Onlardan biri də həmsöhbətim Kənan Səlimovdur. Deyir ki, sıfırdan nəyəsə başlamaq həmişə çətin olur: "Mənim kimi, öz işini qurmaq istəyən yüzlərlə gənc var. Biznesə başlamağın ən çətin tərəfi maddi məsələlərlə bağlıdır. Adicə, istədiyin formada ofis tapmaq belə, bəzən çox ciddi məsələyə çevrilir. Plazalardakı ofislərin aylıq kirayə haqqı kifayət qədər yüksəkdir. Bu qədər xərc çəkdikdən sonra bazarda özünə yer tuta biləcəyin də sual altında qalır. Bizdə insanlar biznes quranlara "alverçi" kimi baxırlar. Valideynlər də çox vaxt gəncləri bu məsələdə dəstəkləmir. Hələ də sovet dövrünün təfəkkürü ilə, "aylıq maaşa dövlət işi olsun, bəsdir" düşüncəsi qalmaqdadır. Bundan başqa, biznes qurmaq üçün bazarda rəqabət mühiti də istənilən səviyyədə deyil.  Ona görə də, gənclərin çoxu biznesini onlayn formada idarə edir".

Birləşdirmək, korporasiya qurmaq və əlaqələndirmək

Son.az gencaile.az-a istinadən bildirir ki, bəs görəsən uğurlu biznesin sirri nədədir? Yüz dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə görmək yaxşıdır deyib, bu sahədə uzun müddətdir təcrübə sahibi olan "Mr Bee" bal brendinin məxsus olduğu "Kercom" şirkətinin rəhbəri Cavid Kərimovla həmsöhbət olduq. Deyir ki, biznesə başlamaq üçün ən vacib şərt istək və məqsəddir. Həmçinin, sistemli fəaliyyət və resurs da vacib şərtlərdəndir. Resurs dedikdə təkcə maddi vəsait nəzərdə tutulmur. Bilik və bacarıq, qabiliyyət, təcrübə biznesin əsasını təşkil edir. Düşünür ki, biznes özlüyündə böyük bir yoldur. Kənardan nə qədər asan görünsə də, biznesin asan tərəfi demək olar ki, yoxdur: "Bəzən gənclər yetəri qədər istəkli olsalar da, sistemli fəaliyyət qura bilmirlər. Belə olduğu təqdirdə komanda qısa müddətdə dağılır. Biznes kifayət qədər məsuliyyətli və zəhmətli bir işdir. Öz biznesini quran hər kəs gecə-gündüz fikirləşməli, müxtəlif mexanizmləri özlüyündə müzakirə edib nəticə çıxarmalıdır.  Hər şeydən əvvəl öz məqsədini konkret olaraq müəyyən etməlisən. Adətən gənclər məhz bu nöqtədə səhv edirlər. Mən özüm də bu səhvi etmişəm. Eyni anda bir neçə məqsədə fokuslanmaq olmaz. İkinci növbədə isə öz prinsiplərini müəyyən etməlisən. Sənin biznes ideyan çox güclü ola bilər, amma səbirli olmaq lazımdır. Qısa müddətdə böyük gəlirlər əldə edəcəyini düşünənlər səhvə yol verir. Gənclərin bir qismi biznesə, nəyisə alıb-satdıqdan sonra qazanılan gəlir kimi yanaşırlar. Biznes bu demək deyil. Yəni bu qayda ilə biznesi sadəcə, bir müddət davam etdirmək mümkündür. Bundan başqa daima düşünməli, bazarı araşdırmalısan. Birləşdirmək, korporasiya qurmaq və əlaqələndirmək lazımdır. Yalnız bu halda biznes rəqabətə davam gətirə bilər".

