Qaynarinfo xəbər verir ki, epidemiologiya mütəxəssisi Annett Reqan bu ilki qrip mövsümünün fərqlərini və yoluxmanın qarşısını almaq üçün atıla biləcək addımları "The Conversation" üçün izah edib.

Bu ilin əvvəlki illərdən fərqi nədir?

ABŞ-da yanvar ayının sonundan etibarən qrip səbəbilə həftəlik xəstəxanaya yerləşdirilmə sayı 2009-cu ildən əvvəlki dövrlərdə görünməmiş səviyyəyə çatıb. Yoluxmaların əksəriyyəti influenza A virusunun H3N2 və H1N1 alt növləri ilə bağlıdır.

Araşdırmalar göstərir ki, tarixi olaraq H3N2-nin üstünlük təşkil etdiyi mövsümlər daha ağır keçir, lakin H1N1 də ciddi hallara səbəb ola bilər. Son üç qrip mövsümündə yoluxmalar dekabr ayında pik həddə çatmışdı, lakin bu mövsüm qripin yayılma dövrü gecikib.

1 yanvar 2025-dən bu yana 68-i uşaq olmaqla 4.000-dən çox insan qrip səbəbilə həyatını itirib. Bu, rekord olmasa da, qripin ciddi xəstəlik olduğunu göstərən əhəmiyyətli bir göstəricidir.

Qrip halları niyə bu qədər geniş yayılıb?

Qrip mövsümünün nə qədər ağır keçəcəyini müəyyən edən bir neçə amil var. Buraya peyvəndlənmə səviyyəsi, təbii immunitet dərəcəsi, virusun xüsusiyyətləri və insanların sosial mühitlərdə - iş, məktəb, səyahət kimi - bir-biri ilə təması daxildir.

Covid-19 pandemiyasından sonra qripə qarşı peyvəndlənmə səviyyəsi azalıb. 2023-2024 mövsümünün sonunda vurulan peyvənd sayı əvvəlki illə müqayisədə 9,2 milyon doza az olub.

Bundan əlavə, 2022-ci ildən bəri xüsusi istehsalçıların bazara çıxardığı qrip peyvəndlərinin miqdarı da azalıb. Yetkinlər üçün tövsiyə edilən peyvəndlənmə faizi 70% olsa da, tarixi olaraq bu göstərici 30-60% arasında dəyişib. Pandemiyadan əvvəl hər il bu göstəricidə 1-2% artım qeydə alınırdı.

Xüsusilə yüksək risk qruplarında peyvəndlənmə səviyyəsinin azalması nəzərə çarpır. 2019-20 mövsümündə uşaqların 59%-i qrip peyvəndi vurdurmuşdusa, 2024-25 mövsümündə bu rəqəm 46%-ə düşüb. 65 yaş və yuxarı ən riskli qrupda isə göstərici 52%-dən 43%-ə enib.

Peyvəndlənmənin azalması daha çox insanın qorunmamış olduğu mənasına gəlir. Məlumatlar göstərir ki, peyvənd xəstəxanaya yerləşdirilmə riskini azaldır. Peyvənd olunmuş şəxslər yoluxsa belə, xəstəliyi daha yüngül keçirir. Bu səbəbdən, aşağı peyvəndlənmə səviyyəsi qripin bu il daha ağır keçməsinin əsas amillərindən biri hesab edilir.

Bununla yanaşı, tək səbəb bu deyil. Son mövsümlərdə virusun genetik dəyişikliklərə uğraması onun yoluxuculuğunu və ağır xəstəliklərə səbəb olma ehtimalını artırıb.

Hər il yenilənən qrip peyvəndlərinin effektivliyi həmin il dövriyyədə olan virus növləri ilə uyğunluğuna bağlıdır. Bu effektivlik mövsümə görə 19%-dən 60%-ə qədər dəyişir. 2023-24 mövsümündə qrip peyvəndinin effektivliyi 42% olub.