- Bu boyda dələ olar?

- Dələdi qaqa, vallah dələdi.

- Yox əşi, bu başqa şeydir, belə dələ olmur.

Ulucayla Vüqarın zooloji mübahisəsini Sevil xanım böldü. O, 15 ildir ki, Lerik Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə rəhbərlik edir.

- Dələdir.

Bu qəti cavabdan sonra heç kim mübahisəni davam etdirmədi, artıq hamımız əmin idik ki, divarda quruyub qalmış bu heyvancığaz dələdən başqa bir şey ola bilməz.

- Lerikə və Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinə xoş gəlmisiniz, uşaqlar. Gəlin sizi muzeylə tanış edim.

Muzeyin birinci zalını gəzməyə başladıq. Elə ilk addımı atmışdım ki, ayağım boşluğa düşdü, az qaldı ki, büdrəyib yıxılam. Sevil xanım əhvalını pozmadan bildirdi ki, "muzey köhnəlib, taxtalar çürük-çürükdür. Ona görə də diqqətli olun".

Zalda müxtəlif bitkilər, heyvanlar nümayiş olunurdu, divardan Lerikin xəritəsi asılmışdı.

- Lerik cənub və cənub-qərbdə Yardımlı, şimal-şərqdə Lənkəran, şimal-qərbdə Masallı, cənub-şərqdə Astara rayonları ilə həmsərhəddir. 160 kəndlə əhatə olunmuş Lerikin 86 min əhalisi var.

160 kənd! Barzavu, Geskon, Noda, Zenoni, Coni, Pirasora, Zuvand, Kələxan, Kəlvəz kimi kəndlər diqqətimi çəkdi. Özümü Lerikdə yox, paralel kainatda, 2154-cü ildə, Pandora planetində hiss edirdim.

- Lerikin flora və faunasından nümunələr. Talış meşələrində bitən dəmirağacıdır, gəmiqayırmada istifadə olunur. Bunlar isə ot bitkiləridir, qaragilə, solmazçiçəyi, nanə, kəklikotu. Baxın, bu bitkinin adı pindədir. Yerin üstündə bitir, kirpi formasında kökü var, həm də tikanlıdır, çox gözəl yanma keyfiyyətinə malikdir. Əvvəllər də, indi də yanacaq materialı kimi işlədilir.

Pində bitkisi mənə xeyli maraqlı gəldi. Həm adı, həm də forması xüsusi bir işgəncə alətinə bənzəyirdi. Bir anlıq nifrət etdiyim adamları pindənin üstünə oturan yerdə təsəvvür etdim.

Bitkilər də başqa təbiətin bitkilərini xatırladırdı. Lerikin unikallığına təəccüb edə-edə ikinci salona keçdik. Bu, arxeologiya salonu idi.

- Arxeologiya salonunda gildən hazırlanmış materiallar, məişət əşyaları nümayiş etdirilir. Sizə çox qiymətli bir eksponat göstərmək istəyirəm. Bütün muzeylərdə bir lüləli zoomorf qablar göstərilir - bu cür qablar keçmişdə müqəddəs hesab olunurdu - bizim muzeyimizdə isə Avesta dövrünə aid iki lüləli saxsı qab saxlanılır. Bundan başqa qızılbaşların baş daşlarından nümunələr, qılınclar, qadın bəzək əşyaları da muzeyimizin qiymətli eksponatlarına aiddir.

Qadın bəzək əşyalarının yanındaca nümayiş olunan sikkələr mənə maraqlı gəldi.

- Bunlar hansı dövrə aiddir? - sual verdim.

- Şahların adlarına zərb edilmiş mis sikkələrdir. Burada Sultan Səncərin adına zərb edilmiş, 12-ci əsrə aid sikkə də mövcuddur.

Üçüncü salona - etnoqrafiya salonuna tərəf gedirik. Milli geyimlər bizi qarşılayır, salon mənə arşın mal-alançıların boxçasını xatırladır.