Cavid Kərimov deyir ki, son illərdə kiçik və orta biznes sahəsində aktivlik hiss olunur: "Müxtəlif akselerasiya, inkubasiya mərkəzləri yaradılır. Dövlət səviyyəsində müəyyən işlər görülür. Hal-hazırda kiçik və orta bizneslə məşğul olan sahibkarların fəaliyyəti stimullaşdırılır. Artıq müəyyən inkişaf da hiss olunmaqdadır. Amma hələlik biznes mühiti tam olaraq formalaşmayıb. Gənclərin çoxu maliyyə məsələsindən şikayət edir. Maliyyə mənbəyi tapmaq üçün qarşı tərəfi öz ideyana inandırmalısan. Dünya təcrübəsində investorlar gənclərə istədiyi məbləği təklif edə bilir. Hətta, o biznes uğursuz alınsa belə, investor həmin pulu geri tələb etmir. Amma Azərbaycanda bu məsələyə yanaşma bir qədər fərqlidir. Biznes qurmaq istəyirsənsə, əvvəlcə bazarı araşdırmalı, əlaqələr qurmalısan. Müəyyən səy göstərdikdən sonra investoru özünə inandıra bilərsən. Bəzən bu mərhələləri keçdikdən sonra qurduğun biznes gəlir gətirməyə başlayır. Bəzənsə, sahibkarlar bu mərhələləri min bir zəhmətlə aşdıqdan sonra bazarda rəqabətə davam gətirə bilmirlər. Çünki biznesdə risklər həmişə mövcuddur. Ona görə də, rəqabət məsələsini diqqətə almaq lazımdır. Vaxtında müəyyən edilməyən rəqib, sənin biznesini bazardan çıxara bilər. Ona görə də mümkün olan bütün təhlükələri nəzərə almaq lazımdır. Bu, mənim də şirkətimin başına gələn bir hadisədir. Rəqabətə davam gətirmək üçün iqtisadiyyatı dərk etməlisən, dünyadakı trendlərdən, regionda baş verən yeniliklərdən daima xəbərdar olmalısan".

Biznes o qədər çətin məsələdir ki...

Kiçik və orta biznesin dünya ölkələrində iqtisadiyyatın əsasını təşkil etdiyini deyən "Fox Dijital Agentliyi"nin rəhbəri, marketinq üzrə mütəxəssis Seymur Quliyev qeyd etdi  ki, statistikaya əsasən, biznesin bu növü məşğulluğun 60 faizinə öz təsirini göstərir. Həmçinin, ÜDM-in 40 faizini kiçik və orta biznes təşkil edir: "Yəni belə demək olarsa, kiçik və orta biznes ölkələrin iqtisadiyyatının əsas lokomotivi rolunu oynayır. Azərbaycanda bu sahədə yeni inkişaf etməkdədir və təbii olaraq müəyyən problemlər var. Dəfələrlə qurulan bizneslərin müəyyən müddətdən sonra fəaliyyətini dayandırdığının şahidi olmuşuq. Bunun əsas səbəblərindən biri maliyyə məsələsi ilə bağlıdır. Çünki kiçik və orta sahibkarların bank kreditlərinə əlçatanlığı bir qədər çətindir. Ona görə də, biznes qurmaq istəyənlərin çoxu ilkin gəlirini dost və tanışlarından tapmalı olur. Bu, təkcə Azərbaycanda belə deyil, dünya təcrübəsində də kredit məsələsi ən mühüm problemlərdən biridir. Maliyyə gücü olmayan sahibkarlar bir müddətdən sonra rəqabətə davam gətirməyərək sıradan çıxırlar. Bundan başqa, gənclər, biznes qurarkən qarşılarına konkret məqsəd qoymurlar. Müəyyən qədər investisiya ilə şirkət qura bilərsən. Amma bir çoxları öz işini planlı şəkildə qurmur. Əslində biznes qurmaq o qədər çətin məsələdir ki, insan gərək ona öz övladı kimi yanaşsın. Əgər biznesinin qayğısına qalmasan, uğur qazana bilməzsən. Atdığın hər bir addımı əvvəlcədən hesablayaraq planlı şəkildə atmalısan".