Bu isə haqlı suallar doğurur: müəllim eyni zamanda həm 1-ci, həm də 4-cü sinif şagirdlərinə dərsi necə təşkil edir? Müxtəlif yaş qruplarının və fərqli tədris səviyyələrinin birləşdirilmiş formada öyrədilməsi hansı pedaqoji mexanizmlərlə həyata keçirilir?

Məsələ ilə bağlı "Azərbaycan müəllimi"nin sorğusuna cavab olaraq Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyindən bildirilib ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 22 iyun tarixli 212 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Dövlət ümumi təhsil müəssisəsində siniflər üzrə şagird sıxlığı normaları"nın 4-cü bəndinə əsasən, ibtidai təhsil səviyyəsində bir sinifdə şagird sayı 10 nəfərdən az olduqda, həmin sinif eyni səviyyənin digər, şagird sayı 10 nəfərdən az olan sinfi ilə birləşdirilərək komplekt sinif təşkil edilir. Komplekt siniflərdə şagird sayı 18 nəfərdən çox olmamalıdır.

Sorğuya cavabda həmçinin qeyd olunub ki, bu proses zamanı sinif müəllimlərinə aidiyyəti üzrə metodiki dəstək göstərilir. İbtidai təhsil səviyyəsində şagirdlərin bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi məqsədilə hər il ölkə üzrə IV siniflərdə tədris dili və riyaziyyat fənləri üzrə monitorinqlər həyata keçirilir.

Bəs bir sinifdə müxtəlif yaş və tədris pilləsində olan şagirdlərin birləşdirilməsi pedaqoji baxımdan hansı əsaslara söykənir?

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin müəllimi, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru Fidan Sarıbəyli də bir müddət çoxsəviyyəli sinifdə dərs keçib. O bildirir ki, bu qərar bir tərəfdən resursların, yəni müəllim potensialının, sinif otaqlarının və tədris avadanlıqlarının səmərəli istifadəsinə, digər tərəfdən isə ucqar bölgələrdə yaşayan azsaylı şagirdlərin təhsildən kənarda qalmamasına xidmət edir.

Fidan Sarıbəylinin sözlərinə görə, pedaqoji baxımdan bu yanaşma "multigrade classroom" (çoxsəviyyəli sinif) modeli kimi tanınır və dünyanın bir çox ölkəsində tətbiq olunur. Belə siniflərdə fərqli yaş və bacarığa malik şagirdlərin eyni məkanda öyrənməsi sosial və emosional baxımdan olduqca faydalı hesab edilir. Bu siniflərdə şagirdlər bir-birindən öyrənmə, əməkdaşlıq, məsuliyyət, empatiya və dözümlülük kimi sosial bacarıqları təcrübə yolu ilə mənimsəyirlər.

"Aparılan beynəlxalq tədqiqatlar göstərir ki, çoxsəviyyəli siniflərdə təhsil alan şagirdlər akademik nəticələr baxımından təksəviyyəli siniflərdəki yaşıdlarından geri qalmır. Əksinə, sosial uyğunlaşma, özünəinam, əməkdaşlıq və müstəqil öyrənmə bacarıqları daha yüksək olur. Bu model bir çox ölkələrdə yalnız zərurətdən yaranmış deyil, eyni zamanda alternativ pedaqoji yanaşma kimi də qəbul edilir", - deyə Fidan Sarıbəyli vurğulayıb.

Tədris prosesi və metodoloji yanaşmalar

Onun sözlərinə görə, çoxsəviyyəli siniflərdə dərsin təşkili üçün xüsusi metodoloji və təlim mexanizmləri formalaşdırılıb. Belə siniflərdə müəllim eyni anda müxtəlif yaş qruplarına və fərqli kurikulum səviyyələrinə dərs keçdiyi üçün planlaşdırma inteqrativ və çevik struktur əsasında qurulur. Dərs zamanı müəllim əsasən qruplar üzrə iş təşkil edir: bir qrup yeni mövzu ilə tanış olarkən, digər qrup tapşırıqlar üzərində işləyir. Bu yanaşma müəllimin dərs yükünü balanslaşdırır, eyni zamanda şagirdlərdə müstəqil öyrənmə bacarığı formalaşdırır.

"Müəllimin hər bir qrupun fəaliyyətini eyni vaxtda izləməsi praktik olaraq mümkün olmadığından, sinifdə özünüidarəetmə mexanizmi yaradılmalıdır. Bunun üçün şagirdlərə dərs zamanı fəaliyyət ardıcıllığı və qaydalar aydın izah edilməli, qaydaların formalaşmasında onların iştirakı təmin olunmalıdır. Beləliklə, sinifdə nizam-intizam təbii şəkildə formalaşır, müəllim müdaxiləsi minimuma enir. Həmçinin çoxsəviyyəli siniflərdə aktiv öyrənmə, layihə əsaslı təlim, oyun və tədqiqat tapşırıqları kimi interaktiv metodlardan istifadə edilir", - deyə o əlavə edib.

"Ali təhsil müəssisələrinin proqramlarına çoxsəviyyəli siniflərin tədrisi ilə bağlı fənlərin daxil edilməsi zəruridir"

Fidan Sarıbəyli xüsusi olaraq qeyd edib ki, çoxsəviyyəli siniflərdə dərs deyən müəllimlər üçün xüsusi peşəkar inkişaf proqramlarının və metodik vəsaitlərin hazırlanması zəruridir. Tədris prosesinin çətinliklərini azaltmaq məqsədilə bu siniflər üçün dərs planları, qiymətləndirmə nümunələri və resurslar hazırlanmalıdır: