiyyətli tarixi abidədir. Qobustanşünas Cəfərqulu Rüstəmov "Qobustan dünyası" əsərində yazır: "Qobustanda apardığımız arxeoloji qazıntı və tədqiqatların nəticələri göstərir ki, burada - Böyükdaş və Kiçikdaş dağları sahəsində qədim insanın yaşaması tarixi üst Paleolit dövrünün sonu, Mezolit (orta daş) dövrünün əvvəllərindən, ümumən 18 min il əvvəlki dövrdən başlayır. Ola bilsin ki, ondan da 3-4 min il əvvəl buraya insan ayağı dəyib və hələlik o dövrün düşərgəsi qayalıqların altında qalıb və ya sadəcə olaraq aşkar olunmayıb". Tanınmış norveçli səyyah Tur Heyerdal isə bildirirdi: "Qobustan kökləri çox qədimlərə gedib çıxan və hətta Mesopotamiyadan daha qədim, doğru tarixi indiyədək öyrənilməyən mədəniyyət incisidir. Qobustan qədim insanın bacarıq və düşüncəsini rəsmlər vasitəsilə bizə çatdıran məkandır".

Tarix və mədəniyyət üçün müstəsna əhəmiyyəti nəzərə alınaraq Qobustan qayalıqları 1966-cı il sentyabrın 9-da respublika Nazirlər Sovetinin 509 №-li qərarı ilə 4400 hektardan artıq ərazini əhatə edən Dövlət Tarixi-Bədii Qoruğu kimi qeydiyyata alındı. 2007-ci ildə Qobustan qoruğu "Qobustan qayaüstü rəsmləri mədəni landşaftı" adı ilə UNESCO-nun ümumdünya mədəni irsi abidələri siyahısına daxil edildi.

Qoruq əsasən üç dağın - Böyükdaş, Kiçikdaş və Cingirdağın yerləşdiyi böyük ərazini əhatə edir. Ümumilikdə 100 mindən çox arxeoloji materiallar toplanan bu ecazkar yerlərdə bəzi qaya parçaları da öz xüsusiyyətlərinə görə dünyadakı daşlardan fərqlənir.

Qəbilə daşı

Bu gün Qobustan Dövlət Tarix-Bədii Qoruğu Muzeyinin ən maraqlı abidələri sırasında qavaldaş da var. Bu böyük qaya parçası daş dövründə yaşamış insanların istifadə etdikləri musiqi alətidir. Səthinə zərblə vurulduqda qaval, dəf, nağara, təbil kimi səslənən həmin daşlar həm də musiqinin qədimliyindən xəbər verir.

Tədqiqatçıların fikrincə, dünyada ilk musiqi aləti qavaldaş olub. Qavaldaşın yaranma tarixi, mütəxəssislərin rəyinə görə, 1-1,5 milyon il əvvələ, yəni Daş dövrünə gedib çıxır. Tədqiqatçı Şakir Qabıssanlı qeyd edib ki, dünyada ilk musiqi sədaları 10 min il bundan əvvəl qavaldaş ətrafında yallı ilə başlayıb.