26 yaşında həlak olan, "Mixaylo" kimi tanınan kəşfiyyatçı M.Hüseynzadə ilə bağlı təkcə Azərbaycanda deyil, Rusiya, Almaniya, İtaliya arxivlərində də qiymətli sənədlər qorunub saxlanılır.

Ötən 4 il ərzində həmin arxivlərdə tədqiqatlar apararaq M.Hüseynzadə ilə bağlı məlumatlar əldə edən və bu araşdırmalarına davam edən sosioloq, fəlsəfə elmləri üzrə fəlsəfə doktoru İlham Abbasov əldə etdiyi faktları Trend-ə açıqlayıb.

Alimin sözlərinə görə, aşkar edilmiş sənədlərin hər biri M.Hüseynzadənin çox istedadlı, yüksək intellektə malik, cəsarətli, eyni zamanda nəzakətli insan olduğunu bir daha təsdiqləyir:

"Mixaylo adi partizan olmayıb, o, xüsusi kəşfiyyat-diversiya qrupunun başçısı olub. Bu qrupu o özü yaradıb. Mehdi alman, fransız, italyan dillərində sərbəst danışa bilib. Çox yüksək istedada və intellektə malik Mehdi sloven dilini və bu ölkənin folklorunu da öyrənməyə başlayıb. Hətta müharibə vaxtı həm rəssamlıqla, həm də dilçiliklə məşğul olub. Mehdi Hüseynzadə kəşfiyyat zamanı rəssamlıq bacarığından və dil biliklərindən istifadə edərək özünü həm italiyalı hərbçi, həm rəssam, həm də sloveniyalı kəndli kimi təqdim edib. Mehdinin yüksək intellektə malik olduğunu almanlar da həmişə vurğulayıblar".

Bəzi əməliyyatlar yanlış olaraq Mehdi Hüseynzadəyə aid edilir

İ.Abbasov qeyd edib ki, M.Hüseynzadənin apardığı əməliyyatlar çox olsa da, onların hamısı tam araşdırılmayıb.

Araşdırmaçının sözlərinə görə, Sovet İttifaqı Qəhrəmanının yaratdığı qrupun gördüyü işlərin əksəriyyəti onun əsirlikdən qaçarkən qoşulduğu ilk briqadanın - 800 nəfərdən ibarət "Birinci zərbə rus briqadası"nın adına yazılıb.

O, M.Hüseynzadənin apardığı əməliyyatlarla bağlı bəzi yanlış məlumatlara da aydınlıq gətirib: "Mənbələrin çoxunda Mehdinin Udine şəhərində həbsxanaya basqın etdiyi və orada 700 nəfəri xilas etməsi barədə məlumatlar var. Bu əməliyyat 7 fevral 1945-ci ildə həyata keçirilib. O zaman Mehdi artıq həlak olmuşdu. Əməliyyata başqa bir azərbaycanlı - Əli Babayev başçılıq edib. Bundan başqa, onun iki təyyarə ilə aerodrom partlatdığı da deyilir. Mən Sloveniyanın və İtaliyanın arxivlərində olmuşam, bu barədə məlumat tapmamışam. Ona görə də bu məlumatın Mehdi ilə bağlı olması barədə deyilənlər hələ ki əsassızdır".

Alim bildirib ki, sənədlərə əsasən M.Hüseynzadə 20-dən çox əməliyyat keçirib, bir neçəsi isə xüsusilə mühüm strateji əhəmiyyətə malik olub. Belə əməliyyatlar zamanı o, Triest şəhərində kinoteatrı, Karlo Geqa küçəsində "Əsgər evi" adlı alman restoranını, "İl Pikkolo" qəzetinin redaksiyasını partladıb və Pistoya qəsəbəsində dəmir yolu stansiyası məntəqəsində güclü partlayış (həmin partlayışa görə dəmir yolu iki həftə bağlı olub - İ.A.) törədib.

Araşdırmaçı əlavə edib ki, Mehdinin Triest şəhərində kinoteatrı partlatdıqdan iki gün sonra yazdığı şeiri də maraq doğurur: "Onunla bağlı yeni aşkar edilən sənədlərdən biri 1944-cü il aprelin 4-də yazdığı "İtaliyada başladım" adlı şeirdir. Bu şeiri yazmamışdan iki gün əvvəl İtaliyanın Triest şəhərində kinoteatrı partladıb. Həmin partlayışdan sonra onu hər yerdə axtarıblar, amma Mehdi bu şeiri Pula şəhərində yazıb".

Mehdi özünü sonuncu gülləsi ilə ürəyindən vuraraq öldürüb

Alimin sözlərinə görə, M.Hüseynzadə onun həyatından bəhs edən "Uzaq sahillər"də filmində göstərildiyi kimi partlayışda həlak olmayıb.