Son.az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Bu, nə soyuq analitiklərin yazdığı fantastik ssenaridir, nə də hansısa ekspertin fərziyyəsi. Bu - real faktların dilidir: müxtəlif təzyiqlər, informasiya sabotajları, siyasi qərəzlər və iqtisadi təsir alətləri ilə müşayiət olunan sistemli hücumlar, hər ay daha da aqressiv və planlı xarakter alır.

Bu gün Azərbaycan tank və təyyarələrin deyil, qətnamələrin, saxta hesabatların, mediaya sızdırılmış "araşdırmaların" və kiberhücumların savaş meydanındadır. Müharibənin yeni nəsil versiyası - texnologiya, hüquq, diplomatiya və ideologiyanın kəsişdiyi nöqtədə başlayıb. Bu müharibənin səngəri - beynəlxalq platformalardır, burada həqiqət yox, mövqelər diktə olunur. Onun qərargahı - artıq neytrallığını itirmiş "think-tank"lərdə, qrant fondu maskası ilə gizlənmiş təşkilatlarda, bəzi "humanitar" qəzetlərin redaksiyalarında yerləşir.

Bu hibrid hücumun məqsədi nə paytaxtı tutmaq, nə də hakimiyyəti dəyişməkdir. Məqsəd - xalqın iradəsini sarsıtmaq, Azərbaycanın beynəlxalq imicini çökdürmək, institutlara olan etimadı sarsıtmaq və ölkəni müttəfiqlərindən təcrid etməkdir. Bu prosesin başında isə, təəssüf ki, ilk növbədə Fransa, həmçinin ABŞ və Aİ-dəki bəzi dairələr dayanır. Onlar Azərbaycanın müstəqil, xarici diktəyə boyun əyməyən siyasi kursunu təhdid kimi görürlər - çünki idarəolunan, zəif və asılı ölkə onlara daha münasibdir.

Elə buna görə də dövriyyəyə hər şey buraxılıb: "qeyri-azad cəmiyyət" ritorikası, "təbiətə təhlükə" şüarları, müsəlman dünyası ilə münasibətləri pozmaq cəhdləri və enerji tərəfdaşı kimi etibarlılığımızı gözdən salmaq niyyəti.

NATO-nun rəsmi izahına görə, "hibrid müharibə" - hərbi və qeyri-hərbi vasitələrin paralel və strateji şəkildə tətbiq olunmasıdır ki, bu da ölkənin sabitliyini pozmaq, qanuniliyini şübhə altına almaq və davamlı təzyiq mühiti yaratmaq məqsədi daşıyır. Azərbaycan üçün bu savaşın intensivliyi xüsusilə 2023-cü ildə Qarabağda suverenliyin bərpasından sonra daha da artıb.

Bu prosesin ən aqressiv mərhələlərindən biri də COP29-un Bakıda keçirilməsi ətrafında qurulan qara piar kampaniyası oldu. Fransız QHT-ləri, bəzi diplomatik dairələr və media qurumları koordinasiyalı şəkildə Azərbaycana qarşı "vətəndaş cəmiyyətinin sıfırlandığı", "ekoloji təhlükələrin nəzərə alınmadığı", "Qərblə siyasi alver" iddialarını tirajladılar.

Fransa deputatı, Avropa Parlamentinin üzvü Pyer Larutyur 2024-cü il 14 fevral tarixli çıxışında COP29-a qarşı boykot çağırışı edərək, "Azərbaycan - vətəndaş cəmiyyəti olmayan bir ölkədir" dedi. Avropa Parlamenti də həmin dövrdə bu ruhda qətnamə qəbul etdi. Lakin Bolqarıstan, Rumıniya və Macarıstan nümayəndələri açıq şəkildə bildirdilər ki, sənəddə bir dənə də olsun fakt, rəqəm, dəlil yoxdur. Bu, yalnız siyasi bəyanat idi.

Ən maraqlısı odur ki, ABŞ Dövlət Departamenti vasitəsilə maliyyələşən "Freedom House" təşkilatı illərdir Azərbaycanın reytinqini süni şəkildə aşağı salır. Halbuki Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) 2023-cü il hesabatına əsasən, Azərbaycanda əmək hüquqları ilə əhatə səviyyəsi 87%-ə çatıb - bu göstərici Fransada 79%, ABŞ-da isə cəmi 65%-dir.

