Son.az israilli alimin süni intellektin insanlığa təsiri və robotlarla insanlar arasında duyğusal əlaqələr, gələcək və bir çox məsələlərdən bəhs etdiyi müsahibəsini təqdim edir.

"Süni intellektin duyğuları olmasa da, insanların duyğularını manipulyasiya edə biləcək"

- Kompüter və robotların hissləri olmasa belə bizim hisslərimizi idarə edə biləcəkmi?

- Qətiyyətlə. Hətta biz başqa insanlara hirslənib etiraz edəcəyik ki, necə yəni bizim hisslərimizi kompüterlər kimi anlaya bilmirlər. Kompüterlərin soyuq və hissiyyatsız olduğunu düşünürük. Amma problem, əslində, tam tərsidir. İnsanlar hər zaman anlaşılmaq istəyirlər. Mən ailəmin, müəllimimin məni anlamasını istəyirəm. Etdiyim hər şeyin başqaları tərəfindən anlaşılmasını istəyirəm. Çox zaman isə onlar məni anlamır. Ancaq kompüterlər məni başqalarından daha yaxşı anlamaq potensialına malik olacaqlar.

"Gələcəkdə soyuducular hisslərinizi həyat yoldaşınızdan daha yaxşı başa düşəcək"

- Bu, yaxşı bir şeydir, yoxsa pis? İndi də yeni nəsil uşaqlar daim telefon və tabletlərlə oynayırlar. Digər uşaqlarla əvvəlki kimi sosiallaşmırlar. Bu anlamda, insanlığı gələcəkdə nələr gözləyir?

- Təhlükəli və qorxunc ssenarilərdən biri: bizi anlayacaq və evə girər-girməz bizə bağlanacaq maşınlara çox öyrəşəcəyik. Yəni evdəki bütün cihazlar mənim keyfimi və hisslərimi dərhal anlayacaq. Soyuducu, televizor duyğusal halımın fərqinə varacaq. Amma evdəkilər başa düşməyəcək. Soyuducunun sizə həyat yoldaşınızdan daha yaxşı başa düşdüyü bir dünyada yaşamaq necə olar? Belə bir dünyada dözümsüz hala gələcəyik.

- Yəni insanlar arasındakı münasibət gələcəkdə daha da mürəkkəbləşəcək?

- Bəli. Bəzi şeylərin qarşısını almaya bilərik. Bu, böyük təhlükədir.

- Siz, eyni zamanda, din və milliyyətçiliklə bağlı yazılar yazmısınız. Din və milliyətçiliyin 21-ci əsrin qlobal istiləşmə, texnoloji inkişaf kimi problemlərinə çarə olmayacağını deyirsiniz. Bəs çarə nədir?

- Tək cavabım qlobal əməkdaşlıqdır.

- Bu, həqiqətən, mümkündür?

- Bilmirəm...

- Son 20-30 ildir, qloballaşma teoriyası üzərində danışırsınız. Amma indi görürük ki, bu teoriya tez çökür. Dövlətlər yüksəlişdədir. Qloballaşma günün sonunda kapitalizmin hekayəsi olur. Bu baxımdan siz öz teoriyanıza güvənirsizmi?

- Yox. Nəyin işləyə biləcəyi ilə nəyin gerçəkdən olacağını ayırd etməliyik. Əslinə baxsanız, bu, gerçəkləcəyi qəti olmayan ən böyük inqilabdır. İnsanlar çox zaman öz zərərlərinə olacaq şeyləri edirlər. Həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə. Əgər iqlim dəyişikliyi, ya da biotexnologiyada süni intellektin yüksəlməsi kimi bir məqama baxsanız, bunu tək ölkə səviyyəsində çözə bilməzsiniz. Məsələn, Türkiyə iqlim dəyişikliyini təkbaşına həll edə bilməz. Başqa ölkələrlə əməkdaşlıq etməsə, bu çox çətin olar. Çünki iqtisadi şəkildə, ciddi anlamda, özünə güvənmək lazımdır. Eynən bunun kimi deyə bilərik ki, genetik mühəndisliklə bağlı narahatlıqlarınız var. İnsanların tanrı rolunu oynamağa başlamasının, uşaq istehsal edəcək qədər mühəndisliyi inkişaf etdirməsinin pis fikir olduğunu və Türkiyənin insanlar üzərində genetik mühəndisliyi qadağan etməsini düşünürsünüz. Ancaq Çindəki mütəxəssislər üzərində nəzarətiniz yoxdur. Türkiyə qadağan etdi, Çin etmədi. Nə olacaq? Gələcək 20-30 il içində Çin bu mövzu ilə bağlı bütün üstünlüklərə sahib olacaq. Yəni insanlar üzərində genetik çalışmalar etdiyi üçün iqtisadi, sosial və hərbi faydalar təmin edəcək.

