Son.az Teleqraf.com-a istinadən, Monqol imperiyasının hökmdarı Çingiz Xan haqda yazını təqdim edir.

Əsl adı Temuçin idi, bu adı ona atası vermişdi. "Temuçin" ifadəsinin mənası "dəmirdən" və ya "dəmirçi" idi. 1206-cı ildə imperiya qurulanadək Çingiz Xan adından istifadə etmədi. "Çingiz Xan" adının hansı məna verməsi tarixçilər arasında mübahisə mövzusudur. Bu ad "ədalət" və ya "okean" anlamında işlədilə bilərdi.

Lakin tarixi mənbələrin çoxunda "Çingiz Xan" adı "ulu xaqan" anlamında işlədilir.

Bozqır çöllərdə sürgün həyatı

1227-ci ilədək Çingiz Xan adıyla dünyaya hökmranlıq etmiş Temuçin atası düşmən qəbilə Tatarlar tərəfindən öldürüləndə hələ on yaşındaydı. Atasının ölümündən sonra qəbilədəki digər insanlar on yaşlı bir uşağın liderliyini rədd edərək, anası və qardaşları ilə birlikdə Çingiz Xanı öz qəbiləsindən sürgün etdilər.

Monqolustanın bozqır çöllüyünə tərk edilən bir qadın və uşaqları həyatda qala bilmək üçün ağır mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldı.

Anası yeddi uşağı təkbaşına böyütməli oldu. Çingiz Xan hələ kiçik ikən ailənin sağ qalması üçün mübarizə aparır, ov edirdi. Bir dəfə yemək üstündə düşmüş mübahisədə qardaşını öldürdü. Gəncliyində özü və arvadı Börte rəqib qəbilələr tərəfindən qaçırıldı. Bir müddət kölə kimi yaşadı.

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, iyirmi yaşında hörmət edilən döyüşçü və komandan idi. Dəstəkçilərindən ibarət qurduğu kiçik ordusu ilə böyük qəbilələrin liderləri ilə ittifaqlar quraraq gücləndi.

Ulu xaqanın doğuluşu

Temuçin on altı yaşına gələndə bundan əvvəl əldə edilmiş bir evlilik anlaşmasından istifadə edərək, On Qırat qəbiləsindən olan bir qadınla (Börte) evləndi. Bu evlilik Temuçinə önəmli bir siyasi gücün qapılarını açdı. Əlbəttə, güc quraq çöllərdə yaşayan monqollar üçün son dərəcə önəmli bir qanun idi. "Güclü olan istədiyini əldə edir" prinsipi Monqolustanın amansız çöllərində davam edən həyatın təməlini təşkil edirdi.

Ağır mübarizə illərindən sonra Monqolustandakı qəbilələri öz bayrağı altında birləşdirərək bütün ölkədə hörmət edilən bir savaşçı və komandana çevrilməyi bacardı. 1206-cı ilə qədər artıq Monqolustanda birlik təmin edilmiş Temuçin öz yerini "Ulu xaqan" mənasına gələn Çingiz Xana vermişdi.

Dünyanı fəth etmək arzusu

Çingiz Xanın ən böyük arzusu dünyanı fəth etmək idi. Bu arzusunu gerçəkləşdirmək üçün ordusunu çevirdiyi ilk ölkə Çin olmuşdu. Böyük Çin Səddi hədəfinə gedən yolda əngəl olsa da, bu ölkəyə girməyi bacaran Çingiz Xan doqquz illik mübarizədən sonra bütün Çini öz əsarəti altına aldı.

Çindən sonra gözünü Qərbə dikən Böyük xaqanın əsas hədəfi Xarəzmşahlar dövləti idi. Göndərdiyi elçilərinin başlarının kəsilməsindən sonra düşünmədən Xarəzmşahlara hücuma keçən Çingiz Xan monqol elçilərin başlarını kəsən Xarəzmşahlar valisini canlı istədi. Canlı ələ keçirilən və Çingiz Xana gətirilən valini ibrət olsun deyə, ağzına əridilmiş gümüş tökərək öldürdü. Özünə boyun əyən dövlətlərə mərhəmətli olan Çingiz Xan müqavimət göstərənlərin heç birinə güzəşt etmirdi.

Nişabura hücumda oğlu oxçular tərəfindən öldürüləndə Çingiz Xan əsgərlərinə şəhərdə heç bir şeyi canlı saxlanılmamasını əmr etmiş, heyvanlar da daxil olmaqla hər kəs öldürülmüşdü. Daş üstündə daş qoymayan və bütün şəhəri yerlə-yeksan edən monqollar geri çəkiləndə arxada yalnız qalaqlanmış cəsədlər qalmışdı.

Monqol qorxusu

Xarəzmşahlar dövlətini çökdürən Çingiz Xan bununla kifayətlənmədi. Savaş vaxtı ona dəstək ordusu göndərməyən Tankut dövlətinə hücum etdi. Paytaxtı ələ keçirərək, kral ailəsinin bütün üzvlərini qətlə yetirdi.

Baş verənlər qulaqdan-qulağa, dildən-dilə yayılır, monqol qorxusu hər keçən gün artırdı. Xarəzmşahlar monqolların hücumlarına tab gətirə bilməyərək çökdü. Beləliklə Mavəraünnəhr, Xorasan, Azərbaycan və bütün müsəlman-Şərq ölkələri Çingiz Xanın imperiyasının əsarəti altına düşdü.

Çingiz Xanın fəthləri dünya üzərində bu günədək mövcud olmuş ən böyük imperiyanın qurulması ilə nəticələndi. Böyük xaqanın qurduğu imperiya Çin, İran, Qafqaz, Ön Asiya, Yaxın Şərq və Avropaya qədər yayılmışdı. On yaşında Monqolustanın bozqır çöllüyündə ölümə sürgün edilmiş bir uşaq olan Çingiz Xan artıq dünyada oxşarı olmayacaq böyüklükdə bir imperiyanın fatehi və sahibi olmuşdu.

Fiziki görünüşü

Dünya tarixinə möhür vurmuş bir insan olmasına baxmayaraq, fiziki görünüşü haqda o qədər də məlumat yoxdur. Dönəmindən qalan heykəl və ya rəsm yoxdur. Bir çox mənbədə uzun boylu, güclü, gur saqqallı və uzun saçlı bir insan kimi təsvir edilir. Bu haqda ən maraqlı iddia XIV əsrdə yaşayan iranlı tarixçi Rəşid əl-Dinə aiddir. Tarixçiyə görə, Çingiz Xan qızılı saçlı və yaşıl gözlü idi.

Çingiz Xan tayfaçı və ya qəbiləçi insan deyildi, ləyaqətə inanırdı. Millətindən, dinindən və hansı qəbilədən olmasına baxmayaraq, həmişə ətrafına ən güclü insanları yığırdı. Bunun ən gözəl nümunələrindən biri 1201-ci ilə aiddir.

(adsgarden = window.adsgarden || []).push({});