Hibrid savaşın rəqəmsal cəbhəsi: Azərbaycana qarşı kiberhücumlar necə təzyiq alətinə çevrilib

Azərbaycan ərazi bütövlüyünü bərpa edib beynəlxalq subyektivliyini gücləndirdikcə, kiberfəzada yeni müharibə cəbhəsi açılıb. Əgər 1990-cı illərdə düşmən torpağımıza tankla girirdisə, indi hücumlar serverlərdən, proksi-şəbəkələrdən və "qrant geyimindəki" infrastrukturdan gəlir. Hər dəfə Azərbaycan rəqəmsal dövlət kimi möhkəmləndikcə, onu sarsıtmaq cəhdləri də daha hiyləgər və texnoloji olur.

Sadəcə fakt: təkcə 2023-cü ilin oktyabrından 2024-cü ilin martına qədər CERT.az-ın rəsmi məlumatına görə, dövlət portallarına, nazirliklərə, bələdiyyə sistemlərinə və kritik infrastruktur obyektlərinə qarşı 187 kiberhücum qeydə alınıb. Bunlardan:

64 hücum - veb interfeyslərdəki boşluqlar üzərindən zərərli kodun yeridilməsinə cəhd; 51 hadisə - DDoS hücumları; 39 hal - dövlət qulluqçularının şəxsi ünvanlarına fişinq e-mailləri; 33 müdaxilə - casus proqramların məqsədli şəkildə yerləşdirilməsinə yönəlib. 12 dekabr 2023-cü ildə baş verən hücum isə Azərbaycan internet tarixinin ən güclü DDoS hücumlarından biri oldu. e-gov.az portalı - yəni ölkədə 500-dən çox elektron xidmətin giriş nöqtəsi (VÖEN qeydiyyatından tutmuş məhkəmə bildirişlərinə qədər) - 37 dəfə artan trafiklə çökdürüldü. Yükün 80%-dən çoxu Almaniya, İsveç, Kanada və Kiprdə yerləşən dörd məlumat mərkəzindən gəlirdi.

Bu hücumun arxasında "LupusTeam" adlı qrup dayanırdı. CERT.az və Kaspersky-nin birgə apardığı texniki analizə əsasən, bu qrup əvvəllər Polşa DİN-nə (yanvar 2023), Ukraynanın "Diia" platformasına (aprel 2022) və Moldovanın eID sisteminə (iyul 2023) qarşı oxşar hücumlar etmişdi.

LupusTeam-in ən diqqətçəkən xüsusiyyəti onun texnoloji və ideoloji bağlantılarıdır. İsrailin "Check Point Research" şirkətinin 2024-cü ilin mart hesabatında qeyd edilir ki, bu qrupun infrastrukturunun bir hissəsi "TriSecure Hosting" adlı şirkətə məxsus bulud texnologiyalarında yerləşir. Maraqlıdır ki, bu şirkətin idarəçiləri Ermənistanda və Kaliforniyada qeydiyyatdadır.

Bundan da təhlükəlisi - "Digital Forensics Alliance" (DFA) tərəfindən yayımlanan hesabatda vurğulanır ki, zərərli kodu (MalSign.Tracert.h) imzalayan iki əsas proqramçı əvvəllər "Open Society Foundations" və "USAID TechCamp Armenia" layihələri çərçivəsində maliyyələşən platformalarla əməkdaşlıq edib. Onlardan biri, G. Mnatsakanyan, 2022-ci ildə Yerevanda keçirilən CivicTech seminarında çıxış edərək "etiraz koordinasiyasının anonimləşdirilməsi və şifrəli rabitə kanallarına çıxış" barədə danışmışdı.

Bu əlaqələr təsadüfi deyil. Söhbət artıq klassik hakerlikdən yox, qrant strukturları ilə paralel şəkildə idarə olunan, texnoloji aktivizm adı altında gizlənmiş geosiyasi xüsusi layihədən gedir.

Azərbaycanın QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyi tərəfindən aparılmış daxili araşdırmalar göstərir ki, 2023-cü ildə Gürcüstanda ən azı üç "rəqəmsal təhlükəsizlik inkubatoru" fəaliyyət göstərib. Onların tərkibində əvvəlki illərdə Ermənistan İT sektorunda çalışmış şəxslər təhsil və konsaltinq adı ilə fəaliyyət göstərirdilər. Onlardan ikisi - TechNest və FreeCommLab - USAID Georgia və Niderland Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirilən "Digital Democracy Initiative" fondunun qrantlarını alıb.

