Bəs ölkədə bunlar çoxdursa, hansı dil dövlət dili edilməlidir?

Son.az-ın lent.az-a istinadla xəbərinə görə, dörd dilin hamısının rəsmi və bir-birinə bərabər olduğu İsveçrə sistemi avropalıları təəccübləndirirsə, keçmiş müstəmləkə ölkələri böyük problemlərlə üzləşirlər. Onlarda onlarla dil ola bilər. Bəziləri hətta yerli sakinlər arasında mübahisə yaratmamaq üçün ingilis dilini rəsmi elan etməli olublar.

Amma elə bir ölkə var ki, formalaşmış ənənəyə qarşı çıxıb.

Və orada 37 rəsmi dil var.Bu göstəriciyə görə Boliviya dünyanın bütün ölkələrini qabaqlayır.

Niyə bu dövlətdə bu qədər rəsmi dil var?

Belə orijinal dil islahatına nə sövq edib?

O, hansı nəticələrə gətirib çıxarıb?

Dil qazanı

Cənubi Amerika dövləti Boliviya əsl dil qazanıdır. Avropalıların gəlişindən əvvəl inkişaf etmiş dialektlərə malik köklü hind mədəniyyətləri olub.

Uzun müddət müstəmləkə ispanların hakimiyyəti altında mövcud olub. Ölkəyə müxtəlif millətlərdən olan miqrantlar gəlib. Nəticədə unikal thsil formalaşıb - 43 dil birgə mövcuddur , onların böyük əksəriyyəti hind dilidir. Və bu, ölkənin10 milyondan bir qədər çox əhalisini təşkil edir.

Bəs niyə 37 dialekt dövlət dilinə çevrilib?

Moralesin islahatları

Dil islahatı prezident Eva Moraleslə bağlıdır. O, 2006-cı ildən 2019-cu ilə qədər üç müddət ölkəyə rəhbərlik edib.

Boliviya liderinə münasibətdə çətin bir yol keçib. Əvvəlcə ona pərəstiş ediblər və milli qəhrəman hesab ediblər. O, yoxsulluq həddindən aşağı olan əhalinin nisbətini iki dəfə azaldıb, ümumi daxili məhsulu kəskin şəkildə yüksəldib. Morales tarixin ən yaxşı prezidenti adlanırdı, onun reytinqi hətta əfsanəvi Bolivarı da qabaqlayırdı.

Sonra nifrət etdilər, hətta ölkədən qovuldu.

Lakin bu liderin hakimiyyətinin bütün mübahisələrinə baxmayaraq, Boliviyanın həyatını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirib.   Morales də daxil olmaqla, ölkənin yeni konstitusiyasını qəbul edərkən, 37 dili dövlət və bərabərləşdirməyi təklif etdi.   Moralesin vaxtında ölkənin yeni Konstitusiyasını qəbul edilərkən, o, 37 dilin dövlət və bərabərhüquqlu olmasını təklif edib.

Bəs bu prezidentə nəyə lazım idi? İnsanlar niyə bu fikri dəstəkləyiblər?

Hər kəs önəmlidir

Səbəb keçmiş liderin mənşəyi və boliviyalıların etnik tərkibindədir.

İspanların və digər avropalıların nəsilləri cəmi 15 faiz təşkil edir. Yarıdan çoxu yerli əhalidir. Qalanları qarışıq mənşəli insanlardır, onların əcdadları arasında hindlilər də var.

Lakin ölkənin bütün tarixində avropalıların yalnız ispandilli nəsilləri lider olub.

Morales aymaradır. O, yerli əhali arasında ilk prezident olmağı bacarıb. Və qərara gəlib ki, Boliviya öz köklərini xatırlamalıdır.

Sözsüz ki, sakinlərin 60 faizi ispan dilində danışır. Ancaq yerli dillər hələ də istifadə olunur. Keçua, aymara, quarani və digər ləhcələrdə 10 milyondan çox əhalinin təxminən 6,5 milyonu danışır.

Ənənəvi mədəniyyəti dəstəkləmək üçün ispan və 36 hind dili rəsmiləşdirilib. Qalan 43-ü artıq yoxa çıxıb.

Bu real həyata necə təsir edir?

Məktəblərdə təhsil ən azı 2 dildə aparılmağa başlanıb. Bütün rəsmi sənədlər yerli sakinlərin dilinə tərcümə edilməlidir. Hind dillərində də kitablar nəşr olunur.   Yan təsir o olub ki, Moralesin hakimiyyəti illərində ölkədə savadsızların sayı 5 dəfə azalıb.

Əlbəttə, 37 dil daha çox simvolik bir jestdir. Lakin bu, dövlətin yerli xalqlara hörmətinin əlamətidir.