Bəs göbələk sevənlər nə etməlidirlər? Zəhərli göbələyi zəhərsiz göbələkdən necə ayırmaq olar? Göbələklərlə zəhərlənmə zamanı nə etməli? Məsələyə Azərbaycan Tibb Universitetinin toksikoloqu, tibbi elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İsmayıl Əfəndiyev münasibət bildirib.

Göbələk çətin həzm olunan məhsuldur

İ.Əfəndiyev qeyd edir ki, göbələkləri yeməli, şərti-yeməli, praktiki yeyilməyən və zəhərli göbələklərə bölmək olar: "Ümumiyyətlə qeyd etmək lazımdır ki, bütün yeməli göbələklər çətin həzm olunan məhsullara aiddirlər. Göbələklərin əsas tərkib hissəsini göbələk lifi və xitinəbənzər maddələr təşkil edir ki, bunlar da orqanizm tərəfindən çətin həzm olunur və yüksək fermentativ aktivliyə - sekresiya və sorulmanın kəskin gücləndirilməsinə malikdir. Buna görə də qida rasionunda yeməli göbələklərin üstünlük təşkil etməsi həzm traktının, qaraciyər funksiyasının ciddi pozğunluqlarına gətirib çıxarır. Xüsusilə, qidada göbələklərdən istifadə edən, mədə-bağırsaq traktının xroniki xəstəliklərindən (qastrit, pankreatit, xolesistit və s.) əziyyət çəkən insanlara ehtiyatlı olmağı tövsiyə edirik".

Həkim bildirir ki, Şimalda və Şərqdə yaşayan bir çox millətlərin, eləcə də ənənəvi Azərbaycan mətbəxində hazırlanan yeməklərdə göbələklərdən istifadə olunmur.

Bu göbələyin ən kiçik hissəsi də adamı öldürür

Respublika ərazisində yetişən ən zəhərli göbələk solğun əzvay (Amanita cinsinə məxsus) göbələyidir. Bu göbələyin hətta kiçik bir hissəsinin yeyilməsi ölümə səbəb ola bilər. Solğun əzvayın toksinləri termostabildir və onun qaynadılması, qurudulması və qızardılması zamanı dağılmır. Dadı və iyinə görə qurudulmuş və ya bişirilmiş zəhərli göbələyi yeməli göbələkdən ayırd etmək olmur. Göbələkləri yığarkən, adətən, solğun əzvayı şampinyon göbələyi ilə səhv salırlar.

Solğun əzvay göbələyinin tərkibində bir neçə zəhərli qrup maddələr var, ən zəhərlisi isə amanitinlərdir. Bu göbələyin toksinləri əsasən qaraciyərə təsir etməklə, qaraciyər və qan hüceyrələrini məhvinə səbəb olur. Nəticədə qaraciyərin distrofiyası və nekrozu inkişaf edərək ölümə gətirib çıxarır.

Tarixi şəxsiyyətləri bu göbələklə zəhərləyiblər

Yəqin bir çoxları bilir ki, b.e.ə. I əsrdə məşhur Lakusta Roma imperatoru Klavdiyanı solğun əzvay göbələyi ilə zəhərləyərək öldürmüşdü. Bundan əlavə, Senekanın şahidliyinə əsasən, Klavdiyanın həyat yoldaşı Aqrippinanın xahişi ilə onun oğlu Neronun rəqibləri (Roma taxtına görə): imperator Klavdiyanın uşaqları - Bretaniks və Oktaviya və imperator Avqustanın nəvələri - Yunius və Markus bu üsulla aradan götürülür. Üstəlik, Aqrippina oğlu Neron üçün potensial təhlükəli sayılan imperator mühafizəsi kapitanı Serenusu da öldürməyə qərar verir. Bilərək ki, kapitan yeməyi öz ordusu ilə eyni qazandan yeyir, buna görə də bütün qida zəhərli göbələklə zəhərlənmişdir və nəticədə kapitan 100 əsgəri ilə birlikdə ölmüşdür. Tarixdə bu, ən böyük cinayət hadisəsi sayılır ki, burada cinayət aləti kimi solğun əzvay göbələyinin zəhərindən istifadə olunub.

Təəssüf ki, müasir təbabətdə solğun əzvay göbələyinin zəhərinə qarşı spesifik bir antidot yoxdur. Lakin bu o demək deyil ki, göbələklərlə zəhərlənmələrin müalicəsi mövcud deyil. Göbələklərlə zəhərlənmələrin kompleks müalicəsində venadaxilinə dezintoksikasion məhlulların yeridilməsi, qanın dializ və hemosorbsiya üsulları ilə təmizlənməsi, qaraciyərin qorunması üçün xüsusi preparatların yeridilməsi, hiperbarik oksigenasiya və digər üsullardan istifadə olunur.