COP29-un Bakıda keçiriləcəyi tarix açıqlanmamışdan bir neçə gün əvvəl, 2024-cü ilin yanvarında, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin rəsmi eco.gov.az saytı SQL Injection üsulu ilə hədəfə alındı. Məqsəd - sayta casus kod yeridərək daxili idarəetmə sisteminə girmək idi. Bu hücumun arxasında "SilentArarat" adlı qrup dayanırdı. Onlar "Cobalt Strike Beacon" platformasından istifadə edirdilər - bu isə peşəkar casus və kiberhücum alətlərindəndir.

"CyberPeace Foundation" tərəfindən 2024-cü ilin fevralında yayımlanan hesabatda göstərilir ki, "SilentArarat"ın bəzi serverləri Selectel provayderinə məxsusdur. Maraqlıdır ki, həmin provayder 2022-ci ildə Ermənistanın Təhsil Nazirliyinin Moodle platformasına edilmiş hücumda da istifadə olunmuşdu. Bu fakt ümumi infrastruktur bazasının olduğunu göstərir.

Yeni hücum dalğası artıq 2025-ci ilin əvvəllərində qeydə alınıb. Yanvar-may ayları arasında CERT.az tərəfindən 62 yeni insident təsbit edilib, onlardan 23-ü maliyyə sektorunu hədəf alıb: e-taxes.gov.az portalı, Dövlət Sosial Müdafiə Fondu və BakuCard sisteminə qarşı yönəlmiş hücumlar.

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin hazırladığı operativ arayışa əsasən, bu hücumların bir hissəsi IP maskalanması texnikası ilə həyata keçirilib. Bu üsul, NoName057(16) qruplaşmasına xasdır - bu qrupun Şərqi Avropa və Cənubi Qafqazda fəaliyyət göstərən bəzi təbliğat strukturları ilə əlaqəsi olduğu güman olunur.

Mart 2025-də isə AgentTesla adlı casus proqram Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının sənəd dövriyyəsi sisteminə daxil edilməyə çalışıldı. Hücum saxta "Scopus" məktubu ilə həyata keçirilib və yoluxdurulmuş fayl NebulaProject Ltd adlı İrlandiya şirkətinə aid domenlə göndərilmişdi. Həmin şirkət əvvəllər Eurasia Partnership Foundation ilə maliyyə əlaqələrində figurant kimi tanınmışdı.

Texnologiyanın arxasındakı strateji: Azərbaycana qarşı kiberhücumlar nəyi hədəfləyir?

Söhbət təkcə serverləri yükləyib çökdürməkdən getmir. Hücumların əsasında incə hesablanmış strateji yanaşma dayanır. Məqsəd - ictimaiyyətin dövlətin elektron xidmətlərinə olan etimadını zədələmək, ölkəni "rəqəmsal baxımdan sabit olmayan rejim" kimi təqdim etmək və Bakının beynəlxalq rəqəmsal təşəbbüslərinə kölgə salmaqdır.

Bu təhlükə xüsusilə aktuallaşır ki, Azərbaycan 2025-ci ildə Türk Dövlətləri Təşkilatında rəqəmsal tərəfdaşlıq üzrə koordinator səlahiyyətini icra edir və TURANet - türk dilli ölkələri birləşdirəcək ortaq kibertəhlükəsizlik şəbəkəsi təşəbbüsünü irəli sürüb. Avropanın GAIA-X layihəsinə bənzəyən bu modelin Türkiyə, Qazaxıstan və Özbəkistanla inteqrasiyası bəzi dairələrdə təhdid kimi qəbul olunur. Və məhz bu səbəbdən də Azərbaycana qarşı kibermüdaxilələr - sadəcə hücum yox, geosiyasi əngəl yaratmaq cəhdidir.

Beləliklə, bu hücumlar təsadüfi və lokal xarakter daşımır. Bunlar - Qrant mərkəzləri, texnologiya inkubatorları, "təhsil layihələri" adı altında gizlənən platformalar və radikal "vətəndaş cəmiyyəti" strukturları vasitəsilə həyata keçirilən çoxpilləli, sistemli və koordinasiya olunmuş kampaniyalardır. Bu, silahsız müharibədir. Burada bombalar yox, etimadlar partladılır. Şəhərlər deyil, rəqəmsal suverenliyin əsas nöqtələri hədəf alınır.

