"Bəzən qurumlar sorğulara dövlət sirri, kommersiya sirri bəhanəsi ilə cavab vermir"


Digərləri 22 Noy 2021 11:30:00 148 0

"Bəzən qurumlar sorğulara dövlət sirri, kommersiya sirri bəhanəsi ilə cavab vermir"

Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinin (Ombudsmanın) Aparatının İnformasiya əldə etmək hüququnun müdafiəsi şöbəsinin müdiri Lamiyə Zeynalovanın Trend-ə müsahibəsi

- İnformasiya azadlığı dedikdə ilk olaraq nə başa düşülür? Bu barədə istərdik bir gədər məlumat verəsiniz:

- İnformasiya azadlığı insan hüquq və azadlıqlarının ayrılmaz və əsas elementlərindəndir. Bu gün informasiya cəmiyyətin ən qiymətli resursuna çevrilib. İnsanlar üçün əhəmiyyətli və maraqlı olan, ictimai mühitə təsir göstərən bütün hadisə və faktlar barədə hər bir fərdin informasiya almaq hüququ vardır və bu vətəndaşların əsas ehtiyaclarındandır. Məlumat əldə etmək hüququ informasiya azadlığını təmin edir. Bu hüquq imkan verir ki, vətəndaş özünün digər hüquqları barədə də məlumatlı olsun, onlardan istifadə etməyi və bu hüquqları müdafiə etməyi bacarsın. Odur ki, informasiya mühitinin şəffaflığının təmin edilməsi olduqca vacibdir.

10 dekabr 1948-ci il tarixdə qəbul edilmiş Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin müddəalarına əsasən hər kəsin azadlıq hüququ, fikir və ifadə azadlığı hüququ vardır. Hər kəs qanunla müəyyən edilmiş qaydada bütün mümkün vasitələrdən istifadə etməklə azad şəkildə istənilən mənbədən və istənilən formada ona lazım olan hər hansı informasiyanı və ideyaları axtarmaq, almaq və yaymaq hüququna malikdir.

Təsadüfi deyildir ki, ümumdünya əhəmiyyəti daşıyan BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin 16.10-cu bəndi fundamental hüquq olaraq informasiya əldə etmək hüququnun beynəlxalq sazişlərə və milli qanunvericiliyin tələblərinə müvafiq qaydada təmin olunmasını nəzərdə tutur.

- Deyə bilərsiniz hazırda ölkəmizdə bu sahədə hansı işlər görülür?

- Qeyd etdiyimiz kimi, informasiya əldə etmək hüququ sərbəst, maneəsiz və hamı üçün bərabər şərtlərlə, açıq cəmiyyətin və demokratik hüquqi dövlətin prinsipləri əsasında təmin edilməlidir.

Bütün dünyada olduğu kimi, ölkəmizdə də informasiya cəmiyyətinin qurulması, açıq hökumətin təşviqi, ictimai əhəmiyyət daşıyan informasiyanın açıqlığı və informasiya əldə etmə azadlığının təmin edilməsi sahəsində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 50-ci maddəsində təsbit olunmuş məlumat əldə etmək azadlığının daha səmərəli təmin edilməsi, informasiyaya çatım imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində mühüm işlər görülür. Ölkə Prezidentinin imzaladığı müvafiq sərəncamlar, qəbul edilmiş milli strategiyalar, fəaliyyət planları və proqramları, həyata keçirilən tədbirlər informasiya əldə etmək hüququnun daha səmərəli təmininə xidmət edir.

Respublikamızda normativ hüquqi tənzimləmə sisteminin təkmilləşdirilməsi, elektron hökumətin imkanlarının genişləndirilməsi, informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, müvafiq struktur bölmələrin yaradılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər insanların informasiya əldə etmək azadlığının müdafiəsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Qeyd edim ki, ölkə Ombudsmanı da Respublikada həyata keçirilən islahatlara dəstək verir və İnformasiya əldə etmək hüququnun müdafiəsi, təbliği və təmini sahəsində geniş fəaliyyət həyata keçirir.

- Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinin (Ombudsmanın) informasiya əldə etmək hüququnun müdafiəsi üzrə fəaliyyəti barədə bir gədər məlumat verərdiniz:

- İnformasiya əldə etmək hüququnun müdafiəsi daim ölkə Ombudsmanının diqqət mərkəzindədir. Bildiyiniz kimi, Müvəkkil "Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) haqqında" Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununa uyğun olaraq, informasiya sahibi olan dövlət orqanlarının, yerli özünüidarə orqanlarının və vəzifəli şəxslərin "İnformasiya əldə etmək haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərindən irəli gələn vəzifələri yerinə yetirməsinə nəzarəti həyata keçirir.

Həmçinin, bu Qanuna uyğun olaraq, Müvəkkil tərəfindən informasiya əldə etmək hüququnun pozulmasına dair şikayətlərdə əks olunmuş hallar operativ şəkildə araşdırılır, zərurət yarandıqda əlavə izahat və sənədlər toplanılır, pozuntu hallarının aradan qaldırılması üçün müvafiq səlahiyyətli qurumlara sorğular göndərilir. İnformasiya əldə etmək hüququnun pozulmasına dair şikayətlərlə bağlı informasiya sahibi olan dövlət orqanından, yerli özünüidarə orqanından və ya vəzifəli şəxsdən pozuntuların aradan qaldırılması tələb edilır. Müvəkkilin göstərişini aldıqdan sonra informasiya sahibi məlumatı vermədiyi və ya Müvəkkilin tələblərini yerinə yetirmədiyi hallarda Müvəkkil müvafiq yuxarı orqana müraciət edir.

Eyni zamanda, "Rayon (şəhər) məhkəmələrinin baxdığı inzibati xətalar haqqında işlər üzrə protokol tərtib etmək səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 3 may 2017-ci il tarixli, 1361 saylı Fərmanına uyğun olaraq, İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 371 - 374, 382 və 554-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalar haqqında işlər üzrə Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili adından - İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkil, onun Aparatının rəhbəri, Aparat rəhbərinin müavini tərəfindən protokol tərtib olunur.

Bundan başqa, fəaliyyət istiqamətinə uyğun olaraq monitorinqlər keçirilir və təhlillər aparılır, informasiya sorğuları cavablandırılır, bu mövzuda hüquqi maarifləndirmə tədbirləri (seminarlar, təlimlər, konfranslar və s.) təşkil olunur.

Ombudsman informasiya əldə etmək sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı təklif və tövsiyələrini davamlı olaraq aidiyyəti qurumlara təqdim edir. Bu sahədə dövlət qurumları, qeyri-hökumət təşkilatları, müvafiq beynəlxalq təşkilatlar, xarici ölkələrin milli insan hüquqları institutları ilə səmərəli əməkdaşlıq edilir.

- Ombudsmanın fəaliyyətində İnformasiya əldə etmək hüququnun daha səmərəli təmini sahəsində hansı yeniliklər əldə olunub?

- Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 50-ci maddəsi, "Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) haqqında" Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Qanununun 1.3-cü maddəsi, habelə "İnformasiya əldə etmək haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətlərin icrası və bu sahədə fəaliyyətini daha da təkmilləşdirmək məqsədi ilə Ombudsman Səbinə xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə Müvəkkilin Aparatında İnformasiya əldə etmək hüququnun müdafiəsi şöbəsi yaradılmışdır.