- "Pandemiya və onunla əlaqəsi olan karantin həyatımızı dəyişdi." Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyi milli iqtisadiyyata dəyən gündəlik zərərin 120-150 milyon manat (77-88 milyon dollar) səviyyəsində qiymətləndirib. Böhran beynəlxalq iqtisadi münasibətlər üçün də güc sınağına çevrildi. Böhranın qlobal iqtisadiyyata təsirini necə qiymətləndirə bilərsiniz və nə vaxt bitəcəyini gözləmək lazımdır?

- Əlbəttə ki, mövcud böhran, dünya iqtisadiyyatına ilk növbədə demək olar ki, bütün növ mallara tələbatın kəskin azalması ilə zərbə vurdu. Asiya Bankının hesablamalarına görə, pandemiyanın dünyaya vurduğu ziyan 1,5 trilyon dollara başa gələcəkdir. Bir çox qlobal ticarət və istehsal zəncirləri qırıldı və sərhədlər tam açıldıqdan, yük daşınması bərpa edildikdən və istehsal başlandıqdan sonra yenidən bir araya gətirilməlidir. Yalnız bundan sonra yeni iqtisadi reallığın konturlarını daha dəqiq araşdıra bilərik. Ancaq bir çox ölkələrin iqtisadiyyatlarını xarici amillərdən asılılığını azaltmaq və tədarük zəncirlərini daha az həssas hala gətirmək barədə düşündüyü artıq aydındır. Üstəlik, pandemiyanın necə inkişaf edəcəyini, bizi ikinci dalğanın gözlədiyini, yenidən sərhədləri bağlamalımı olacağımızı, yeni-yeni özünə gələn istehsalın dayandırılacağını dəqiq bilmirik. Beləliklə, koronovirus əvvəllər inkişaf etməyə başlayan bütün deglobalizasiya və proteksionizm prosesləri üçün katalizator oldu. Mövcud iqtisadi böhran bir çox ölkələri xarici dünyaya açılmaqdansa bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəyə yönələcək makrobölgələrin yaradılması prosesini sürətləndirəcəkdir. Bu gün qlobal iqtisadiyyatının bərpası dövrünün vaxtı ilə bağlı dəqiq proqnoz vermək çətindir, lakin nikbinlər hesab edirlər ki, böhranın nə qədər güclü olmasına baxmayaraq bunun uzun müddətə davam etməsinin mümkün olmadığını deyirlər.

- Moody's agentliyinin hesablamalarına görə, 2020-ci ilin ikinci yarısında iqtisadi artım yenidən başlaya bilər və bu il bir barrel neftin qiyməti orta hesabla 40-45 dollar təşkil edəcək, bundan sonra 2021-ci ilin ikinci yarısında 50-55 dollar aralığına qayıdacaq, ancaq bu nikbin bir yanaşmadır. - Azərbaycanda dövlət statistikasına görə, 2020-ci ilin ilk dörd ayında iqtisadiyyatın qeyri-neft sənayesinə qoyulan investisiyalar 12,8% azalıb. Sizcə, bu böhranla əlaqəlidirmi? İnvestorlar qeyri-sabitlik dövründə necə davranırlar və bölgə ölkələri belə çətin dövrlərdə investisiya cəlb etmək üçün nə etməlidirlər?

- İndi investorların "sakit daldanacaq" - sərmayələrini qoruya biləcəkləri etibarlı aktivlər axtardıqlarını müşahidə edirik. Bu səbəbdən qızıl bahalaşır, inkişaf etməkdə olan ölkələrin istiqrazları düşür: bu ilin ilk aylarında inkişaf etməkdə olan bazarlara kapital axınının azalması həqiqətən dramatik oldu - yanvar ayında portfel investisiyaları 29.5 milyard dollar idisə fevralda bu göstərici 3,4 milyard dollara düşdü. Çaxnaşma tədricən keçməkdədir və investorlar yenidən yaxşı gəlir gətirəcək maraqlı etibarlı layihələrə baxırlar. Buna görə bölgə ölkələrimiz investorların iqtisadiyyatlarının cəlbediciliyini, perspektivli sahələrin, şirkətlərin və investisiya layihələrinin mövcudluğunu necə göstərmələri barədə daim düşünməlidirlər. Gəlirlərinin əsasını xammaldan əldə edən Qazaxıstan və Azərbaycan kimi ölkələr üçün indi - neftin qiymətinin düşdüyü bir dövrdə - bu xüsusilə vacibdir. Böhran bir daha iqtisadi diversifikasiyanın vacibliyini xatırlatdı. Qazaxıstanda bu mühüm əhəmiyyətə malikdir.

- Qazaxıstanda yaradılan maliyyə mərkəzi bunun, ilk növbədə iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorlarının inkişafına necə kömək edə bilər?

- Mərkəzimiz bu gün 40 ölkədən 440-dan çox şirkətlə işləyir. Bunların arasında, məsələn, Çin İnşaat Bankının bir filialı, Çin İnkişaf Bankı, Qətər İslam Bankı, Rusiyanın Sberbankı və digərləri kimi böyük maliyyə təşkilatları var. Bu və digər şirkətlər bölgəmizdəki infrastruktur, tikinti, kənd təsərrüfatı, neft-qaz, mədən və digər sahələrdə müxtəlif layihələri nəzərdən keçirirlər. Beynəlxalq investorların bölgəyə gəlmələri üçün cəlbedici bir mühit yaratdıq - Astana Beynəlxalq Maliyyə Mərkəzində onlar üçün tanış olan İngilis Hüququ çərçivəsində işləyə bilirlər, müasir AIX Birjamız var, burada kimi ən böyük Qazaxıstanın Kazatomprom , Kcell, Qazaxıstan Xalq Bankı, eyni zamanda Rusiya, Çin, Qətərdən olan şirkətlərin səhmləri yerləşdirilib. Bu yerləşdirmələr zamanı xarici investorlardan böyük maraq gördük. Birjamız artıq dünyada tanınır, əminik ki, öz platformasında iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrindən olan Azərbaycan şirkətləri öz inkişafı üçün xarici kapitalı effektiv cəlb edə bilər.Bundan əlavə, biz maliyyə texnologiyalarını fəal inkişaf etdiririk və Azərbaycandakı FinTech şirkətləri ilə əməkdaşlıq etməkdən məmnunuq. AİFC saytında onlar təkcə səlahiyyətlərini inkişaf etdirməklə, yeni təcrübə qazanmaqla yanaşı, həm də potensial investorlarla qarşılıqlı əlaqə qura bildilər.