Bunun cavabı da müasir olmalıdır. Kiberyedəklər formalaşdırılmalı, serverlər "sərtləşdirilməli", rəqəmsal diplomatiya inkişaf etdirilməli və Azərbaycan rəqəmsal müttəfiqlər şəbəkəsi qurmalıdır. Əks halda ölkəmiz "görünməz, amma ölümcül" yüksək texnologiyalı mühasirə rejiminə salına bilər.

"Hüquqi yumşaq sıxma" modeli: Azərbaycanı necə təcrid etmək istəyirlər?

Rəqəmsal hücumlarla yanaşı, beynəlxalq hüquq müstəvisində də yeni cəbhə açılıb. Daha 2022-ci ildə Fransa, Kiprin dəstəyilə, Avropa Şurasında Azərbaycana qarşı hüquqi hücum cəhdi etdi - guya "Qarabağ ermənilərinin hüquqları pozulur".

Cavab isə konkret və faktoloji oldu: 346 video və foto-sübut, o cümlədən bərpa olunan məscidlər, xristian kilsələri, erməni qəbiristanlıqları və 123 sosial obyektin təhvil-təmir sənədləri təqdim olundu. Amma buna baxmayaraq, 2024-cü ilin yanvarında AŞPA-nın hesabatı bu faktları tamamilə görməzdən gəldi, və yalnız erməni hüquq müdafiəçilərinin məlumatlarına istinad etdi - onların da əksəriyyəti Avropa və ABŞ-dan qrantlarla qidalanan şəxslər idi.

Müasir dünyada informasiya - təkcə silah deyil, ideoloji artilleriyadır. Azərbaycana qarşı açılan hibrid savaşda ən təhlükəli rol məhz qərb mediası, daha dəqiqi, "vətəndaş jurnalistikası" və "hüquq müdafiəçiliyi" pərdəsi altında fəaliyyət göstərən anglofon platformalar oynayır.

2021-2024-cü illər ərzində Strateji Kommunikasiya Mərkəzinin (SKM) apardığı monitorinqlərə əsasən, OC Media, CivilNet, Eurasianet, IWPR və Open Caucasus kimi resurslarda Azərbaycanın ünvanına 40-dan çox rezonanslı qaralama material dərc olunub. Mövzular dəyişmir: "Ermənistana qarşı təcavüz", "Qarabağın zorla inteqrasiyası", "avtoritar eskalasiya", "enerji imperializmi".

Ən bariz nümunə - 2024-cü il 8 fevralda Eurasianet-də yayımlanan məqalədir: "Azerbaijan's authoritarian surge" (Azərbaycanda avtoritar yüksəliş). Müəllif - vaxtilə The Moscow Times və Open Democracy-də çalışmış Alek Lunn.

Yazıda Azərbaycan "enerji avtokratiyası", "region diktatoru" və "resurs ixrac edən represiya rejimi" kimi təqdim olunur. Qəribəsi odur ki, heç bir konkret statistikaya, rəsmi hesabatlara, beynəlxalq müqavilələrə istinad yoxdur. Yazı yalnız təxminlər, anonim "yerli fəal" sitatları və "güclü olan təhlükəlidir" tipli primitiv narrativ üzərində qurulub.

Amma faktlar danışır. BP-nin 2023-cü il üzrə "World Energy Review" hesabatında göstərilir ki, Azərbaycan 2022-ci ildə Aİ-yə 11,4 milyard kubmetr təbii qaz ixrac edib - bu, blokun ehtiyaclarının təxminən 5%-ni təşkil edir. 2027-ci ilə qədər bu rəqəmin 20 milyard kubmetrə çatdırılması planlaşdırılır.

Bu, Avropa Komissiyası tərəfindən "ümumevropeyski əhəmiyyətli layihə" kimi tanınan Cənub Qaz Dəhlizi (SGC) sayəsində mümkün olub. Hətta Ursula fon der Lyayen, 2022-ci ilin iyulunda Bakıda bəyan etmişdi: "Azərbaycan bizim etibarlı enerji tərəfdaşımızdır. Onun rolu Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından stratejidir."

Bu bəyanatlar "enerji diktaturası" kimi şablon ritorikalara tam ziddir.

Eyni zamanda, Eurasianet-in həmin məqaləsində Azərbaycanın yaşıl enerji sahəsindəki fəaliyyətləri tamamilə gizlədilir. Halbuki 2023-cü ildə BƏƏ-nin Masdar və Səudiyyə Ərəbistanının ACWA Power şirkətləri Azərbaycanda ümumi gücü 500 MVt-dan artıq olan günəş və külək stansiyaları üzrə layihələrə start verib.