- Bəs yaxşı, dünyanın nizamı dəyişəcəkmi? Hazırkı dünya nizamı davam edərsə, nələr ola biləcəyini bilirik. BMT-də ən kritik qərarları 5 ölkə verir. İçlərindən biri veto etsə, heç bir nəticə əldə olunmur. Bu dediklərinizin gerçəkləşməsi üçün öncə dünyanın nizamının dəyişməsi lazım deyilmi?

- Mən problemi BMT-nin həll edə biləcəyi ilə bağlı danışmıram. Məncə, hələ də güclü dövlətlərə ehtiyacımız var. Ancaq onların əməkdaşlıq etməsi lazımdır.

Hazırda dünyada ən böyük yanlış fikirlərdən biri insanların milliyyətçilik və qloballaşma arasında ziddiyyət olduğunu düşünməsidir. Seçmək məcburiyyətindəsiniz, amma əslində, heç bir ziddiyyət yoxdur. Əgər milliyyətçiliyin başqalarından nifrət etmək olduğunu düşünürsünüzsə, bəli, burada ziddiyyət var. Amma milliyyətçilik başqalarından nifrət etməklə əlaqəli deyil. Milliyyətçilik öz ölkənin insanına qayğı göstərmək, təhlükəsizlik və rifahlarını təmin etməkdir. 21-ci əsrdə öz vətəndaşının rifahını təmin etməyin tək yolu digər ölkələrlə əməkdaşlıq etməkdən keçir. Yəni yaxşı bir milliyyətçi həm də yaxşı bir kosmopolit olmalıdır. Qlobal imperatorluğu, bütün fərqli dilləri, mədəniyyətləri ləğv etməyə ehtiyacımız olduğundan bəhs etmirəm. Sadəcə qlobal problemləri milli siyasətin üzərinə qoymaq lazımdır. Əgər seçim varsa, variantlar bunlar olmalıdır: İqlim dəyişikliyi ilə bağlı nə edəcəksən? Süni intellekt ilə bağlı nə edəcəksən?

- Gəlin bir az da dürüstcə baxaq. Bu gün hələ də nasistlər var. Avropa İttifaqı qaçqın böhranı ilə qarşı-qarşıyadır. Bir konsulluqda göz görə-görə öldürülən jurnalist haqqında qərar verə bilməyən dünya nizamı varkən, ölkələr fərqli maraqlara, pozisiyalara sahibkən bu dedikləriniz necə reallaşacaq? Yoxsa, yeni bir dünya müharibəsinin eşiyində dayanmışıq?

- Bir ssenariyə görə, böyük fəlakəti gözləməliyik. Yəni ancaq böyük bir müharibə, ya da iqlim fəlakəti yaşamalıyıq ki, insanlar böyük problemlərin fərqinə varsınlar. Bu problemlərin həlli üçün daha geniş əməkdaşlığın lazım olduğunu və millətlərin təkbaşına bunun öhdəsindən gəlməyəcəyini anlasınlar. Tarixdə adətən təcili vəziyyət yoxdursa, belə bir durum gerçəkləşmir. Yəni bu, bir ən pis durumun ssenarisidir. Ancaq bəzən insanlar təcili vəziyyət olmayanda da əməkdaşlıq edir. Məsələn, Soyuq Müharibədə nüvə silahlanmasını nümunə göstərə bilərik. SSRİ və ABŞ aralarındakı bütün gərginliklərə rəğmən, bu müharibəni əngəlləyə biləcək bir rejim qurmağı bacardı və Soyuq Müharibə fəlakətlə deyil, barışla bitdi.

- Demək ki, məsələ təhdidin nə qədər ciddi olduğundan asılıdır.

- Doğrudur.

(adsgarden = window.adsgarden || []).push({});