Valideynlik tərzlərinin ümumi bölgüsü onları iki ox ətrafında birləşdirir: bir tərəfdə valideyn qayğısı, digər tərəfdə isə valideyn intizamı. Bu iki ölçünün hər birində valideynlik yanaşmasının yüksək, yaxud aşağı olmasına əsaslanaraq valideynlik tərzləri sonradan daha 4 hissəyə bölünür.

Son.az gencaile.az-a istinadən bildirir ki, yüksək qayğı və yüksək intizam ehtiva edən valideynlik yanaşması bəzən etibarlı tərz adlanır. Bunun əksinə, az qayğı və yüksək intizamı ehtiva edən yanaşma avtoritar tərz adlanır. Yüksək qayğı və az intizamı ehtiva edən yanaşmaya liberal tərz deyə istinad olunur. Son olaraq, az qayğı və az intizamı ehtiva edən yanaşma isə laqeyd tərz hesab olunur.

Tədqiqat açıq-aşkar göstərir ki, yüksək qayğı və yüksək intizam ehtiva edən yanaşma (etibarlı tərz) uşaqlığın ən gözəl nəticələri ilə assosiasiya olunur. Bununla belə, valideynlik tərzləri ilə bağlı tədqiqatın böyük hissəsi müxtəlif zamanlarda, ayrı-ayrı nəticələri araşdırıb. Bu cür tədqiqat fərqli nümunələr və mühitlərdə həyata keçirildikdə, müxtəlif yanaşmaların müqayisəli üstün və zəif cəhətləri ilə bağlı geniş təsəvvür formalaşdırmaq çətin olur.

Bundan əlavə, mövcud tədqiqatın böyük hissəsi təbiətcə kəsişəndir, yəni toplanmış məlumatın çoxu müəyyən dövr ərzində mütəmadi olaraq deyil, bir dəfəyə toplanıb. Bu da səbəb-nəticə əlaqəsini müəyyənləşdirməyi çətinləşdirir. Məsələn, əgər valideyn qayğısı uşaqlığın daha yaxşı nəticələri ilə assosiasiya olunursa, bilmək çətindir ki, məhz valideyn qayğısı bu nəticələrə səbəb olur, yoxsa, misal üçün, yaxşı nəticələr əldə edəcək uşaqlar istənilən halda daha asan sevilir. Bu sualların aradan qaldırılması üçün, ideal vasitə kimi, uşaqların yaxşı nəticələr əldə etdiyi çoxsaylı durumları müəyyən vaxt ərzində tədqiq edərək məlumat toplanmasına ehtiyac var.

Bu il biz iki empirik tədqiqat nəşr etmişik: yanvar ayında "Sosial elmlər və tibb" mövzusunda, ötən ay isə "İnsan davranışının təbiəti" mövzusunda. Hər iki tədqiqatda uzun illər toplanmış məlumatlardan istifadə edilib. Biz müxtəlif valideynlik tərzlərinin çoxsaylı sağlamlıq və rifah nəticələrinə təsirinə diqqət yetirdik və aydın oldu ki, daha detallı metodologiya əsasında əldə olunmuş nəticələr əvvəlki nəticələrlə uyğundur. Etibarlı tərzə aid valideynləri olan uşaqlar (yüksək qayğı və yüksək intizam) sonrakı həyatda daha çox müsbət nəticələr əldə edirlər.

Hər iki tədqiqatımızın maraqlı nəticələrindən biri valideyn qayğısı, yaxud sevgisinin dominant faktor kimi görünməsidir. Yüksək qayğı və yüksək intizama (etibarlı tərz) malik olanlar daha uğurlu nəticələr əldə etdiyi halda, növbəti uğurlu kateqoriya yüksək qayğı, az intizamı (liberal) ehtiva edən tərzdir. Həmin tərz az qayğı və yüksək intizam (avtoritar) qrupu ilə müqayisədə nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksək nəticələr əldə edib. Təəccüblü deyil ki, az qayğı, az intizam (laqeyd) qrupuna aid uşaqlar daha zəif nəticələr əldə edirlər. Lakin valideyn qayğısı, yaxud sevgisi daha vacib görünür. Valideyn qayğısını ayrıca götürsək, bu, bizim valideynlikdə müəyyən edə bildiyimiz ən vacib aspektdir.

Bu nəticə xüsusi olaraq "İnsan davranışının təbiəti" tədqiqatımızda vurğulanıb, burada biz pozitiv valideynliyin çoxsaylı aspektlərini tədqiq etmişik. Bu tədqiqatda uşaqlıqda valideyn qayğısı (ümumilikdə sevgi və bağlılığı nəzərdə tutan valideyn-uşaq münasibətlərindəki məmnunluq ilə ölçülür) bir neçə il sonra depressiyada 46% azalma, narahatlıqda 39% azalma, qida pozuntularında 68% azalma, eyni zamanda emosional proses və özünüifadənin yüksək səviyyəsi, siqaret və marixuana çəkilməsinin aşağı səviyyəsi ilə əlaqələndirilir.

(adsgarden = window.adsgarden || []).push({});