BP ilə bağlanmış müqaviləyə əsasən, 2027-ci ilə qədər Cəbrayıl rayonunda 240 MVt-lıq günəş elektrik stansiyası istifadəyə veriləcək. Amma bu cür enerji diversifikasiyası və dekarbonizasiya təşəbbüsləri tənqid yazılarında heç cür öz əksini tapmır. Çünki məqsəd - obyektiv analiz deyil, Bakının qlobal gündəmdə legitimliyini sarsıtmaqdır.

Xüsusi narahatlıq doğuran məsələ - "qeyri-kommersiya media"larının qrant asılılığıdır. OC Media və CivilNet daim "yerli səslərə dəstək", "söz azadlığı" və "ictimai müstəqillik" şüarları ilə çıxış edir. Amma fakt odur ki, onların maliyyələşməsi ABŞ, Böyük Britaniya, Niderland və Skandinaviya ölkələrinin fondları ilə birbaşa bağlıdır.

Məsələn, OC Media-nın 2022-ci il üzrə açıq hesabatına görə, maliyyənin 75%-dən çoxu NED (National Endowment for Democracy), DRL (ABŞ Dövlət Departamentinin Demokratiya və İnsan Haqları Bürosu), eləcə də Internews təşkilatından daxil olub. Bu təşkilatların qrantları birbaşa USAID ilə əlaqəlidir.

2023-cü ildə isə həmin mənbələrdən daxil olan vəsait 1,3 milyon ABŞ dollarını keçib.

Belə bir vəziyyətdə redaksiya müstəqilliyindən danışmaq qeyri-mümkündür. Bu media resursları artıq obyektiv informasiya platforması yox, strateji kommunikasiya aləti rolunu oynayır. Və onların əsas qayəsi aydındır: Azərbaycan gücləndikcə - onu zəiflətmək üçün daha aqressiv yazmaq.

Tarix yenidən yazılır: redaksiya manipulyasiyası, qərəzli jurnalistika və Azərbaycanın leqitimliyinə qarşı informativ sabotaj

Mediada tarixə yanaşmadakı qərəz bəzən açıq, bəzən də gizli formada özünü göstərir. Amma bəzi hallarda bu təhriflər o qədər sistemli və ardıcıl xarakter daşıyır ki, artıq təkcə qərəz yox, ideoloji manipulyasiya alətinə çevrilir. Məsələn, Eurasianet-in 2023-cü ildə Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı yayımladığı bütün materiallarda "occupation" (işğal) ifadəsi Ermənistanın Qarabağda 30 il davam edən qeyri-qanuni hərbi mövcudluğuna qarşı heç vaxt işlədilmir. Əvəzində isə Şuşa, Xocavənd və Laçın üçün Azərbaycan "işğalçı" kimi təqdim olunur.

Daha da diqqətçəkəni: bu materiallarda BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul etdiyi 822, 853, 874 və 884 saylı qətnamələrə heç bir istinad yoxdur. Halbuki bu sənədlər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə tanıyır. Belə redaksiya yanaşması - sırf jurnalist qərəzi deyil, bu - təhlükəli redaksiya revizionizmi, məqsədi isə tarixi dəyişdirmək, separatizmi normallaşdırmaq və beynəlxalq ictimai rəyə təsir göstərməkdir.

"Vətəndaş jurnalistləri" yoxsa Qərb institutlarının səyyar kadrlari?

Redaksiya və personal strukturlarına baxanda mənzərə daha da aydınlaşır. 2022-ci ildə OC Media əməkdaşı Lusyanna Cərəmi, hansı ki "Artsaxda mülki əhalinin əzabları" barədə emosional məqalələr yazırdı, eyni zamanda Karnegi Fondunun dəvətli eksperti və Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinin (EEAS) təcrübəçisi idi.

Eyni dövrdə CivilNet-in redaktoru Armen Karapetyan, COP29 mövzusunda "narahatlıqları" ifadə edən ekspert qismində çıxış edirdi. Halbuki, 2021-ci ilə qədər o, ABŞ Dövlət Departamentinin "Open World Leadership" proqramının iştirakçısı olmuş, Woodrow Wilson Center-də təlim keçmişdi. Bu cür kadr mübadiləsi və dairəvi rotasiya - sistemli kadr dövriyyəsinin sübutudur.

Bu platformalar - qondarma "vətəndaş jurnalistikası" adı altında fəaliyyət göstərən, lakin əslində ideoloji hücum maşınının ayrılmaz hissəsi olan strukturlardır. Onların əsas funksiyası - Azərbaycanı beynəlxalq arenada gözdən salmaq, regiondakı nüfuzunu sarsıtmaq və onu "totalitar neft rejimi" obrazı ilə təqdim etməkdir.

Bu platformalar tənqid etmir - legitimiteti məhv etməyə çalışır. Və hücum yalnız dövlət siyasətinə yox, Azərbaycanın subyektliyinə, onun "danışmaq hüququna", "sayılmaq haqqına" və qlobal proseslərə təsir imkanına qarşı yönəlib.

Azərbaycan bu şəraitdə öz strateji kommunikasiya alətlərini gücləndirməli, ingilisdilli informasiya resurslarını artırmalı, jurnalistlər üçün beynəlxalq məktəblər yaratmalı və qlobal auditoriyaya öz mövqeyini özü təqdim etməlidir. Çünki bu dövrdə söz tankdan güclüdür. Mediapole isə - gerçək döyüş meydanıdır.

İdeoloji mühasirə: Qərbin Azərbaycana qarşı apardığı hibrid savaşın əsas dayağı

Geosiyasətdə təsadüf olmur. Hər şey - səhnələşdirilmiş, strateji və marağa əsaslanmışdır. Son iki ildə Azərbaycan təkcə informasiya və siyasi təzyiqlərin deyil, ideoloji sabotajın da hədəfinə çevrilib. Bu sabotajın ən təhlükəli formalarından biri isə Azərbaycanın müsəlman dünyasında "istisna" kimi təqdim olunmasıdır.

İlk baxışda neytral görünən bu anlayış - əslində geosiyasi təcrid üçün hazırlanmış ideoloji layihədir. Məqsəd - Azərbaycanı "sekulyar avtoritarizm", "Türkiyənin müştərisi", "İslam həmrəyliyindən yayınan" obrazında təqdim edərək onu ümmadan ayırmaq və müsəlman ölkələrinin etimadını sarsıtmaqdır.

2023-cü ildən etibarən bu mövzu ABŞ-ın bir sıra beyin mərkəzlərində sistemli şəkildə işlənir: Washington Institute for Near East Policy, Carnegie Endowment for International Peace, Brookings Institution.

Məsələn, Karnegi Fondunun analitiki Maykl Dorenin "Secular Strongmen: Azerbaijan and the Future of Muslim Authoritarianism" adlı avqust 2023 hesabatında Azərbaycan "müsəlman dünyasında nəzarət olunan sekulyar modelin ən parlaq nümunəsi" kimi təqdim olunur və iddia edilir ki, bu model "demokratik və dini dəyərlərin yayılmasına mane olur".

34 dəfə "sekulyar avtoritarizm" ifadəsi işlədilir - bu, təkcə təhlil deyil, ideoloji etiketləmədir. Hesabatda Azərbaycan Mübarək Misiri, Karimov dövrünün Özbəkistanı, hətta postinqilab İranı ilə bir sıraya qoyulur - guya "nəzarət kultu və kişiyönlü avtoritarizmi ilə seçilən" rejimlər arasında.

2024-cü ilin yanvarında Washington Institute-un A. Zimmermann imzalı başqa hesabatı yayımlandı: "Azerbaijan: Ally or Outlier in the Muslim World?". Burada iddia olunur ki, "Azərbaycan İsraillə həddindən artıq yaxınlaşıb və bu, müsəlman dünyasının etimadını itirməsinə səbəb olub".

Halbuki Gallup-un 2023-cü il məlumatına görə, Azərbaycana müsbət münasibət səviyyəsi:

Pakistanda - 87% Türkiyədə - 92% Səudiyyə Ərəbistanında - 61% Misirdə - 58% təşkil edir. Azərbaycan 1992-ci ildən İƏT-in üzvüdür, İslam ölkələrinə yardım fonduna 2023-cü ildə 3 milyon dollardan çox vəsait ayırıb, həmçinin İslam Həmrəylik Oyunlarının təşkilatçısı olub.

"İstisnaçı Azərbaycan" narrativi həmçinin Azərbaycan-Türkiyə və Azərbaycan-Pakistan münasibətlərini pozmağa yönəlib. 2023-cü ilin dekabrında Atlantic Council tərəfindən hazırlanan sənəddə Azərbaycan "türk kimliyini militarizasiya etməkdə" ittiham olunur. Guya bu "müsəlman aləmində gərginlik yaradır".

Əslində isə, Türk Dövlətləri Təşkilatının çərçivəsində aparılan əməkdaşlıq kültür, iqtisadiyyat və humanitar əlaqələrə əsaslanır və heç bir antimislim mahiyyət daşımır. Əksinə, Azərbaycan Türkiyədə dini təhsil proqramlarını maliyyələşdirir, Pakistanda "Mədrəsə ən-Nur" ilə birgə layihələr həyata keçirir.

Amma bu ideoloji kampaniya təkcə beyin mərkəzləri ilə məhdudlaşmır. Burada erməni lobbisinin manipulyativ resursları da iştirak edir.

2024-cü ilin yanvarında Fransanın "Le Courrier des Balkans" nəşrində yayımlanan araşdırmada göstərilir ki, Tufenkian Foundation (baş ofisi Nyu-York və Yerevanda yerləşir) COP29 öncəsi Azərbaycanın əleyhinə informasiya kampaniyasına 1,72 milyon dollar ayırıb. Bu vəsaitin 820 min dolları Politico EU, Mediapart, Le Monde Afrique və Foreign Policy kimi nəşrlərdə pul qarşılığında yayımlanan materiallara sərf olunub. Mövzu isə eynidir: "ekoloji riyakarlıq", "korrupsiya" və "avtoritar imitasiya".

Beləliklə, informasiya müharibəsi sadəcə qərəz deyil - bu, peşəkar formada işlənmiş geopolitik silahdır. Və Azərbaycanın bu hücuma qətiyyətlə, peşəkar şəkildə və sistemli informativ cavab mexanizmləri ilə qarşı durması milli təhlükəsizlik məsələsidir.

Azərbaycan hibrid təzyiqin hədəfində: informasiya döyüşlərinin geosiyasi anatomiyası

Ən böyük xərc maddəsi - ABŞ-ın məşhur PR agentliyi Edelman ilə imzalanmış müqavilə oldu. Bu agentlik əvvəllər Demokratlar Partiyası, eləcə də Corc Soros fondları ilə əlaqəli QHT-lərlə işləmişdi. 2024-cü il martın 12-də Substack platformasında yayımlanan whistleblower məlumatına əsasən, Edelman ilə Tufenkian Foundation arasında 2023-cü il noyabrın 9-da imzalanmış müqavilədə Azərbaycanın imicinə qarşı ingilisdilli və fransızdilli mediada hücum kampaniyasının koordinasiyası, habelə regionun iqlim dayanıqlılığı ilə bağlı beynəlxalq hesabatlara alternativ "spoiler" analizlər hazırlanması nəzərdə tutulurdu.

İdeoloji mühasirənin başqa bir cəbhəsi - Azərbaycanın İslam dünyasında mötədil və dünyəvi modelinin qəsdən "yetərincə müsəlman deyil" kimi təqdim olunmasıdır. Minority Rights Group International tərəfindən 2024-cü ilin martında yayımlanan hesabatda Azərbaycan "islamı dövlətçiliyin alətinə çevirməkdə" günahlandırılır. Guya bu "dini azadlıqları zəiflədir".

Faktlar isə tam əksini göstərir: Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin məlumatına əsasən, ölkədə 2 140 dini icma qeydiyyatdan keçib. Onların 95%-dən çoxu - müsəlmanlardır (şiə və sünni məzhəbləri daxil olmaqla). Azərbaycanda rəsmi şəkildə İslam Kolleci, 17 mədrəsə, 16 qadın dini cəmiyyəti fəaliyyət göstərir. Bu göstəricilər Ermənistan, Gürcüstan, hətta Bolqarıstanla müqayisədə daha yüksəkdir.

Son dövrlərdə Qərb institutlarının hesabatlarında təkrarlanan bir termin - "sekulyar avtoritarizm" - artıq elmi təhlil yox, ideoloji zərbə vasitəsi kimi istifadə olunur. Məqsəd - Bakı ilə İslam aləmi, Azərbaycanla Türkiyə, Xəzərlə İslam Şərqi arasındakı körpüləri dağıtmaq, ölkəni sivilizasiyasından təcrid olunmuş "geosiyasi yetim" obrazında təqdim etməkdir.

Bu - əlaqələri yox etmək, Azərbaycanı yalnızlaşdırmaq, onun təmsilçilik hüququnu ləğv etmək strategiyasıdır. Amma bu planın özü reallıqdan uzaq və tarixi baxımdan məğlubiyyətə məhkumdur.

Azərbaycan - İslam dünyasının istisnası deyil. Onun aparıcı, təşəbbüskar və strateji hissəsidir. Bakı divar çəkmir - körpülər inşa edir. Məhz bu müstəqil xarakteri, prinsipiallığı və diplomatik aktivliyi onu Qərb müstəmləkəçilik təfəkkürünün daşıyıcıları üçün "nəzarətsiz risk"ə çevirib. Çox sekulyar - dini fanatiklər üçün. Çox müsəlman - Qərb liberalları üçün. Çox müstəqil - geosiyasi memarlar üçün. Elə bu da onun həqiqi gücüdür.

Hədəf təkcə Azərbaycan deyil - yeni regional nizamdır

Bu prosesləri Türk Dövlətləri Təşkilatında Azərbaycanın artan rolundan, Türkiyə, Macarıstan və İtaliya ilə enerji əməkdaşlığından, Zəngəzur dəhlizinin Avrasiya tranzit layihəsinə çevrilməsindən ayrı düşünmək olmaz.

RAND Corporation-un 2023-cü ilin noyabrında yayımladığı hesabatda açıq deyilir: "Azərbaycan Rusiya və İrandan yan keçən nəqliyyat axınlarının yeni mərkəzinə çevrilir və bu, regionun dinamikasını dəyişir."

Buna görə də hücumların miqyası artdı, ritorika sərtləşdi, "analitik" mənbələr çoxaldı, texnoloji sabotajlar və media hücumları paralel başladı.

Bu, elan olunmayan, sülh müqaviləsi imzalamayan, pauza tanımayan bir müharibədir. Onun silahları - rəylər, rezolyasiyalar, hesabatlar, hack qrupları, saxta "ekspert" platformalar, manipulyasiya olunan məhkəmələr və PR-kampaniyalardır.

Bu savaş dövlətlərin ən zəif nöqtəsinə - nüfuzuna, rəqəmsal suverenliyinə və beynəlxalq legitimliyinə tuşlanıb. Və Azərbaycan bu savaşın əsas hədəflərindən birinə çevrilib - səbəb zəifliyi deyil, güclənməsidir.

Ortada tək-tək emosional çıxışlar və qrant portallarında yazılan tənqidlər yox, geosiyasi konstruksiya var. Dövlətlər, fondlar, media kartellər, IT şəbəkələr və ideoloji mərkəzlər arasında qurulmuş çoxqatlı mexanizm var.

Azərbaycana edilən hücum - nə uydurulmuş "avtoritarizm"ə, nə də hansısa fərdi şəxsiyyətə qarşı deyil. Bu - Avropanın enerji təhlükəsizliyinə, türk inteqrasiyasına, İslam diplomatiyasına, postsovet suverenliyinə və regionun öz gələcəyini müəyyən etmə haqqına qarşı hücumdur.

Azərbaycan artıq geosiyasi alternativin simvoludur. Və bu - köhnə mərkəzlər üçün qorxulu siqnaldır.

Tarix əbədi imperiyaları qəbul etmir. Qalib - ayaqda qalan, cavab verə biləndir.

Bugünkü reallıqda qalib odur ki, təzyiqlərə dayana bilir. İftiralara faktlarla, reytinq oyunlarına institutlarla, təcrid cəhdlərinə tərəfdaşlıqla cavab verir.

Azərbaycan artıq xarici ssenarilərə uyğunlaşan obyekt deyil. O, öz süfrəsini quran oyunçudur. Əvəzində cavab vermir - təklif edir. Qapı döymür - qapı açır.

Bu səbəbdən də hibrid müharibə ona qarşı davam edir. Və bu səbəbdən də həmin müharibə uğursuzluğa məhkumdur.

Çünki belə savaş işğaldan keçmiş, suverenliyini bərpa etmiş bir xalqla aparılır. Xatirəsini gücə, səbirini silaha çevirmiş bir xalqla. Strateji düşünməyi öyrənmiş bir dövlətlə.

Azərbaycan - artıq başqasının layihəsində fraqment deyil. O, gücün suveren mərkəzidir. Tarixin obyekti yox, müəllifidir.